Constituendi autem sunt, qui sint in amicitia fines 56.1
et quasi termini diligendi. De quibus tres video sen-
tentias ferri, quarum nullam probo, unam, ut eodem
modo erga amicum adfecti simus, quo erga nosmet
ipsos, alteram, ut nostra in amicos benivolentia illo- 5
rum erga nos benivolentiae pariter aequaliterque re-
spondeat, tertiam, ut, quanti quisque se ipse facit,
tanti fiat ab amicis. Harum trium sententiarum nulli 57.1
prorsus adsentior. Nec enim illa prima vera est, ut,
quem ad modum in se quisque sit, sic in amicum sit
animatus. Quam multa enim, quae nostra causa num-
quam faceremus, facimus causa amicorum! precari ab 5
indigno, supplicare, tum acerbius in aliquem invehi
insectarique vehementius, quae in nostris rebus non
satis honeste, in amicorum fiunt honestissime; multae-
que res sunt, in quibus de suis commodis viri boni
multa detrahunt detrahique patiuntur, ut iis amici 10
potius quam ipsi fruantur. Altera sententia est, quae 58.1
definit amicitiam paribus officiis ac voluntatibus. Hoc
quidem est nimis exigue et exiliter ad calculos vocare
amicitiam, ut par sit ratio acceptorum et datorum.
Divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitia 5
nec observare restricte, ne plus reddat quam acceperit;
neque enim verendum est, ne quid excidat, aut ne
quid in terram defluat, aut ne plus aequo quid in
amicitiam congeratur. Tertius vero ille finis deter- 59.1
rumus, ut, quanti quisque se ipse faciat, tanti fiat ab
amicis. Saepe enim in quibusdam aut animus ab-
iectior est aut spes amplificandae fortunae fractior.
Non est igitur amici talem esse in eum, qualis ille 5
in se est, sed potius eniti et efficere, ut amici iacen-
tem animum excitet inducatque <in> spem cogitationem-
que meliorem. Alius igitur finis verae amicitiae con-
stituendus est, si prius, quid maxume reprehendere
Scipio solitus sit, dixero. Negabat ullam vocem in- 10
imiciorem amicitiae potuisse reperiri quam eius, qui
dixisset ita amare oportere, ut si aliquando esset
osurus; nec vero se adduci posse, ut hoc, quem ad
modum putaretur, a Biante esse dictum crederet, qui
sapiens habitus esset unus e septem; impuri cuius- 15
dam aut ambitiosi aut omnia ad suam potentiam re-
vocantis esse sententiam. Quonam enim modo quis-
quam amicus esse poterit ei, cui se putabit inimicum
esse posse? quin etiam necesse erit cupere et optare,
ut quam saepissime peccet amicus, quo plures det 20
sibi tamquam ansas ad reprehendendum; rursum autem
recte factis commodisque amicorum necesse erit angi,
dolere, invidere. Quare hoc quidem praeceptum, cuius- 60.1
cumque est, ad tollendam amicitiam valet; illud potius
praecipiendum fuit, ut eam diligentiam adhiberemus
in amicitiis comparandis, ut ne quando amare incipe-
remus eum, quem aliquando odisse possemus. Quin 5
etiam, si minus felices in diligendo fuissemus, feren-
dum id Scipio potius quam inimicitiarum tempus cogi-
tandum putabat.