Quae autem opera, non largitione beneficia dantur, 2.65.1
haec tum in universam rem publicam tum in singulos
cives conferuntur. Nam in iure cavere, consilio iuvare
atque hoc scientiae genere prodesse quam plurimis
vehementer et ad opes augendas pertinet et ad gratiam. 5
Itaque cum multa praeclara maiorum, tum quod optime
constituti iuris civilis summo semper in honore fuit co-
gnitio atque interpretatio; quam quidem ante hanc
confusionem temporum in possessione sua principes
retinuerunt, nunc, ut honores, ut omnes dignitatis gra- 10
dus, sic huius scientiae splendor deletus est, idque eo
indignius, quod eo tempore hoc contigit, cum is esset,
qui omnes superiores, quibus honore par esset, scientia
facile vicisset. Haec igitur opera grata multis et ad
beneficiis obstringendos homines accommodata. Atque 66.1
huic arti finitima est dicendi gravior facultas et gra-
tior et ornatior. Quid enim eloquentia praestabilius
vel admiratione audientium vel spe indigentium vel
eorum, qui defensi sunt, gratia? Huic quoque ergo a 5
maioribus nostris est in toga dignitatis principatus
datus. Diserti igitur hominis et facile laborantis, quod-
que in patriis est moribus, multorum causas et non
gravate et gratuito defendentis beneficia et patrocinia
late patent. Admonebat me res, ut hoc quoque loco 67.1
intermissionem eloquentiae, ne dicam interitum de-
plorarem, ni vererer, ne de me ipso aliquid viderer
queri. Sed tamen videmus, quibus extinctis oratori-
bus, quam in paucis spes quanto in paucioribus facul- 5
tas, quam in multis sit audacia. Cum autem omnes
non possint, ne multi quidem, aut iuris periti esse aut
diserti, licet tamen opera prodesse multis beneficia
petentem, commendantem iudicibus, magistratibus, vi-
gilantem pro re alterius, eos ipsos, qui aut consulun- 10
tur aut defendunt, rogantem; quod qui faciunt, pluri-
mum gratiae consequuntur, latissimeque eorum manat
industria. Iam illud non sunt admonendi,—est enim 68.1
in promptu,—ut animadvertant, cum iuvare alios
velint, ne quos offendant. Saepe enim aut eos lae-
dunt, quos non debent, aut eos, quos non expedit; si
imprudentes, neglegentiae est, si scientes temeritatis. 5
Utendum etiam est excusatione adversus eos, quos in-
vitus offendas, quacumque possis, quare id, quod fe-
ceris, necesse fuerit nec aliter facere potueris, ceteris-
que operis et officiis erit id, quod violatum videbitur,
compensandum. 10