Primum igitur aut negandum est esse deos, quod 2.76.1
et Democritus simulacra et Epicurus imagines indu-
cens quodam pacto negat, aut qui deos esse concedant
is fatendum est eos aliquid agere idque praeclarum;
nihil est autem praeclarius mundi administratione; 5
deorum igitur consilio administratur. Quod si aliter
est, aliquid profecto sit necesse est melius et maiore
vi praeditum quam deus, quale id cumque est, sive
inanima natura sive necessitas vi magna incitata haec
pulcherrima opera efficiens quae videmus; non est igi- 77.1
tur natura deorum praepotens neque excellens, si qui-
dem ea subiecta est ei vel necessitati vel naturae, qua
caelum maria terrae regantur. nihil est autem prae-
stantius deo; ab eo igitur mundum necesse est regi; 5
nulli igitur est naturae oboediens aut subiectus deus;
omnem ergo regit ipse naturam. Etenim si conce-
dimus intellegentes esse deos, concedimus etiam pro-
videntes et rerum quidem maxumarum. ergo utrum
ignorant quae res maxumae sint quoque eae modo 10
tractandae et tuendae, an vim non habent qua tantas
res sustineant et gerant? at et ignoratio rerum aliena
naturae deorum est, et sustinendi muneris propter in-
becillitatem difficultas minime cadit in maiestatem
deorum. ex quo efficitur id quod volumus, deorum 15
providentia mundum administrari. Atqui necesse est 78.1
cum sint di (si modo sunt, ut profecto sunt) animantis
esse, nec solum animantes sed etiam rationis com-
potes inter seque quasi civili conciliatione et societate
coniunctos, unum mundum ut communem rem publi- 5
cam atque urbem aliquam regentis. sequitur ut eadem 79.1
sit in is quae humano in genere ratio, eadem veritas
utrobique sit eademque lex, quae est recti praeceptio
pravique depulsio. ex quo intellegitur prudentiam quo-
que et mentem a deis ad homines pervenisse (ob eam- 5
que causam maiorum institutis Mens Fides Virtus Con-
cordia consecratae et publice dedicatae sunt; quae qui
convenit penes deos esse negare, cum eorum augusta
et sancta simulacra veneremur: quod si inest in ho-
minum genere mens fides virtus concordia, unde haec 10
in terram nisi ab superis defluere potuerunt?), cumque
sint in nobis consilium ratio prudentia, necesse est
deos haec ipsa habere maiora, nec habere solum sed
etiam his uti in maxumis et optumis rebus. nihil autem 80.1
nec maius nec melius mundo; necesse est ergo eum
deorum consilio et providentia administrari. Postremo
cum satis docuerimus hos esse deos, quorum insignem
vim et inlustrem faciem videremus, solem dico et lu- 5
nam et vagas stellas et inerrantes et caelum et mundum
ipsum et earum rerum vim quae inessent in omni
mundo cum magno usu et commoditate generis hu-
mani, efficitur omnia regi divina mente atque pruden-
tia. Ac de prima quidem parte satis dictum est. 10