x Kal. Mart. 50 (§26)
CICERO ATTICO SAL.
Accepi tuas litteras a. d. v Terminalia Laodiceae; quas legi 6.1.1.1
libentissime plenissimas amoris, humanitatis, offici, diligentiae.
iis igitur respondebo, * * * (sic enim postulas), nec οἰκονομίαν
meam instituam sed ordinem conservabo tuum.
  Recentissimas a Cybistris te meas litteras habere ais a. d. 5
x Kal. Oct. datas et scire vis tuas ego quas acceperim. omnis
fere quas commemoras, praeter eas quas scribis Lentuli pueris
et quas Equo Tutico et Brundisio datas. qua re non οἴχεται
tua industria, quod vereris, sed praeclare ponitur, si quidem id
egisti, ut ego delectarer; nam nulla re sum delectatus magis. 10
  Quod meam βαθύτητα in Appio tibi, liberalitatem etiam in 2.1
Bruto probo, vehementer gaudeo; ac putaram paulo secus.
Appius enim ad me ex itinere bis terve ὑπομεμψιμοίρους
litteras miserat quod quaedam a se constituta rescinderem.
ut si medicus, cum aegrotus alii medico traditus sit, irasci 5
velit ei medico qui sibi successerit si quae ipse in curando
constituerit immutet ille, sic Appius, cum ἐξ ἀφαιρέσεως
provinciam curarit, sanguinem miserit, quicquid potuit detra-
xerit, mihi tradiderit enectam, προσανατρεφομένην eam a me
non libenter videt sed modo suscenset, [et] modo gratias agit. 10
nihil enim a me fit cum ulla illius contumelia; tantum modo
dissimilitudo meae rationis offendit hominem. quid enim
potest esse tam dissimile quam illo imperante exhaustam
esse sumptibus et iacturis provinciam, nobis eam obtinentibus
nummum nullum esse erogatum nec privatim nec publice? 15
quid dicam de illius praefectis, comitibus, legatis etiam? de
rapinis, de libidinibus, de contumeliis? nunc autem domus
mehercule nulla tanto consilio aut tanta disciplina gubernatur
aut tam modesta est quam nostra tota provincia. haec non
nulli amici Appi ridicule interpretantur, qui me idcirco 20
putent bene audire velle ut ille male audiat et recte facere
non meae laudis sed illius contumeliae causa. sin Appius,
ut Bruti litterae quas ad te misit significabant, gratias nobis
agit, non moleste fero, sed tamen eo ipso die quo haec ante
lucem scribebam cogitabam eius multa inique constituta et 25
acta tollere.
  Nunc venio ad Brutum, quem ego omni studio te auctore 3.1
sum complexus, quem etiam amare coeperam; sed <plane>
dico, me revocavi ne te offenderem. noli enim putare me
quicquam maluisse quam ut mandatis satis facerem nec ulla
de re plus laborasse. mandatorum autem mihi libellum dedit, 5
isdemque de rebus tu mecum egeras. omnia sum diligentissime
persecutus. primum ab Ariobarzane sic contendi, ut talenta
* * * quae mihi pollicebatur illi daret. quoad mecum rex fuit,
perbono loco res erat; post a Pompei procuratoribus sescentis
premi coeptus est. Pompeius autem cum ob ceteras causas 10
plus potest unus quam ceteri omnes, tum quod putatur ad
bellum Parthicum esse venturus. ei tamen sic nunc solvitur:
tricesimo quoque die talenta Attica xxxiii, et hoc ex tributis;
nec id satis efficitur in usuram menstruam. sed Gnaeus noster
clementer id fert; sorte caret, usura nec ea solida contentus 15
est. alii neque solvit cuiquam nec potest solvere; nullum
enim aerarium, nullum vectigal habet. Appi instituto tributa
imperat; ea vix in faenus Pompei quod satis sit efficiunt. amici
regis duo tresve perdivites sunt, sed ii suum tam diligenter
tenent quam ego aut tu. equidem non desino tamen per 20
litteras rogare, suadere, accusare regem. Deiotarus etiam 4.1
mihi narravit se ad eum legatos misisse de re Bruti; eos sibi
responsum rettulisse illum non habere. et mehercule ego ita
iudico, nihil illo regno spoliatius, nihil rege egentius. itaque
aut tutela cogito me abdicare aut, ut pro Glabrione Scaevola, 5
faenus et impendium recusare. ego tamen quas per te Bruto
promiseram praefecturas M. Scaptio, L. Gavio, qui in regno
rem Bruti procurabant, detuli; nec enim in provincia mea
negotiabantur. tu autem meministi nos sic agere ut quot
vellet praefecturas sumeret, dum ne negotiatori; itaque duas 10
ei praeterea dederam, sed ii quibus petierat de provincia de-
cesserant.
