LIBER SECUNDUS
|
|
Quemadmodum officia ducerentur ab honestate,
|
2.1.1
|
Marce fili, atque ab omni genere virtutis, satis expli-
|
|
catum arbitror libro superiore. Sequitur ut haec offi-
|
|
ciorum genera persequar, quae pertinent ad vitae cul-
|
|
tum et ad earum rerum, quibus utuntur homines, fa-
|
5
|
cultatem, ad opes, ad copias; [¹⁷in quo tum quaeri dixi,
|
|
quid utile, quid inutile, tum ex utilibus quid utilius
|
|
aut quid maxime utile]¹⁷. De quibus dicere adgrediar,
|
|
si pauca prius de instituto ac de iudicio meo dixero.
|
|
Quamquam enim libri nostri complures non modo ad
|
2.1
|
legendi, sed etiam ad scribendi studium excitaverunt,
|
|
tamen interdum vereor ne quibusdam bonis viris phi-
|
|
losophiae nomen sit invisum mirenturque in ea tantum
|
|
me operae et temporis ponere. Ego autem quam diu
|
5
|
res publica per eos gerebatur, quibus se ipsa commise-
|
|
rat, omnes meas curas cogitationesque in eam confe-
|
|
rebam. Cum autem dominatu unius omnia tenerentur
|
|
neque esset usquam consilio aut auctoritati locus, so-
|
|
cios denique tuendae rei publicae summos viros ami-
|
10
|
sissem, nec me angoribus dedidi, quibus essem con-
|
|
fectus, nisi iis restitissem, nec rursum indignis homine
|
|
docto voluptatibus. Atque utinam res publica stetis-
|
3.1
|
set quo coeperat statu nec in homines non tam com-
|
|
mutandarum quam evertendarum rerum cupidos in-
|
|
cidisset! Primum enim, ut stante re publica facere
|
|
solebamus, in agendo plus quam in scribendo operae
|
5
|
poneremus, deinde ipsis scriptis non ea, quae nunc,
|
|
sed actiones nostras mandaremus, ut saepe fecimus.
|
|
Cum autem res publica, in qua omnis mea cura, cogi-
|
|
tatio, opera poni solebat, nulla esset omnino, illae
|
|
scilicet litterae conticuerunt forenses et senatoriae.
|
10
|
Nihil agere autem cum animus non posset, in his
|
4.1
|
studiis ab initio versatus aetatis existimavi honestissime
|
|
molestias posse deponi, si me ad philosophiam retulissem
|
|
Cui cum multum adulescens discendi causa temporis
|
|
tribuissem posteaquam honoribus inservire coepi meque
|
5
|
totum rei publicae tradidi, tantum erat philosophiae loci,
|
|
quantum superfuerat amicorum et rei publicae tempori.
|
|
Id autem omne consumebatur in legendo, scribendi otium
|
|
non erat. Maximis igitur in malis hoc tamen boni
|
5.1
|
assecuti videmur, ut ea litteris mandaremus, quae nec
|
|
erant satis nota nostris et erant cognitione dignissima.
|
|
Quid enim est, per deos, optabilius sapientia, quid
|
|
praestantius, quid homini melius, quid homine di-
|
5
|
gnius? Hanc igitur qui expetunt, philosophi nominan-
|
|
tur, nec quicquam aliud est philosophia, si interpre-
|
|
tari velis, praeter studium sapientiae. Sapientia autem
|
|
est, ut a veteribus philosophis definitum est, rerum
|
|
divinarum et humanarum causarumque, quibus eae
|
10
|
res continentur, scientia, cuius studium qui vituperat
|
|
haud sane intellego quidnam sit quod laudandum
|
|
putet. Nam sive oblectatio quaeritur animi requiesque
|
6.1
|
curarum, quae conferri cum eorum studiis potest, qui
|
|
semper aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad
|
|
bene beateque vivendum? sive ratio constantiae vir-
|
|
tutisque ducitur, aut haec ars est aut nulla omnino,
|
5
|
per quam eas assequamur. Nullam dicere maximarum
|
|
rerum artem esse, cum minimarum sine arte nulla sit,
|
|
hominum est parum considerate loquentium atque in
|
|
maximis rebus errantium. Si autem est aliqua disci-
|
|
plina virtutis, ubi ea quaeretur, cum ab hoc discendi
|
10
|
genere discesseris. Sed haec cum ad philosophiam
|
|
cohortamur, accuratius disputari solent, quod alio quo-
|
|
dam libro fecimus. Hoc autem tempore tantum nobis
|
|
declarandum fuit, cur orbati rei publicae muneribus,
|
|
ad hoc nos studium potissimum contulissemus. Occu-
|
7.1
|
ritur autem nobis, et quidem a doctis et eruditis quae-
|
|
rentibus, satisne constanter facere videamur, qui, cum
|
|
percipi nihil posse dicamus, tamen et aliis de rebus
|
|
disserere soleamus et hoc ipso tempore praecepta of-
|
5
|
ficii persequamur. Quibus vellem satis cognita esset
|
|
nostra sententia. Non enim sumus ii, quorum vagetur
|
|
animus errore nec habeat umquam quid sequatur.
|
|
Quae enim esset ista mens vel quae vita potius, non
|
|
modo disputandi, sed etiam vivendi ratione sublata?
|
10
|
Nos autem, ut ceteri alia certa, alia incerta esse di-
|
|
cunt, sic ab his dissentientes alia probabilia, contra
|
|
alia dicimus. Quid est igitur, quod me impediat ea,
|
8.1
|
quae probabilia mihi videantur, sequi, quae contra
|
|
improbare atque adfirmandi arrogantiam vitantem fu-
|
|
gere temeritatem, quae a sapientia dissidet plurimum?
|
|
Contra autem omnia disputantur a nostris, quod hoc
|
5
|
ipsum probabile elucere non possit, nisi ex utraque
|
|
parte causarum esset facta contentio. Sed haec ex-
|
|
planata sunt in Academicis nostris satis, ut arbitror,
|
|
diligenter. Tibi autem, mi Cicero, quamquam in anti-
|
|
quissima nobilissimaque philosophia Cratippo auc-
|
10
|
tore versaris iis simillimo, qui ista praeclara pepere-
|
|
runt, tamen haec nostra, finituma vestris, ignota esse
|
|
nolui. Sed iam ad instituta pergamus.
|
|