Caput autem est in omni procuratione negotii et
|
2.75.1
|
muneris publici, ut avaritiae pellatur etiam minima
|
|
suspicio. 'Utinam', inquit C. Pontius Samnis, 'ad illa
|
|
tempora me fortuna reservavisset et tum essem natus,
|
|
quando Romani dona accipere coepissent. Non essem
|
5
|
passus diutius eos imperare.' Ne illi multa saecula
|
|
expectanda fuerunt: modo enim hoc malum in hanc
|
|
rem publicam invasit. Itaque facile patior tum potius
|
|
Pontium fuisse, si quidem in illo tantum fuit roboris.
|
|
Nondum centum et decem anni sunt, cum de pecuniis
|
10
|
repetundis a L. Pisone lata lex est nulla antea cum
|
|
fuisset. At vero postea tot leges et proxumae quae-
|
|
que duriores, tot rei, tot damnati, tantum Italicum
|
|
bellum propter iudiciorum metum excitatum, tanta
|
|
sublatis legibus et iudiciis expilatio direptioque so-
|
15
|
ciorum, ut inbecillitate aliorum, non nostra virtute
|
|
valeamus. Laudat Africanum Panaetius, quod fuerit
|
76.1
|
abstinens. Quidni laudet? Sed in illo alia maiora.
|
|
Laus abstinentiae non hominis est solum, sed etiam
|
|
temporum illorum. Omni Macedonum gaza, quae fuit
|
|
maxima, potitus est Paulus; tantum in aerarium pe-
|
5
|
cuniae invexit, ut unius imperatoris praeda finem at-
|
|
tulerit tributorum. At hic nihil domum suam intulit
|
|
praeter memoriam nominis sempiternam. Imitatus pa-
|
|
trem Africanus nihilo locupletior Carthagine eversa.
|
|
Quid? qui eius collega fuit in censura, L. Mummius,
|
10
|
num quid copiosior, cum copiosissimam urbem fundi-
|
|
tus sustulisset? Italiam ornare quam domum suam
|
|
maluit; quamquam Italia ornata domus ipsa mihi vi-
|
|
detur ornatior. Nullum igitur vitium taetrius est, ut
|
77.1
|
eo, unde digressa est, referat se oratio, quam avaritia,
|
|
praesertim in principibus et rem publicam gubernanti-
|
|
bus. Habere enim quaestui rem publicam non modo
|
|
turpe est, sed sceleratum etiam et nefarium. Itaque,
|
5
|
quod Apollo Pythius oraclum edidit, Spartam nulla
|
|
re alia nisi avaritia esse perituram, id videtur non so-
|
|
lum Lacedaemoniis, sed etiam omnibus opulentis po-
|
|
pulis praedixisse. Nulla autem re conciliare facilius
|
|
benivolentiam multitudinis possunt ii, qui rei publi-
|
10
|
cae praesunt, quam abstinentia et continentia. Qui
|
78.1
|
vero se populares volunt ob eamque causam aut agra-
|
|
riam rem temptant, ut possessores pellantur suis se-
|
|
dibus, aut pecunias creditas debitoribus condonandas
|
|
putant, labefactant fundamenta rei publicae, concor-
|
5
|
diam primum, quae esse non potest, cum aliis adi-
|
|
muntur, aliis condonantur pecuniae, deinde aequita-
|
|
tem, quae tollitur omnis, si habere suum cuique non
|
|
licet. Id enim est proprium, ut supra dixi, civitatis at-
|
|
que urbis, ut sit libera et non sollicita suae rei cuius-
|
10
|
que custodia. Atque in hac pernicie rei publicae ne
|
79.1
|
illam quidem consequuntur, quam putant, gratiam. Nam
|
|
cui res erepta est, est inimicus; cui data est, etiam
|
|
dissimulat se accipere voluisse et maxime in pecuniis
|
|
creditis occultat suum gaudium, ne videatur non fuisse
|
5
|
solvendo. At vero ille, qui accipit iniuriam, et memi-
|
|
nit et prae se fert dolorem suum, nec, si plures sunt
|
|
ii, quibus inprobe datum est, quam illi, quibus iniuste
|
|
ademptum est, idcirco plus etiam valent. Non enim
|
|
numero haec iudicantur, sed pondere. Quam autem
|
10
|
habet aequitatem, ut agrum multis annis aut etiam
|
|
saeculis ante possessum qui nullum habuit habeat,
|
|
qui autem habuit amittat? Ac propter hoc iniuriae
|
80.1
|
genus Lacedaemonii Lysandrum ephorum expulerunt,
|
|
Agim regem, quod nunquam antea apud eos acciderat,
|
|
necaverunt, exque eo tempore tantae discordiae se-
|
|
cutae sunt, ut et tyranni existerent et optumates ex-
|
5
|
terminarentur et praeclarissime constituta res publica
|
|
dilaberetur. Nec vero solum ipsa cecidit, sed etiam
|
|
reliquam Graeciam evertit contagionibus malorum,
|
|
quae a Lacedaemoniis profectae manarunt latius.