  Nunc cognosce de Salaminis, quod video tibi etiam novum 5.1
accidisse, tamquam mihi. numquam enim ex illo audivi illam
pecuniam esse suam; quin etiam libellum ipsius habeo in
quo est 'Salamini pecuniam debent M. Scaptio et P. Matinio,
familiaribus meis'. eos mihi commendat; adscribit etiam et 5
quasi calcar admovet intercessisse se pro iis magnam pecuniam.
confeceram ut solverent centesimis †sexenni† ductis cum
renovatione singulorum annorum. at Scaptius quaternas
postulabat. metui, si impetrasset, ne tu ipse me amare desineres;
nam ab edicto meo recessissem et civitatem in Catonis et in 10
ipsius Bruti fide locatam meisque beneficiis ornatam funditus
perdidissem.
  Atque hoc tempore ipso impingit mihi epistulam Scaptius 6.1
<a> Bruto rem illam suo periculo esse, quod nec mihi umquam
Brutus dixerat nec tibi, etiam ut praefecturam Scaptio deferrem.
id vero per te exceperamus, <ne> negotiatori; quod si
cuiquam, huic tamen non. fuerat enim praefectus Appio, et 5
quidem habuerat turmas equitum, quibus inclusum in curia
senatum Salamine obsederat, ut fame senatores quinque
morerentur. itaque ego, quo die tetigi provinciam, cum mihi
Cyprii legati Ephesum obviam venissent, litteras misi ut
equites ex insula statim decederent. his de causis credo 10
Scaptium iniquius de me aliquid ad Brutum scripsisse. sed tamen
hoc sum animo: si Brutus putabit me quaternas centesimas
oportuisse decernere, cum tota provincia singulas observarem
itaque edixissem idque etiam acerbissimis faeneratoribus
probaretur, si praefecturam negotiatori denegatam queretur, 15
quod ego Torquato nostro in tuo Laenio, Pompeio ipsi in
Sex. Statio negavi et iis probavi, si equites deductos moleste
feret, accipiam equidem dolorem mihi illum irasci sed multo
maiorem non esse eum talem qualem putassem.
  Illud quidem fatebitur Scaptius, me ius dicente sibi omnem 7.1
pecuniam ex edicto meo auferendi potestatem fuisse. addo
etiam illud, quod vereor tibi ipsi ut probem: consistere usura
debuit, quae erat in edicto meo; deponere volebant: impetravi
a Salaminis ut silerent. veniam illi quidem mihi dederunt, 5
sed quid iis fiet si huc Paulus venerit? sed totum hoc Bruto
dedi; qui de me ad te humanissimas litteras scripsit, ad me
autem, etiam cum rogat aliquid, contumaciter, adroganter,
ἀκοινονοήτως solet scribere. tu autem velim ad eum scribas
de his rebus, ut sciam quo modo haec accipiat; facies enim 10
me certiorem.
  Atque haec superioribus litteris diligenter ad te perscri-
pseram, sed plane te intellegere volui mihi non excidisse illud
quod tu ad me quibusdam litteris scripsisses, si nihil aliud
de hac provincia nisi illius benevolentiam deportassem, mihi 15
id satis esse. sit sane, quoniam ita tu vis, sed tamen cum eo,
credo, quod sine peccato meo fiat. igitur meo decreto soluta
res Scaptio statim. quam id rectum sit tu iudicabis; ne ad
Catonem quidem provocabo. sed noli me putare ἐγκελεύσματα 8.1
illa tua abiecisse, quae mihi in visceribus haerent. flens mihi
meam famam commendasti; quae epistula tua est in qua
mentionem <non> facias? itaque irascatur qui volet, patiar;
'τὸ γὰρ εὖ μετ’ ἐμοῦ', praesertim cum sex libris tamquam 5
praedibus me ipse obstrinxerim, quos tibi tam valde probari
gaudeo. e quibus unum ἱστορικὸν requiris de Cn. Flavio,
Anni filio. ille vero ante decemviros non fuit, quippe qui aedilis
curulis fuerit, qui magistratus multis annis post decemviros
institutus est. quid ergo profecit, quod protulit fastos? 10
occultatam putant quodam tempore istam tabulam, ut dies
agendi peterentur a paucis; nec vero pauci sunt auctores
Cn. Flavium scribam fastos protulisse actionesque composuisse,
ne me hoc vel potius Africanum (is enim loquitur) commen-
tum putes. οὐκ ἔλαθέ σε illud de gestu histrionis? tu sceleste 15
suspicaris, ego ἀφελῶς scripsi.
