x vel ix Kal. Oct. 51 in castris ad Cybistra
M. TULLIUS M. F. CICERO PRO COS. S. D. COS. PR.
TR. PL. SENATUI
S. v. v. b. e. e. q. v. 15.2.1.1
  Cum prid. Kal. Sext. in provinciam venissem neque
maturius propter itinerum et navigationum difficultatem
venire potuissem, maxime convenire officio meo reique
publicae conducere putavi parare ea quae ad exercitum 5
quaeque ad rem militarem pertinerent. quae cum essent
a me cura magis et diligentia quam facultate et copia con-
stituta nuntiique et litterae de bello a Parthis in provinciam
Syriam illato cottidie fere adferrentur, iter mihi faciendum
per Lycaoniam et per Isauros et per Cappadociam arbitratus 10
sum. erat enim magna suspicio Parthos, si ex Syria egredi
atque irrumpere in meam provinciam conarentur, iter eo[s]
per Cappadociam, quod ea maxime pateret, esse facturos.
  Itaque cum exercitu per Cappadociae partem eam quae 2.1
cum Cilicia continens est iter feci castraque ad Cybistra,
quod oppidum est ad montem Taurum, locavi, ut Art<a>-
vasdes, rex Armenius, quocumque animo esset, sciret non
procul a suis finibus exercitum populi Romani esse, et 5
Deiotarum, fidelissimum regem atque amicissimum rei
publicae nostrae, maxime coniunctum haberem, cuius et
consilio et opibus adiuvari posset res publica.
  Quo cum in loco castra haberem equitatumque in 3.1
Ciliciam misissem, ut et meus adventus iis civitatibus quae
in ea parte essent nuntiatus firmiores animos omnium faceret
et ego mature quid ageretur in Syria scire possem, tempus
eius tridui quod in iis castris morabar in magno officio et 5
necessario mihi ponendum putavi. cum enim vestra aucto- 4.1
ritas intercessisset ut ego regem Ariobarzanem Eusebem et
Philorhomaeum tuerer eiusque regis salutem et incolumi-
tatem regnumque defenderem, regi regnoque praesidio
essem, adiunxissetisque salutem eius regis populo senatuique 5
magnae curae esse, quod nullo umquam de rege decretum
esset a nostro ordine, existimavi me iudicium vestrum ad
regem deferre debere eique praesidium meum et fidem et
diligentiam polliceri, ut, quoniam salus ipsius, incolumitas
regni mihi commendata esset a vobis, diceret si quid vellet. 10
  Quae cum essem in consilio meo cum rege locutus, initio 5.1
ille orationis suae vobis maximas, ut debuit, deinde etiam
mihi gratias egit, quod ei permagnum et perhonorificum
videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse
salutem suam meque tantam diligentiam adhibere ut et mea 5
fides et commendationis vestrae auctoritas perspici posset.
atque ille primo, quod mihi maximae laetitiae fuit, ita
mecum locutus est ut nullas insidias neque vitae suae neque
regno diceret se aut intellegere fieri aut etiam suspicari. cum
ego ei gratulatus essem idque me gaudere dixissem et tamen 10
adulescentem essem cohortatus ut recordaretur casum illum
interitus paterni et vigilanter se tueretur atque admonitu
senatus consuleret saluti suae, tum a me discessit in oppidum
Cybistra.
  Postero autem die cum Ariarathe, fratre suo, et cum pater- 6.1
nis amicis maioribus natu ad me in castra venit pertur-
batusque et flens, cum idem et frater faceret et amici,
meam fidem, vestram commendationem implorare coepit.
cum admirarer quid accidisset novi, dixit ad se indicia 5
manifestarum insidiarum esse delata, quae essent ante adven-
tum meum occultata, quod ii qui ea patefacere possent
propter metum reticuissent. eo autem tempore spe mei
praesidi compluris ea quae scirent audacter ad se detulisse;
in iis amantissimum sui, summa pietate praeditum fratrem 10
dicere (ea quae is me quoque audiente dicebat) se sollicitatum
esse ut regnare vellet; id vivo fratre suo accidere non
potuisse; se tamen ante illud tempus eam rem numquam in
medium propter periculi metum protulisse. quae cum esset
locutus, monui regem ut omnem diligentiam ad se con- 15
servandum adhiberet, amicosque [in] patris eius atque avi
iudicio probatos hortatus sum regis sui vitam docti casu
acerbissimo patris eius omni cura custodiaque defenderent.
  Cum rex a me equitatum cohortisque de exercitu meo 7.1
postularet, etsi intellegebam vestro senatus consulto non
modo posse me id facere sed etiam debere, tamen, cum res
publica postularet propter cottidianos ex Syria nuntios ut
quam primum exercitum ad Ciliciae fines adducerem, 5
cumque mihi rex patefactis iam insidiis non egere exercitu
populi Romani sed posse <se> suis opibus defendere videretur,
illum cohortatus sum ut in sua vita conservanda primum
regnare disceret; a quibus perspexisset sibi insidias paratas,
in eos uteretur iure regio; poena adficeret eos quos necesse 10
esset, reliquos metu liberaret; praesidio exercitus mei ad
eorum qui in culpa essent timorem potius quam ad con-
tentionem uteretur; fore autem ut omnes, quoniam senatus
consultum nossent, intellegerent me regi, si opus esset, ex
auctoritate vestra praesidio futurum. 15
  Ita confirmato illo ex eo loco castra movi. iter in Ciliciam 8.1
facere institui, cum hac opinione e Cappadocia discederem
ut consilio vestro, casu incredibili ac paene divino regem,
quem vos honorificentissime appellassetis nullo postulante
quemque meae fidei commendassetis et cuius salutem 5
magnae vobis curae esse decressetis, meus adventus praesen-
tibus insidiis liberarit. quod ad vos a me scribi non alienum
putavi, <ut> intellegeretis ex iis quae paene acciderunt vos
multo ante ne ea acciderent providisse, eoque vos studiosius
feci certiores quod in rege Ariobarzane ea mihi signa videor 10
virtutis, ingeni, fidei benevolentiaeque erga vos perspexisse
ut non sine causa tantam curam in eius vos salutem
diligentiamque videamini contulisse.