Ac mihi quidem videtur, cum duae sententiae fuis- 39.1
sent veterum philosophorum, una eorum, qui cense-
rent omnia ita fato fieri, ut id fatum vim necessitatis
adferret, in qua sententia Democritus, Heraclitus, Em-
pedocles, Aristoteles fuit, altera eorum, quibus vide- 5
rentur sine ullo fato esse animorum motus voluntarii,
Chrysippus tamquam arbiter honorarius medium fe-
rire voluisse, sed adplicat se ad eos potius, qui ne-
cessitate motus animorum liberatos volunt; dum au-
tem verbis utitur suis, delabitur in eas difficultates, 10
ut necessitatem fati confirmet invitus. Atque hoc, si 40.1
placet, quale sit videamus in adsensionibus, quas prima
oratione tractavi. Eas enim veteres illi, quibus omnia
fato fieri videbantur, vi effici et necessitate dicebant.
Qui autem ab iis dissentiebant, fato adsensiones libe- 5
rabant negabantque fato adsensionibus adhibito neces-
sitatem ab his posse removeri, iique ita disserebant:
'Si omnia fato fiunt, omnia fiunt causa ante-
cedente, et, si adpetitus, illa etiam, quae ad-
petitum sequuntur, ergo etiam adsensiones; at, 10
si causa adpetitus non est sita in nobis, ne ipse
quidem adpetitus est in nostra potestate; quod
si ita est, ne illa quidem, quae adpetitu effi-
ciuntur, sunt sita in nobis; non sunt igitur
neque adsensiones neque actiones in nostra 15
potestate. Ex quo efficitur, ut nec laudatio-
nes iustae sint nec vituperationes nec honores
nec supplicia'. Quod cum vitiosum sit, probabiliter
concludi putant non omnia fato fieri, quaecumque fiant.
  Chrysippus autem cum et necessitatem inprobaret 41.1
et nihil vellet sine praepositis causis evenire, causa-
rum genera distinguit, ut et necessitatem effugiat et
retineat fatum. 'Causarum enim', inquit, 'aliae
sunt perfectae et principales, aliae adiuvantes 5
et proximae. Quam ob rem, cum dicimus omnia
fato fieri causis antecedentibus, non hoc in-
tellegi volumus: causis perfectis et principa-
libus, sed causis adiuvantibus [antecedentibus]
et proximis'. Itaque illi rationi, quam paulo ante 10
conclusi, sic occurrit: si omnia fato fiant, sequi illud
quidem, ut omnia causis fiant antepositis, verum non
principalibus causis et perfectis, sed adiuvantibus et
proximis. Quae si ipsae non sunt in nostra potestate,
non sequitur, ut ne adpetitus quidem sit in nostra 15
potestate. At hoc sequeretur, si omnia perfectis et
principalibus causis fieri diceremus, ut, cum eae cau-
sae non essent in nostra potestate, ne ille quidem
esset in nostra potestate. Quam ob rem, qui ita fa- 42.1
tum introducunt, ut necessitatem adiungant, in eos
valebit illa conclusio; qui autem causas antecedentis
non dicent perfectas neque principalis, in eos nihil
valebit. Quod enim dicantur adsensiones fieri causis 5
antepositis, id quale sit, facile a se explicari putat.
Nam quamquam adsensio non possit fieri nisi com-
mota viso, tamen, cum id visum proximam causam
habeat, non principalem, hanc habet rationem, ut
Chrysippus vult, quam dudum diximus, non ut illa 10
quidem fieri possit nulla vi extrinsecus excitata
(necesse est enim adsensionem viso commoveri),
sed revertitur ad cylindrum et ad turbinem suum,
quae moveri incipere nisi pulsa non possunt. Id
autem cum accidit, suapte natura, quod superest, 15
et cylindrum volvi et versari turbinem putat. 'Ut 43.1
igitur', inquit, 'qui protrusit cylindrum, de-
dit ei principium motionis, volubilitatem au-
tem non dedit, sic visum obiectum inprimet
illud quidem et quasi signabit in animo suam 5
speciem, sed adsensio nostra erit in potestate,
eaque, quem ad modum in cylindro dictum
est, extrinsecus pulsa, quod reliquum est,
suapte vi et natura movebitur. Quodsi aliqua
res efficeretur sine causa antecedente, falsum 10
esset omnia fato fieri; sin omnibus, quaecum-
que fiunt, veri simile est causam antecedere,
quid adferri poterit, cur non omnia fato fieri
fatendum sit? modo intellegatur, quae sit cau-
sarum distinctio ac dissimilitudo.' Haec cum 44.1
ita sint a Chrysippo explicata, si illi, qui negant ad-
sensiones fato fieri, †fateantur tamen eas non sine
viso antecedente fieri, alia ratio est; sed, si concedunt
anteire visa, nec tamen fato fieri adsensiones, quod 5
proxima illa et continens causa non moveat adsen-
sionem, vide, ne idem dicant. Neque enim Chrysip-
pus, concedens adsensionis proximam et continentem
causam esse in viso positam, [neque] eam causam
esse ad adsentiendum necessariam concedet, ut, si 10
omnia fato fiant, omnia causis fiant antecedentibus
et necessariis; itemque illi, qui ab hoc dissentiunt
confitentes non fieri adsensiones sine praecursione vi-
sorum, dicent, si omnia fato fierent eius modi, ut
nihil fieret nisi praegressione causae, confitendum esse 15
fato fieri omnia; ex quo facile intellectu est, quoniam
utrique patefacta atque explicata sententia sua ad
eundem exitum veniant, verbis eos, non re dissidere.
Omninoque cum haec sit distinctio, ut quibusdam in 45.1
rebus vere dici possit, cum hae causae antegressae
sint, non esse in nostra potestate, quin illa eveniant,
quorum causae fuerint, quibusdam autem in rebus
causis antegressis in nostra tamen esse potestate, ut 5
illud aliter eveniat, hanc distinctionem utrique ad-
probant, sed alteri censent, quibus in rebus, cum cau-
sae antecesserint, non sit in nostra potestate, ut aliter
illa eveniant, eas fato fieri; quae autem in nostra
potestate sint, ab iis fatum abesse . . . . 10