  De me imperatore scribis te ex Philotimi litteris cognosse; 9.1
sed credo te, iam in Epiro cum esses, binas meas de omnibus
rebus accepisse, unas a Pindenisso capto, alteras Laodicea,
utrasque tuis pueris datas. quibus de rebus propter casum
navigandi per binos tabellarios misi Romam publice litteras. 5
  De Tullia mea tibi adsentior scripsique ad eam et ad 10.1
Terentiam mihi placere; tu enim ad me iam ante scripseras
'ac vellem te in tuum veterem gregem rettulisses'. correcta
vero epistula Memmiana nihil negoti fuit; multo enim
malo hunc a Pontidia quam illum a Servilia. qua re adiunges 5
Saufeium nostrum, hominem semper amantem mei, nunc
credo eo magis quod debet etiam fratris Appi amorem erga
me cum reliqua hereditate crevisse, qui declaravit quanti me
faceret cum saepe tum in Bursa. ne tu me sollicitudine magna
liberaris. 10
  Furni exceptio mihi non placet; nec enim ego ullum aliud 11.1
tempus timeo nisi quod ille solum excipit. sed scriberem ad
te de hoc plura, si Romae esses. in Pompeio te spem omnem
oti ponere non miror; ita res est, removendumque censeo
illud 'dissimulantem'. sed [enim] οἰκονομία si perturbatior 5
est, tibi adsignato; te enim sequor σχεδιάζοντα.
  Cicerones pueri amant inter se, discunt, exercentur; sed 12.1
alter, ut Isocrates dixit in Ephoro et Theopompo, frenis eget,
alter calcaribus. Quinto togam puram Liberalibus cogitabam
dare; mandavit enim pater. ea sic observabo quasi inter-
calatum non sit. Dionysius mihi quidem in amoribus est. 5
pueri autem aiunt eum furenter irasci; sed homo nec doctior
nec sanctior fieri potest nec tui meique amantior.
  Thermum, Silium vere audis laudari; valde se honeste 13.1
gerunt. adde M. Nonium, Bibulum, me si voles. iam Scrofa
vellem haberet ubi posset; est enim lautum negotium. ceteri
firmant πολίτευμα Catonis. Hortensio quod causam meam
commendas valde gratum. de Amiano, spei nihil putat esse 5
Dionysius. Terenti nullum vestigium agnovi. Moeragenes
certe periit; feci iter per eius possessionem, in qua animal
reliquum nullum est. haec non noram tum cum <de ea re cum>
Democrito tuo locutus sum. Rhosica vasa mandavi. sed heus
tu, quid cogitas? in felicatis lancibus et splendidissimis 10
canistris holusculis nos soles pascere: quid te in vasis fictilibus
appositurum putem? κέρας Phemio mandatum est. reperietur,
modo aliquid illo dignum canat.
  Parthicum bellum inpendet. Cassius ineptas litteras misit, 14.1
necdum Bibuli erant adlatae; quibus recitatis puto fore ut
aliquando commoveatur senatus. equidem sum in magna
animi perturbatione. si, ut opto, non prorogatur nostrum
negotium, habeo Iunium et Quintilem in metu. esto; duo 5
quidem mensis sustinebit Bibulus. quid illo fiet quem re-
liquero, praesertim si fratrem? quid me autem, si non tam
cito decedo? magna turba est. mihi tamen cum Deiotaro
convenit ut ille in meis castris esset cum suis copiis omnibus;
habet autem cohortis quadringenarias nostra armatura xxx, 10
equitum ciciↄ. erit ad sustentandum quoad Pompeius
veniat, qui litteris quas ad me mittit significat suum negotium
illud fore. hiemant in nostra provincia Parthi; exspectatur
ipse Orodes. quid quaeris? aliquantum est negoti.
