Omnino duo sunt genera largorum, quorum alteri 2.55.10
prodigi, alteri liberales; prodigi, qui epulis et viscera-
tionibus et gladiatorum muneribus ludorum venatio-
numque apparatu pecunias profundunt in eas res, qua-
rum memoriam aut brevem aut nullam omnino sint
relicturi, liberales autem, qui suis facultatibus aut cap- 15
tos a praedonibus redimunt, aut aes alienum susci-
piunt amicorum aut in filiarum collocatione adiuvant
aut opitulantur vel in re quaerenda vel augenda. Ita- 56.1
que miror, quid in mentem venerit Theophrasto, in
eo libro, quem de divitiis scripsit, in quo multa prae-
clare, illud absurde: est enim multus in laudanda ma-
gnificentia et apparitione popularium munerum ta- 5
liumque sumptuum facultatem fructum divitiarum pu-
tat. Mihi autem ille fructus liberalitatis, cuius pauca
exempla posui, multo et maior videtur et certior.
Quanto Aristoteles gravius et verius nos reprehendit,
qui has pecuniarum effusiones non admiremur, quae 10
fiunt ad multitudinem deleniendam. At ii, 'qui ab hoste
obsidentur, si emere aquae sextarium cogerentur mina,
hoc primo incredibile nobis videri omnesque mirari,
sed cum adtenderint, veniam necessitati dare, in his
immanibus iacturis infinitisque sumptibus nihil nos 15
magnopere mirari, cum praesertim neque necessitati
subveniatur nec dignitas augeatur ipsaque illa delec-
tatio multitudinis ad breve <exigatur> exiguumque tem-
pus eaque a levissimo quoque, in quo tamen ipso una
cum satietate memoria quoque moriatur voluptatis.' 20
Bene etiam colligit 'haec pueris et mulierculis et ser- 57.1
vis et servorum simillimis liberis esse grata, gravi
vero homini et ea, quae fiunt, iudicio certo ponde-
ranti probari posse nullo modo'. Quamquam intel-
lego in nostra civitate inveterasse iam bonis tempori- 5
bus, ut splendor aedilitatum ab optimis viris postule-
tur. Itaque et P. Crassus cum cognomine dives tum
copiis functus est aedilicio maximo munere, et paulo
post L. Crassus cum omnium hominum moderatissimo
Q. Mucio magnificentissima aedilitate functus est, 10
deinde C. Claudius App. f., multi post, Luculli, Hor-
tensius, Silanus; omnes autem P. Lentulus me consule
vicit superiores; hunc est Scaurus imitatus; magnifi-
centissima vero nostri Pompei munera secundo con-
sulatu; in quibus omnibus quid mihi placeat, vides. 15
Vitanda tamen suspicio est avaritiae. Mamerco, ho- 58.1
mini divitissimo, praetermissio aedilitatis consulatus
repulsam attulit. Quare et si postulatur a populo, bo-
nis viris si non desiderantibus, ad tamen approbanti-
bus faciundum est, modo pro facultatibus, nos ipsi 5
ut fecimus, et si quando aliqua res maior atque utilior
populari largitione adquiritur, ut Oresti nuper prandia
in semitis decumae nomine magno honori fuerunt.
Ne M. quidem Seio vitio datum est, quod in caritate
asse modium populo dedit; magna enim se et invete- 10
rata invidia nec turpi iactura, quando erat aedilis,
nec maxima liberavit. Sed honori summo nuper no-
stro Miloni fuit qui gladiatoribus emptis rei publicae
causa, quae salute nostra continebatur, omnes P. Clo-
dii conatus furoresque compressit. Causa igitur lar- 59.1
gitionis est, si aut necesse est aut utile. In his autem
ipsis mediocritatis regula optima est. L. quidem Phi-
lippus, Q. f., magno vir ingenio inprimisque clarus,
gloriari solebat se sine ullo munere adeptum esse om- 5
nia, quae haberentur amplissima. Dicebat idem Cotta,
Curio. Nobis quoque licet in hoc quodam modo glo-
riari; nam pro amplitudine honorum, quos cunctis suf-
fragiis adepti sumus nostro quidem anno, quod con-
tigit eorum nemini, quos modo nominavi, sane exi- 10
guus sumptus aedilitatis fuit. Atque etiam illae im- 60.1
pensae meliores, muri, navalia, portus, aquarum duc-
tus omniaque, quae ad usum rei publicae pertinent,
quamquam, quod praesens tamquam in manum datur,
iucundius est, tamen haec in posterum gratiora. Thea- 5
tra, porticus, nova templa verecundius reprehendo
propter Pompeium, sed doctissimi non probant, ut et
hic ipse Panaetius, quem multum in his libris secutus
sum non interpretatus, et Phalereus Demetrius, qui
Periclem, principem Graeciae vituperat, quod tantam 10
pecuniam in praeclara illa propylaea coniecerit. Sed
de hoc genere toto in iis libris, quos de re publica
scripsi, diligenter est disputatum. Tota igitur ratio
talium largitionum genere vitiosa est, temporibus ne-
cessaria et tum ipsum et ad facultates accommodanda 15
et mediocritate moderanda est.