aestate vel autumno(?) 46
M. CICERO S. D. TITIO
Etsi unus ex omnibus minime sum ad te consolandum 5.16.1.1
accommodatus, quod tantum ex tuis molestiis cepi doloris ut
consolatione ipse egerem, tamen, cum longius a summi luctus
acerbitate meus abesset dolor quam tuus, statui nostrae
necessitudinis esse meaeque in te benevolentiae non tacere 5
tanto in tuo maerore tam diu sed adhibere aliquam modicam
consolationem, quae levare dolorem tuum posset si minus
sanare potuisset.
  Est autem consolatio pervulgata quidem illa maxime, 2.1
quam semper in ore atque in animo habere debemus,
homines nos ut esse meminerimus, ea lege natos ut omnibus
telis fortunae proposita sit vita nostra, neque esse recusan-
dum quo minus ea qua nati sumus condicione vivamus, neve 5
tam graviter eos casus feramus quos nullo consilio vitare
possimus eventisque aliorum memoria repetendis nihil
accidisse novi nobis cogitemus. <sed> neque hae neque ceterae 3.1
consolationes quae sunt a sapientissimis viris usurpatae
memoriaeque litteris proditae tantum videntur proficere
debere quantum status ipse nostrae civitatis et haec per<tur>-
batio temporum perditorum, cum beatissimi sint qui liberos 5
non susceperunt, minus autem miseri qui his temporibus
amiserunt quam si eosdem bona aut denique aliqua re
publica perdidissent.
  Quod si tuum te desiderium movet aut si tuarum rerum 4.1
cogitatione maeres, non facile exhauriri tibi istum dolorem
posse universum puto; sin illa te res cruciat quae magis
amoris est, ut eorum qui occiderunt miserias lugeas, ut ea
non dicam quae saepissime et legi et audivi, nihil mali esse 5
in morte, ex qua si resideat sensus immortalitas illa potius
quam mors ducenda sit, sin sit amissus nulla videri miseria
debeat quae non sentiatur, hoc tamen non dubitans con-
firmare possum, ea misceri, parari, impendere rei publicae
quae qui reliquerit nullo modo mihi quidem deceptus esse 10
videatur. quid est enim iam non modo pudori, probitati,
virtuti, rectis studiis, bonis artibus sed omnino libertati ac
saluti loci? non mehercule quemquam audivi hoc gravissimo
et pestilentissimo anno adulescentulum aut puerum mortuum
qui mihi non a dis immortalibus ereptus ex his miseriis atque 15
ex iniquissima condicione vitae videretur.
  Qua re, si tibi unum hoc detrahi potest, ne quid iis quos 5.1
amasti mali putes contigisse, permultum erit ex maerore tuo
deminutum. relinquetur enim simplex illa iam cura doloris
tui, quae non cum illis communicabitur sed ad te ipsum
proprie referetur; in qua non est iam gravitatis et sapientiae 5
tuae, quam tu a puero praestitisti, ferre immoderatius casum
incommodorum tuorum, qui sit ab eorum quos dilexeris
miseria maloque seiunctus. etenim eum semper te et privatis in
rebus et publicis praestitisti tuenda tibi ut sit gravitas et
constantiae serviendum. nam quod adlatura est ipsa 10
diuturnitas, quae maximos luctus vetustate tollit, id nos
praecipere consilio prudentiaque debemus. etenim si nulla 6.1
fuit umquam liberis amissis tam imbecillo mulier animo quae
non aliquando lugendi modum fecerit, certe nos, quod est
dies adlatura, id consilio ante ferre debemus neque exspectare
temporis medicinam, quam repraesentare ratione possimus. 5
  His ego litteris si quid profecissem existimabam optandum
quiddam me esse adsecutum; sin minus forte valuissent,
officio tamen esse functum viri benevolentissimi atque
amicissimi. quem me tibi et fuisse semper existimes velim et
futurum esse confidas. 10