Officium autem, quod ab eo ducitur, hanc primum
|
1.100.1
|
habet viam, quae deducit ad convenientiam conserva-
|
|
tionemque naturae; quam si sequemur ducem, nun-
|
|
quam aberrabimus sequemurque et id, quod acutum
|
|
et perspicax natura est, et id, quod ad hominum con-
|
5
|
sociationem accommodatum, et id, quod vehemens
|
|
atque forte. Sed maxima vis decori in hac inest parte,
|
|
de qua disputamus; neque enim solum corporis, qui
|
|
ad naturam apti sunt, sed multo etiam magis animi
|
|
motus probandi, qui item ad naturam accommodati
|
10
|
sunt. Duplex est enim vis animorum atque naturae:
|
101.1
|
una pars in appetitu posita est, quae est ὁρμή Graece,
|
|
quae hominem huc et illuc rapit, altera in ra-
|
|
tione, quae docet et explanat, quid faciendum fugien-
|
|
dumque sit. [¹⁷Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtem-
|
5
|
peret. Omnis autem actio vacare debet temeritate et
|
|
neglegentia nec vero agere quicquam, cuius non pos-
|
|
sit causam probabilem reddere; haec est enim fere
|
|
descriptio officii.]¹⁷ Efficiendum autem est, ut appeti-
|
102.1
|
tus rationi oboediant eamque neque praecurrant nec
|
|
propter pigritiam aut ignaviam deserant sintque tran-
|
|
quilli atque omni animi perturbatione careant; ex quo
|
|
elucebit omnis constantia omnisque moderatio. nam
|
5
|
qui appetitus longius evagantur et tamquam exul-
|
|
tantes sive cupiendo sive fugiendo non satis a ratione
|
|
retinentur, ii sine dubio finem et modum transeunt.
|
|
relinquunt enim et abiciunt oboedientiam nec rationi
|
|
parent, cui sunt subiecti lege naturae; a quibus non
|
10
|
modo animi perturbantur, sed etiam corpora. licet ora
|
|
ipsa cernere iratorum aut eorum, qui aut libidine ali-
|
|
qua aut metu commoti sunt aut voluptate nimia ge-
|
|
stiunt; quorum omnium vultus, voces, motus status-
|
|
que mutantur. Ex quibus illud intellegitur, ut ad of-
|
103.1
|
ficii formam revertamur, appetitus omnes contrahen-
|
|
dos sedandosque esse excitandamque animadversio-
|
|
nem et diligentiam, ut ne quid temere ac fortuito, in-
|
|
considerate neglegenterque agamus. neque enim ita
|
5
|
generati a natura sumus, ut ad ludum et iocum facti
|
|
esse videamur, ad severitatem potius et ad quaedam
|
|
studia graviora atque maiora. ludo autem et ioco uti
|
|
illo quidem licet, sed sicut somno et quietibus ceteris
|
|
tum, cum gravibus seriisque rebus satis fecerimus.
|
10
|
ipsumque genus iocandi non profusum nec immo-
|
|
destum, sed ingenuum et facetum esse debet. ut enim
|
|
pueris non omnem ludendi licentiam damus, sed eam,
|
|
quae ab honestatis actionibus non sit aliena, sic in
|
|
ipso ioco aliquod probi ingenii lumen eluceat. Duplex
|
104.1
|
omnino est iocandi genus, unum inliberale, petulans,
|
|
flagitiosum, obscenum, alterum elegans, urbanum, in-
|
|
geniosum, facetum, quo genere non modo Plautus
|
|
noster et Atticorum antiqua comoedia, sed etiam phi-
|
5
|
losophorum Socraticorum libri referti sunt, multaque
|
|
multorum facete dicta, ut ea, quae a sene Catone col-
|
|
lecta sunt, quae vocantur ἀποφθέγματα. Facilis igitur
|
|
est distinctio ingenui et inliberalis ioci. alter est, si
|
|
tempore fit, ut si remisso animo, <vel severissimo> ho-
|
10
|
mine dignus, alter ne libero quidem, si rerum turpi-
|
|
tudo adhibetur et verborum obscenitas. Ludendi etiam
|
|
est quidam modus retinendus, ut ne nimis omnia pro-
|
|
fundamus elatique voluptate in aliquam turpitudinem
|
|
delabamur. suppeditant autem et campus noster et
|
105.1
|
studia venandi honesta exempla ludendi. Sed pertinet
|
|
ad omnem officii quaestionem semper in promptu ha-
|
|
bere, quantum natura hominis pecudibus reliquisque
|
|
beluis antecedat; illae nihil sentiunt nisi voluptatem
|
5
|
ad eamque feruntur omni impetu, hominis autem mens
|
|
discendo alitur et cogitando, semper aliquid aut an-
|
|
quirit aut agit videndique et audiendi delectatione
|
|
ducitur. quin etiam, si quis est paulo ad voluptates
|
|
propensior, modo ne sit ex pecudum genere, sunt enim
|
10
|
quidam homines non re sed nomine, sed si quis est
|
|
paulo erectior, quamvis voluptate capiatur, occultat
|
|
et dissimulat appetitum voluptatis propter verecun-
|
|
diam. Ex quo intellegitur corporis voluptatem non
|
106.1
|
satis esse dignam hominis praestantia eamque con-
|
|
temni et reici oportere, sin sit quispiam, qui aliquid
|
|
tribuat voluptati, diligenter ei tenendum esse eius
|
|
fruendae modum. itaque victus cultusque corporis ad
|
5
|
valitudinem referatur et ad vires, non ad voluptatem.
|
|
Atque etiam, si considerare volemus, quae sit in na-
|
|
tura excellentia et dignitas, intellegemus, quam sit
|
|
turpe diffluere luxuria et delicate ac molliter vivere,
|
|
quamque honestum parce, continenter, severe, sobrie.
|
10
|