|
|
Quid? nostros Gracchos, Ti. Gracchi summi viri filios,
|
10
|
Africani nepotes, nonne agrariae contentiones perdi-
|
|
derunt? At vero Aratus Sicyonius iure laudatur, qui,
|
81.1
|
cum eius civitas quinquaginta annos a tyrannis tene-
|
|
retur, profectus Argis Sicyonem clandestino introitu
|
|
urbe est potitus, cumque tyrannum Nicoclem inpro-
|
|
viso oppressisset, sescentos exules, qui locupletissimi
|
5
|
fuerant eius civitatis, restituit remque publicam ad-
|
|
ventu suo liberavit. Sed cum magnam animadverteret
|
|
in bonis et possessionibus difficultatem, quod et eos,
|
|
quos ipse restituerat, quorum bona alii possederant,
|
|
egere iniquissimum esse arbitrabatur et quinquaginta
|
10
|
annorum possessiones movere non nimis aequum pu-
|
|
tabat, propterea quod tam longo spatio multa heredi-
|
|
tatibus, multa emptionibus, multa dotibus tenebantur
|
|
sine iniuria, iudicavit neque illis adimi nec iis non
|
|
satis fieri, quorum illa fuerant, oportere. Cum igitur
|
82.1
|
statuisset opus esse ad eam rem constituendam pe-
|
|
cunia Alexandream se proficisci velle dixit remque
|
|
integram ad reditum suum iussit esse, isque celeriter
|
|
ad Ptolomaeum, suum hospitem, venit, qui tum re-
|
5
|
gnabat alter post Alexandream conditam. Quoi cum
|
|
exposuisset patriam se liberare velle causamque do-
|
|
cuisset, a rege opulento vir summus facile impetra-
|
|
vit, ut grandi pecunia adiuvaretur. Quam cum Sicyo-
|
|
nem attulisset, adhibuit sibi in consilium quindecim
|
10
|
principes, cum quibus causas cognovit et eorum, qui
|
|
aliena tenebant, et eorum, qui sua amiserant, perfecit-
|
|
que aestumandis possessionibus, ut persuaderet aliis,
|
|
ut pecuniam accipere mallent, possessionibus cede-
|
|
rent, aliis, ut commodius putarent numerari sibi, quod
|
15
|
tanti esset, quam suum recuperare. Ita perfectum est,
|
|
ut omnes concordia constituta sine querella discede-
|
|
rent. O virum magnum dignumque, qui in re publica
|
83.1
|
nostra natus esset! Sic par est, agere cum civibus,
|
|
non, ut bis iam vidimus, hastam in foro ponere et
|
|
bona civium voci subicere praeconis. At ille Graecus,
|
|
id quod fuit sapientis et praestantis viri, omnibus con-
|
5
|
sulendum putavit, eaque est summa ratio et sapientia
|
|
boni civis, commoda civium non divellere atque omnis
|
|
aequitate eadem continere. Habitent gratis in alieno.
|
|
Quid ita? ut, cum ego emerim, aedificarim, tuear, im-
|
|
pendam, tu me invito fruare meo? Quid est aliud
|
10
|
aliis sua eripere, aliis dare aliena? Tabulae vero no-
|
84.1
|
vae quid habent argumenti, nisi ut emas mea pecunia
|
|
fundum, eum tu habeas, ego non habeam pecuniam?
|
|
Quam ob rem ne sit aes alienum, quod rei publicae
|
|
noceat, providendum est, quod multis rationibus ca-
|
5
|
veri potest, non, si fuerit, ut locupletes suum perdant,
|
|
debitores lucrentur alienum. Nec enim ulla res vehe-
|
|
mentius rem publicam continet quam fides, quae esse
|
|
nulla potest, nisi erit necessaria solutio rerum credi-
|
|
tarum. Numquam vehementius actum est quam me
|
10
|
consule ne solveretur. Armis et castris temptata res
|
|
est ab omni genere hominum et ordine; quibus ita re-
|
|
stiti, ut hoc totum malum de re publica tolleretur.
|
|
Numquam nec maius aes alienum fuit nec melius nec
|
|
facilius dissolutum est; fraudandi enim spe sublata
|
15
|
solvendi necessitas consecuta est. At vero hic nunc
|
|
victor tum quidem victus, quae cogitarat, cum ipsius
|
|
intererat, tum ea perfecit, cum eius iam nihil interesset.
|
|
Tanta in eo peccandi libido fuit, ut hoc ipsum eum
|
|
delectaret peccare, etiam si causa non esset. Ab hoc
|
85.1
|
igitur genere largitionis, ut aliis detur, aliis auferatur,
|
|
aberunt ii, qui rem publicam tuebuntur, inprimisque
|
|
operam dabunt, ut iuris et iudiciorum aequitate suum
|
|
quisque teneat et neque tenuiores propter humilitatem
|
5
|
circumveniantur neque locupletibus ad sua vel tenenda
|
|
vel recuperanda obsit invidia, praeterea, quibuscum-
|
|
que rebus vel belli vel domi poterunt, rem publicam
|
|
augeant imperio, agris, vectigalibus. Haec magnorum
|
|
hominum sunt, haec apud maiores nostros factitata,
|
10
|
haec genera officiorum qui persecuntur cum summa
|
|
utilitate rei publicae magnam ipsi adipiscentur et gra-
|
|
tiam et gloriam.
|
|