v Id. Dec. 50 (§12) in Trebulano Ponti
CICERO ATTICO SAL.
A. d. viii Id. Dec. Aeculanum veni et ibi tuas litteras legi quas 7.3.1.1
Philotimus mihi reddidit; e quibus hanc primo aspectu volup-
tatem cepi, quod erant a te ipso scriptae, deinde earum accuratis-
sima diligentia sum mirum in modum delectatus. ac primum
illud in quo te Dicaearcho adsentiri negas: etsi cupidissime 5
expetitum a me est et te adprobante ne diutius anno in provincia
essem, tamen non est nostra contentione perfectum. sic enim
scito, verbum in senatu factum esse numquam de ullo nostrum
qui provincias obtinuimus quo in iis diutius quam ex senatus
consulto maneremus, ut iam ne istius quidem rei culpam 10
sustineam, quod minus diu fuerim in provincia quam fortasse
fuerit utile. sed 'quid si hoc melius?' saepe opportune dici 2.1
videtur, ut in hoc ipso. sive enim ad concordiam res adduci
potest sive ad bonorum victoriam, utriusvis rei me aut adiu-
torem velim esse aut certe non expertem; sin vincuntur boni,
ubicumque essem, una cum iis victus essem. qua re celeritas 5
nostri reditus ἀμεταμέλητος debet esse. quod si ista nobis
cogitatio de triumpho iniecta non esset, quam tu quoque
adprobas, ne tu haud multum requireres illum virum qui in
sexto libro informatus est. quid enim tibi faciam, qui illos
libros devorasti? quin nunc ipsum non dubitabo rem tantam 10
abicere, si id erit rectius. utrumque vero simul agi non potest,
et de triumpho ambitiose et de re publica libere. sed ne dubi-
taris quin, quod honestius, id mihi futurum sit antiquius.
  Nam quod putas utilius esse, vel mihi quod tutius sit vel 3.1
etiam ut rei publicae prodesse possim, me esse cum imperio, id
coram considerabimus quale sit; habet enim res deliberationem,
etsi ex parte magna tibi adsentio<r>. de animo autem meo erga
rem publicam bene facis quod non dubitas, et illud probe 5
iudicas, nequaquam satis pro meis officiis, pro ipsius in alios
effusione illum in me liberalem fuisse, eiusque rei causam vere
explicas; †et eis† quae de Fabio Caninioque acta scribis valde
consentiunt. quae si secus essent totumque se ille in me pro-
fudisset, tamen illa quam scribis custos urbis me praeclarae 10
inscriptionis memorem esse cogeret nec mihi concederet ut
imitarer Vulcatium aut Servium, quibus tu es contentus, sed
aliquid nos vellet nobis dignum et sentire et defendere; quod
quidem agerem, si liceret, alio modo ac nunc agendum est.
  De sua potentia dimicant homines hoc tempore periculo 4.1
civitatis. nam si res publica defenditur, cur ea consule isto ipso
defensa non est? cur ego, in cuius causa rei publicae salus
consistebat, defensus postero anno non sum? cur imperium illi
aut cur illo modo prorogatum est? cur tanto opere pugnatum 5
ut de eius absentis ratione habenda decem tribuni pl. ferrent?
his ille rebus ita convaluit ut nunc in uno civi spes ad resisten-
dum sit; qui mallem tantas ei viris non dedisset quam nunc tam
valenti resisteret. sed quoniam res eo deducta est, non quaeram, 5.1
ut scribis, 'ποῦ σκάφος τὸ τῶν Ἀτρειδῶν;': mihi σκάφος unum
erit quod a Pompeio gubernabitur. illud ipsum quod ais, 'quid
fiet cum erit dictum "dic, M. Tulli?"': σύντομα, 'Cn.
Pompeio adsentior'. ipsum tamen Pompeium separatim ad 5
concordiam hortabor; sic enim sentio, maximo in periculo
rem esse. vos scilicet plura, qui in urbe estis; verum tamen haec
video, cum homine audacissimo paratissimoque negotium esse,
omnis damnatos, omnis ignominia adfectos, omnis damnatione
ignominiaque dignos illac facere, omnem fere iuventutem, 10
omnem illam urbanam ac perditam plebem, tribunos valentis
addito Q. Cassio, omnis qui aere alieno premantur, quos pluris
esse intellego quam putaram (causam solum illa causa non habet,
ceteris rebus abundat); hic omnia facere omnis ne armis
decernatur, quorum exitus semper incerti, nunc vero etiam in 15
alteram partem magis timendi.