  De Bibuli edicto, nihil novi praeter illam exceptionem de 15.1
qua tu ad me scripseras 'nimis gravi praeiudicio in ordinem
nostrum'. ego tamen habeo ἰσοδυναμοῦσαν sed tectiorem ex
Q. Muci P. f. edicto Asiatico, 'extra quam si ita negotium
gestum est ut eo stari non oporteat ex fide bona'; mul- 5
taque sum secutus Scaevolae, in iis illud in quo sibi libertatem
censent Graeci datam, ut Graeci inter se disceptent suis
legibus. breve autem edictum est propter hanc meam δι-
αίρεσιν, quod duobus generibus edicendum putavi; quorum
unum est provinciale, in quo inest de rationibus civitatum, de 10
aere alieno, de usura, de syngraphis, in eodem omnia de pub-
licanis; alterum quod sine edicto satis commode transigi
non potest, de hereditatum possessionibus, de bonis possi-
dendis, magistris faciendis, <bonis> vendendis, quae ex
edicto et postulari et fieri solent. tertium de reliquo iure 15
dicundo ἄγραφον reliqui. dixi me de eo genere mea decreta
ad edicta urbana accommodaturum, itaque curo, et satis
facio adhuc omnibus. Graeci vero exsultant quod peregrinis
iudicibus utuntur. 'nugatoribus quidem' inquies. quid refert?
ii se αὐτονομίαν adeptos putant. nostri enim, credo, gravis 20
habent, Turpionem sutorium et Vettium mancipem.
  De publicanis quid agam videris quaerere. habeo in deliciis, 16.1
obsequor, verbis laudo, orno: efficio ne cui molesti sint. τὸ
παραδοξότατον: usuras eorum quas pactionibus adscripserant
servavit etiam Servilius; ego sic: diem statuo satis laxam,
quam ante si solverint, dico me centesimas ducturum, si non 5
solverint, ex pactione. itaque et Graeci solvunt tolerabili
faenore et publicanis res est gratissima, si illa iam habent
pleno modio, verborum honorem, invitationem crebram.
quid plura? sunt omnes ita mihi familiares ut se quisque
maxime putet; sed tamen μηδὲν αὐτοῖς—scis reliqua. 10
  De statua Africani (ὢ πραγμάτων ἀσυγκλώστων! sed me id 17.1
ipsum delectavit in tuis litteris), ain tu? Scipio hic Metellus
proavum suum nescit censorem non fuisse? atqui nihil
habuit aliud inscriptum nisi 'cos.' ea statua quae ab Opis
parte postica in excelso est. in illa autem quae est ad Πολυ- 5
κλέους Herculem inscriptum est 'cos. <cens.>'; quam esse
eiusdem status, amictus, anulus, imago ipsa declarat. at me-
hercule ego, cum in turma inauratarum equestrium quas hic
Metellus in Capitolio posuit animadvertissem in Sarapionis
subscriptione Africani imaginem, erratum fabrile putavi, 10
nunc video Metelli. o ἀνιστορησίαν turpem! nam illud de 18.1
Flavio et fastis, si secus est, commune erratum est; et tu belle
ἠπόρησας et nos publicam prope opinionem secuti sumus,
ut multa apud Graecos. quis enim non dixit Εὔπολιν τὸν τῆς
ἀρχαίας ab Alcibiade navigante in Siciliam deiectum esse in 5
mare? redarguit Eratosthenes; adfert enim quas ille post id
tempus fabulas docuerit. num idcirco Duris Samius, homo in
historia diligens, quod cum multis erravit, irridetur? quis
Zaleucum leges Locris scripsisse non dixit? num igitur iacet
Theophrastus si id a Timaeo, tuo familiari, reprehensum est? 10
sed nescire proavum suum censorem non fuisse turpe est,
praesertim cum post eum consulem nemo Cornelius illo vivo
censor fuerit.
  Quod de Philotimo et de solutione HS xxdc scribis, Philo- 19.1
timum circiter Kal. Ian. in Chersonesum audio venisse; at mi
ab eo nihil adhuc. reliqua mea Camillus scribit se accepisse. ea
quae sint nescio et aveo scire. [sed] verum haec posterius et
coram fortasse commodius. 5
  Illud me, mi Attice, in extrema fere parte epistulae com- 20.1
movit; scribis enim sic, 'τί λοιπόν;', deinde me obsecras
amantissime ne obliviscar vigilare et ut animadvertam quae
fiant. num quid de quo inaudisti? etsi nihil eius modi est;
πολλοῦ γε καὶ δεῖ. nec enim me fefellisset nec fallet. sed ista 5
admonitio tua tam accurata nescio quid mihi significare
visa est.
