Illi vero non modo cum hostibus, verum etiam cum 3.99.1
fluctibus, id quod fecit, dimicare melius fuit quam
deserere consentientem Graeciam ad bellum barbaris
inferendum. Sed omittamus et fabulas et externa; ad
rem factam nostramque veniamus. M. Atilius Regulus, 5
cum consul iterum in Africa ex insidiis captus esset
duce Xanthippo Lacedaemonio, imperatore autem
patre Hannibalis Hamilcare, iuratus missus est ad se-
natum, ut nisi redditi essent Poenis captivi nobiles
quidam, rediret ipse Carthaginem. Is cum Romam ve- 10
nisset, utilitatis speciem videbat, sed eam, ut res de-
clarat, falsam iudicavit; quae erat talis: manere in
patria, esse domui suae cum uxore, cum liberis, quam
calamitatem accepisset in bello communem fortunae
bellicae iudicantem tenere consularis dignitatis gra- 15
dum. Quis haec negat esse utilia? quem censes? Ma-
gnitudo animi et fortitudo negat. Num locupletiores 100.1
quaeris auctores? Harum enim est virtutum proprium
nihil extimescere, omnia humana despicere, nihil, quod
homini accidere possit intolerandum putare. Itaque
quid fecit? In senatum venit, mandata exposuit, sen- 5
tentiam ne diceret, recusavit; quamdiu iure iurando
hostium teneretur, non esse se senatorem. Atque illud
etiam, (o stultum hominem, dixerit quispiam, et re-
pugnantem utilitati suae), reddi captivos negavit esse
utile illos enim adulescentes esse et bonos duces, se 10
iam confectum senectute. Cuius cum valuisset auctori-
tas, captivi retenti sunt, ipse Carthaginem rediit, ne-
que eum caritas patriae retinuit nec suorum. Neque
vero tum ignorabat se ad crudelissimum hostem et ad
exquisita supplicia proficisci, sed ius iurandum con- 15
servandum putabat. Itaque tum, cum vigilando ne-
cabatur, erat in meliore causa, quam si domi senex
captivus, periurus consularis remansisset. At stulte, 101.1
qui non modo non censuerit captivos remittendos, ve-
rum etiam dissuaserit. Quo modo stulte? etiamne, si
rei publicae conducebat? Potest autem, quod inutile
rei publicae sit, id cuiquam civi utile esse? 5