  Bibulus de provincia decessit, Veientonem praefecit; in
decedendo erit, ut audio, tardior. quem cum ornavit Cato
declaravit iis se solis [non] invidere quibus nihil aut non multum
ad dignitatem posset accedere. 20
  Nunc venio ad privata; fere enim respondi tuis litteris de re 6.1
publica et iis quas in suburbano et iis quas postea scripsi<sti>.
ad privata venio. unum etiam, de Caelio: tantum abest ut
meam ille sententiam moveat ut valde ego ipsi quod de sua
sententia decesserit paenitendum putem. sed quid est quod ei 5
vici Luccei sint addicti? hoc te praetermisisse miror.
  De Philotimo, faciam equidem ut mones. sed ego †mihi† ab 7.1
illo hoc tempore non rationes exspectabam quas tibi edidit,
verum id reliquum quod ipse in Tusculano me referre in
commentarium mea manu voluit quodque idem in Asia mihi
sua manu scriptum dedit. id si praestaret, quantum mihi aeris 5
alieni esse tibi edidit, tantum et plus etiam mihi ipse deberet.
sed in hoc genere, si modo per rem publicam licebit, non
accusabimur posthac; neque hercule antea neglegentes fuimus
sed et amicorum <et publicorum negotiorum> multitudine
occupati. ergo utemur, ut polliceris, et opera et consilio tuo, 10
nec tibi erimus, ut spero, in eo molesti.
  De serpirastris cohortis meae, nihil <est> quod doleas; ipsi 8.1
enim se collegerunt admiratione [in te] integritatis meae. sed
me moverat nemo magis quam is quem tu minime putas.
idem et initio fuerat et nunc est egregius; sed in ipsa decessione
significavit sperasse se aliquid et id quod animum induxerat 5
paulisper non tenuit, sed cito ad se rediit meisque honorificentis-
simis erga se officiis victus pluris ea duxit quam omnem pecu-
niam.
  Ego a Curio tabulas accepi, quas mecum porto. Hortensi 9.1
legata cognovi; nunc aveo scire quid †hominis† sit et quarum
rerum auctionem instituat; nescio enim cur, cum portam
Flumentanam Caelius occuparit, ego Puteolos non meos
faciam. 5
  Venio ad 'Piraeea', in quo magis reprehendendus sum quod 10.1
homo Romanus 'Piraeea' scripserim, non 'Piraeum' (sic enim
omnes nostri locuti sunt), quam quod addiderim <'in'>; non
enim hoc ut oppido praeposui sed ut loco; et tamen Dionysius
noster et qui est nobiscum Nicias Cous non rebatur oppidum 5
esse Piraeea. sed de re videro. nostrum quidem si est peccatum,
in eo est quod non ut de oppido locutus sum sed ut de loco,
secutusque sum non dico Caecilium, 'mane ut ex portu in
Piraeum' (malus enim auctor Latinitatis est), sed Terentium
(cuius fabellae propter elegantiam sermonis putabantur a C. 10
Laelio scribi), 'heri aliquot adulescentuli coiimus in Piraeum';
et idem, 'mercator hoc addebat, captam e Sunio'; quod si
δήμους oppida volumus esse, tam est oppidum Sunium quam
Piraeus.
  Sed quoniam grammaticus es, si hoc mihi ζήτημα persolveris, 15
magna me molestia liberaris. ille mihi litteras blandas mittit; 11.1
facit idem pro eo Balbus. mihi certum est ab honestissima
sententia digitum nusquam; sed scis illi reliquum quantum sit.
putasne igitur verendum esse ne aut obiciat id nobis aliquis, si
languidius, aut repetat, si fortius? quid ad haec reperis? 'solva- 5
mus' inquis. age, a Caelio mutuabimur. hoc tu tamen consideres
velim. puto enim, in senatu si quando praeclare pro re publica
dixero, Tartessium istum tuum mihi exeunti, 'iube sodes
nummos curare'.
  Quid superest? etiam: gener est suavis mihi, Tulliae, Teren- 12.1
tiae; quantumvis vel ingeni vel humanitatis †satis†; reliqua,
quae nosti, ferenda. scis enim quos †aperierimus†; qui omnes,
praeter eum de quo per te egimus, reum me facerent. ipsis enim
expensum nemo ferret. sed haec coram; nam multi sermonis 5
sunt.
  Tironis reficiendi spes est in M'. Curio, cui ego scripsi tibi
eum gratissimum facturum. data v Id. Dec. a Pontio ex
Trebulano.