LIBER SECUNDUS
  Quemadmodum officia ducerentur ab honestate, 2.1.1
Marce fili, atque ab omni genere virtutis, satis expli-
catum arbitror libro superiore. Sequitur ut haec offi-
ciorum genera persequar, quae pertinent ad vitae cul-
tum et ad earum rerum, quibus utuntur homines, fa- 5
cultatem, ad opes, ad copias; [¹⁷in quo tum quaeri dixi,
quid utile, quid inutile, tum ex utilibus quid utilius
aut quid maxime utile]¹⁷. De quibus dicere adgrediar,
si pauca prius de instituto ac de iudicio meo dixero.
Quamquam enim libri nostri complures non modo ad 2.1
legendi, sed etiam ad scribendi studium excitaverunt,
tamen interdum vereor ne quibusdam bonis viris phi-
losophiae nomen sit invisum mirenturque in ea tantum
me operae et temporis ponere. Ego autem quam diu 5
res publica per eos gerebatur, quibus se ipsa commise-
rat, omnes meas curas cogitationesque in eam confe-
rebam. Cum autem dominatu unius omnia tenerentur
neque esset usquam consilio aut auctoritati locus, so-
cios denique tuendae rei publicae summos viros ami- 10
sissem, nec me angoribus dedidi, quibus essem con-
fectus, nisi iis restitissem, nec rursum indignis homine
docto voluptatibus. Atque utinam res publica stetis- 3.1
set quo coeperat statu nec in homines non tam com-
mutandarum quam evertendarum rerum cupidos in-
cidisset! Primum enim, ut stante re publica facere
solebamus, in agendo plus quam in scribendo operae 5
poneremus, deinde ipsis scriptis non ea, quae nunc,
sed actiones nostras mandaremus, ut saepe fecimus.
Cum autem res publica, in qua omnis mea cura, cogi-
tatio, opera poni solebat, nulla esset omnino, illae
scilicet litterae conticuerunt forenses et senatoriae. 10
Nihil agere autem cum animus non posset, in his 4.1
studiis ab initio versatus aetatis existimavi honestissime
molestias posse deponi, si me ad philosophiam retulissem
Cui cum multum adulescens discendi causa temporis
tribuissem posteaquam honoribus inservire coepi meque 5
totum rei publicae tradidi, tantum erat philosophiae loci,
quantum superfuerat amicorum et rei publicae tempori.
Id autem omne consumebatur in legendo, scribendi otium
non erat. Maximis igitur in malis hoc tamen boni 5.1
assecuti videmur, ut ea litteris mandaremus, quae nec
erant satis nota nostris et erant cognitione dignissima.
Quid enim est, per deos, optabilius sapientia, quid
praestantius, quid homini melius, quid homine di- 5
gnius? Hanc igitur qui expetunt, philosophi nominan-
tur, nec quicquam aliud est philosophia, si interpre-
tari velis, praeter studium sapientiae. Sapientia autem
est, ut a veteribus philosophis definitum est, rerum
divinarum et humanarum causarumque, quibus eae 10
res continentur, scientia, cuius studium qui vituperat
haud sane intellego quidnam sit quod laudandum
putet. Nam sive oblectatio quaeritur animi requiesque 6.1
curarum, quae conferri cum eorum studiis potest, qui
semper aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad
bene beateque vivendum? sive ratio constantiae vir-
tutisque ducitur, aut haec ars est aut nulla omnino, 5
per quam eas assequamur. Nullam dicere maximarum
rerum artem esse, cum minimarum sine arte nulla sit,
hominum est parum considerate loquentium atque in
maximis rebus errantium. Si autem est aliqua disci-
plina virtutis, ubi ea quaeretur, cum ab hoc discendi 10
genere discesseris. Sed haec cum ad philosophiam
cohortamur, accuratius disputari solent, quod alio quo-
dam libro fecimus. Hoc autem tempore tantum nobis
declarandum fuit, cur orbati rei publicae muneribus,
ad hoc nos studium potissimum contulissemus. Occu- 7.1
ritur autem nobis, et quidem a doctis et eruditis quae-
rentibus, satisne constanter facere videamur, qui, cum
percipi nihil posse dicamus, tamen et aliis de rebus
disserere soleamus et hoc ipso tempore praecepta of- 5
ficii persequamur. Quibus vellem satis cognita esset
nostra sententia. Non enim sumus ii, quorum vagetur
animus errore nec habeat umquam quid sequatur.
Quae enim esset ista mens vel quae vita potius, non
modo disputandi, sed etiam vivendi ratione sublata? 10
Nos autem, ut ceteri alia certa, alia incerta esse di-
cunt, sic ab his dissentientes alia probabilia, contra
alia dicimus. Quid est igitur, quod me impediat ea, 8.1
quae probabilia mihi videantur, sequi, quae contra
improbare atque adfirmandi arrogantiam vitantem fu-
gere temeritatem, quae a sapientia dissidet plurimum?
Contra autem omnia disputantur a nostris, quod hoc 5
ipsum probabile elucere non possit, nisi ex utraque
parte causarum esset facta contentio. Sed haec ex-
planata sunt in Academicis nostris satis, ut arbitror,
diligenter. Tibi autem, mi Cicero, quamquam in anti-
quissima nobilissimaque philosophia Cratippo auc- 10
tore versaris iis simillimo, qui ista praeclara pepere-
runt, tamen haec nostra, finituma vestris, ignota esse
nolui. Sed iam ad instituta pergamus.