Omnesque sensus hominum multo antecellunt sen- 2.145.8
sibus bestiarum. Primum enim oculi in his artibus,
quarum iudicium est oculorum, in pictis fictis caela- 10
tisque formis, in corporum etiam motione atque gestu
multa cernunt subtilius, colorum etiam et figurarum
†tum venustatem atque ordinem et ut ita dicam de-
centiam oculi iudicant, atque etiam alia maiora: nam
et virtutes et vitia cognoscunt, iratum propitium, lae- 15
tantem dolentem, fortem ignavum, audacem timidum-
que cognoscunt. Auriumque item est admirabile quod- 146.1
dam artificiosumque iudicium, quo iudicatur et in vocis
et in tibiarum nervorumque cantibus varietas sonorum
intervalla distinctio, et vocis genera permulta, canorum
fuscum, leve asperum, grave acutum, flexibile durum, 5
quae hominum solum auribus iudicantur. Nariumque
item et gustandi et †parte tangendi magna iudicia
sunt. ad quos sensus capiendos et perfruendos plures
etiam quam vellem artes repertae sunt; perspicuum
est enim quo conpositiones unguentorum, quo ciborum 10
conditiones, quo corporum lenocinia processerint.
  Iam vero animum ipsum mentemque hominis ra- 147.1
tionem consilium prudentiam qui non divina cura per-
fecta esse perspicit, is his ipsis rebus mihi videtur
carere. De quo dum disputarem tuam mihi dari vel-
lem Cotta eloquentiam. quo enim tu illa modo diceres, 5
quanta primum intellegentia deinde consequentium re-
rum cum primis coniunctio et conprehensio esset in
nobis; ex quo videlicet iudicamus quid ex quibusque
rebus efficiatur, idque ratione concludimus, singulas-
que res definimus circumscripteque conplectimur; ex 10
quo scientia intellegitur quam vim habeat qualis<que>
sit, qua ne in deo quidem est res ulla praestantior.
quanta vero illa sunt, quae vos Academici infirmatis
et tollitis, quod et sensibus et animo ea quae extra sunt
percipimus atque conprendimus; ex quibus conlatis in- 148.1
ter se et conparatis artes quoque efficimus partim ad
usum vitae partim ad oblectationem necessarias. Iam
vero domina rerum, ut vos soletis dicere, eloquendi vis
quam est praeclara quamque divina. quae primum effi- 5
cit ut et ea quae ignoramus discere et ea quae scimus
alios docere possimus; deinde hac cohortamur hac per-
suademus, hac consolamur afflictos hac deducimus
perterritos a timore, hac gestientes conprimimus hac
cupiditates iracundiasque restinguimus, haec nos iuris 10
legum urbium societate devinxit, haec a vita inmani et
fera segregavit. Ad usum autem orationis incredibile 149.1
est, nisi diligenter attenderis, quanta opera machinata
natura sit. primum enim a pulmonibus arteria usque
ad os intimum pertinet, per quam vox principium a
mente ducens percipitur et funditur. deinde in ore sita 5
lingua est finita dentibus; ea vocem inmoderate pro-
fusam fingit et terminat atque sonos vocis distinctos
et pressos efficit, cum et dentes et alias partes pellit
oris; itaque plectri similem linguam nostri solent di-
cere, chordarum dentes, nares cornibus is quae ad ner- 10
vos resonant in cantibus.