  De M. Octavio, iterum iam tibi rescribo te illi probe re- 21.1
spondisse; paulo vellem fidentius. nam Caelius libertum ad
me misit et litteras accurate scriptas et de pantheris et * * *
a civitatibus. rescripsi <ad> alterum me moleste ferre, si ego in
tenebris laterem nec audiretur Romae nullum in mea pro- 5
vincia nummum nisi in aes alienum erogari, docuique nec mihi
conciliare pecuniam licere nec illi capere, monuique eum, quem
plane diligo, ut cum alios accusasset cautius viveret; illud autem
alterum alienum esse existimatione mea, Cibyratas imperio
meo publice venari. 10
  Lepta tua epistula gaudio exsultat; etenim scripta belle est 22.1
meque apud eum magna in gratia posuit. filiola tua gratum
mihi fecit quod tibi diligenter mandavit ut mihi salutem
adscriberes, gratum etiam Pilia, sed illa officiosius quod me,
quem iam pridem <amat,> numquam vidit; igitur tu quoque 5
salutem utrique adscribito. litterarum datarum dies prid. Kal.
Ian. suavem habuit recordationem clarissimi iuris iurandi quod
ego non eram oblitus; Magnus enim praetextatus illo die fui.
habes ad omnia; non, ut postulasti, 'χρύσεα χαλκείων' sed paria
paribus respondimus. 10
  Ecce autem alia pusilla epistula, quam non relinquam 23.1
ἀναντιφώνητον. bene mehercule <pro>posuit Lucceius Tuscu-
lanum, nisi forte (solet enim) cum suo tibicine; et velim
scire qui sit eius status. Lentulum quidem nostrum praeter
Tusculanum * * * proscripsisse audio. cupio hos expeditos 5
videre, cupio etiam Sestium, adde sis Caelium; in quibus
omnibus est 'αἴδεσθεν μὲν ἀνήνασθαι, δεῖσαν δ’ ὑποδέχθαι'.
de Memmio restituendo ut Curio cogitet te audisse puto. de
Egnati Sidicini nomine nec nulla nec magna spe sumus.
Pinarium, quem mihi commendas, diligentissime Deiotarus 10
curat graviter aegrum. respondi etiam minori.
  Tu velim dum ero Laodiceae, id est ad Id. Mai., quam 24.1
saepissime mecum per litteras colloquare et cum Athenas
veneris (iam enim sciemus de rebus urbanis, de provinciis,
quae omnia in mensem Martium sunt collata) utique ad me
tabellarios mittas. et heus tu, †genua† vos a Caesare per 25.1
Herodem talenta Attica l extorsistis? in quo, ut audio, magnum
odium Pompei suscepistis; putat enim suos nummos vos
comedisse, Caesarem in Nemore aedificando diligentiorem
fore. haec ego ex P. Vedio, magno nebulone sed Pompei 5
tamen familiari, audivi. hic Vedius mihi obviam venit cum
duobus essedis et raeda equis iuncta et lectica et familia magna,
pro qua, si Curio legem pertulerit, HS centenos pendat necesse
est; erat praeterea cynocephalus in essedo nec deerant onagri.
numquam vidi hominem nequiorem. sed extremum audi. 10
deversatus est Laodiceae apud Pompeium Vindillum; ibi sua
deposuit cum ad me profectus est. moritur interim Vindillus.
quod res ad Magnum Pompeium pertinere putabatur, C.
Vennonius domum Vindilli venit. cum omnia obsignaret, in
Vedianas res incidit. in his inventae sunt quinque imagunculae 15
matronarum, in quibus una sororis amici tui, hominis bruti
qui hoc utatur, et <uxoris> illius lepidi qui haec tam neglegenter
ferat. haec te volui παριστορῆσαι; sumus enim ambo belle
curiosi.
  Vnum etiam velim cogites. audio Appium πρόπυλον 26.1
Eleusine facere; num inepti fuerimus si nos quoque Academiae
fecerimus? 'puto' inquies. ergo id ipsum scribes ad me. equidem
valde ipsas Athenas amo; volo esse aliquod monumentum, odi
falsas inscriptiones statuarum alienarum. sed ut tibi placebit, 5
faciesque me in quem diem Romana incidant mysteria certi-
orem et quo modo hiemaris. cura ut valeas. post Leuctricam
pugnam die septingentesimo sexagesimo quinto.