Imago est formae cum forma cum quadam simili- 4.62.15
tudine conlatio. Haec sumitur aut laudis aut vitupera-
tionis causa. Laudis causa, sic:
      'Inibat in proelium, corpore tauri validissimi, im-
    petu leonis acerrimi simili.'
  Vituperationis, ut in odium adducat hoc 20
modo:
      'Iste, qui cottidie per forum medium tamquam
    iubatus draco serpit dentibus aduncis, aspectu vene-
    nato, spiritu rabido, circum inspectans huc et illuc,
    si quem reperiat, cui aliquid mali faucibus adflare, 25
    ore adtingere, dentibus insecare, lingua aspergere
    possit.'
  Ut in invidiam adducat, hoc modo:
      'Iste, qui divitias suas iactat, sicut Gallus e Phry-
    gia aut hariolus quispiam depressus et oneratus auro 30
    clamat et delerat.'
  In contemptionem sic:
      'Iste, qui tamquam coclea abscondens retentat sese
    tacitus, quom domo totus ut comeditur aufertur.'
  Eff<i>ctio est, cum exprimitur atque effingitur ver- 63.1
bis corporis cuiuspiam forma, quoad satis sit ad in-
tellegendum, hoc modo:
      'Hunc, iudices, dico, rubrum, brevem, incurv<o>m,
    canum, subcrispum, caesium, cui sane magna est in 5
    mento cicatrix, si quo modo potest vobis in memo-
    riam redire.'
  Habet haec exornatio cum utilitatem, si quem velis
demonstrare, tum venustatem, si breviter et dilucide
facta est. 10
  Notatio est, cum alicuius natura certis describi-
tur signis, quae, sicuti notae quae naturae sunt adtri-
buta; ut si velis non divitem, sed ostentatorem pecu-
niosi describere:
      'Iste,' inquies, 'iudices, qui se dici divitem putabat 15
    esse praeclarum, primum nunc videte, quo vultu nos
    intueatur. Nonne vobis videtur dicere: " * * * dant,
    si mihi molesti non essetis?" Cum vero sinistra men-
    tum sublevavit, existimat se gemmae nitore et auri
    splendore aspectus omnium praestringere.—Cum 20
    puerum respicit hunc unum, quem ego novi—vos
    non arbitror—, alio nomine appellat, deinde alio
    atque alio. "At eho tu," inquit, "veni, Sannio, ne
    quid is barbaris turbent;" ut ignoti, qui audient,
    unum putent selegi de multis. Ei dicit in aurem, aut 25
    ut domi lectuli sternantur, aut ab avunculo rogetur
    Aethiops qui ad balineas veniat, aut asturconi locus
    ante ostium suum detur, aut aliquod fragile falsae
    choragium gloriae conparetur. Deinde exclamat, ut
    omnes audiant: "Videto, ut diligenter numeretur, si 30
    potest, ante noctem." Puer, qui iam bene <eri> naturam
    norit: "Tu illo plures mittas oportet," inquit, "si
    hodie vis transnumerari." "Age," inquit, "duc tecum
    Libanum et Sosiam." "Sane." Deinde casu veniunt
    hospites homini, quos iste, dum splendide peregrina- 35
    tur, invitat. Ex ea re homo hercule sane conturba-
    tur; sed tamen a vitio naturae non recedit. "Bene,"
    inquit, "facitis, cum venitis: sed rectius fecissetis, si ad
    me domum recta abissetis." "Id fecissemus," inquiunt
    illi, "si domum novissemus." "At istud quidem facile 40
    fuit undelibet invenire. Verum ite mequum." Secun-
    tur illi. Sermo interea huius consumitur omnis in
    ostentatione: quaerit, in agris frumenta cuiusmodi sint;
    negat se, quia villae incensae sint, accedere posse:
    nec aedificare etiamnunc audere; "tametsi in Tuscu- 45
    lano quidem coepi insanire et in isdem fundamentis
    aedificare." Dum haec loquitur, venit in aedes quas- 64.1
    dam, in quibus sodalicium erat eodem die futurum;
    quo iste pro notitia domnaedi <i>am i<t> in<t>ro cum hospi-
    tibus. "Hic," inquit, "habito." Perspicit argentum,
    quod erat expositum, visit triclinium stratum: probat. 5
    Accedit servulus; dicit homini clare, dominum iam
    venturum, si velit exire. "Itane?" inquit. "Eamus
    hospitis; frater venit ex Falerno: ego illi obviam per-
    gam; vos huc decuma venitote." Hospites discendunt.
    Iste se raptim domum suam conicit; illi decuma, 10
    quo iusserat, veniunt. Quaerunt hunc; reperiunt, do-
    mus cuia sit; in diversorium derisi conferunt sese.
    Vident hominem posteri die; narrant, expostulant, ac-
    cusant. Ait iste eos similitudine loci deceptos angi-
    porto toto deerrasse; contra valetudinem suam ad 15
    noctem multam expectasse. Sannioni puero negotium
    dederat, ut vasa, vestimenta, pueros rogaret: serv<o>lus
    non inurbanus satis strenue et concinne conparat.
    Iste hospites domum deducit: ait se aedes maximas
    cuidam amico ad nuptias commodasse. Nuntiat puer 20
    argentum repeti: pertimuerat enim, qui commodarat.
    "Apage te," inquit, "aedes commodavi, familiam
    dedi: argentum quoque vult? Tametsi hospites habeo,
    tamen utatur licet, nos Samis delectabimur." Quid
    ego, quae deinde efficiat, narem? Eiusmodi est ho- 25
    minis natura, ut quae singulis diebus efficiat gloria
    atque ostentatione, ea vix annuo sermone enarrare
    possim.'