Maxime fuit optandum Caecinae, recuperatores, ut con- 23.6
troversiae nihil haberet, secundo loco ut ne cum tam im-
probo homine, tertio ut cum tam stulto haberet. Etenim
non minus nos stultitia illius sublevat quam laedit impro-
bitas. Improbus fuit, quod homines coegit, armavit, coactis 10
armatisque vim fecit. Laesit in eo Caecinam, sublevat
ibidem; nam in eas ipsas res quas improbissime fecit testi-
monia sumpsit et eis in causa testimoniis utitur. Itaque 24.1
mihi certum est, recuperatores, ante quam ad meam defen-
sionem meosque testis venio, illius uti confessione et testi-
moniis; qui confitetur atque ita libenter confitetur ut non
solum fateri sed etiam profiteri videatur, recuperatores: 5
'convocavi homines, coegi, armavi, terrore mortis ac peri-
culo capitis ne accederes obstiti; ferro,' inquit, 'ferro'—et
hoc dicit in iudicio—'te reieci atque proterrui.' Quid?
testes quid aiunt? P. Vetilius, propinquus Aebuti, se Ae-
butio cum armatis servis venisse advocatum. Quid prae- 10
terea? Fuisse compluris armatos. Quid aliud? Minatum
esse Aebutium Caecinae. Quid ego de hoc teste dicam
nisi hoc, recuperatores, ut ne idcirco minus ei credatis quod
homo minus idoneus habetur, sed ideo credatis quod ex
illa parte id dicit quod illi causae maxime sit alienum? 15
A. Terentius, alter testis, non modo Aebutium sed etiam se 25.1
pessimi facinoris arguit. In Aebutium hoc dicit, armatos
homines fuisse, de se autem hoc praedicat, Antiocho, Aebuti
servo, se imperasse ut in Caecinam advenientem cum ferro
invaderet. Quid loquar amplius de hoc homine? In 5
quem ego hoc dicere, cum rogarer a Caecina, numquam
volui, ne arguere illum rei capitalis viderer, de eo dubito
nunc quo modo aut loquar aut taceam, cum ipse hoc de se
iuratus praedicet. Deinde L. Caelius non solum Aebutium 26.1
cum armatis dixit fuisse compluribus verum etiam cum
advocatis perpaucis eo venisse Caecinam. De hoc ego
teste detraham? cui aeque ac meo testi ut credatis postulo.
P. Memmius secutus est qui suum non parvum beneficium 5
commemoravit in amicos Caecinae, quibus sese viam per
fratris sui fundum dedisse dixit qua effugere possent, cum
essent omnes metu perterriti. Huic ego testi gratias agam,
quod et in re misericordem se praebuerit et in testimonio
religiosum. A. Atilius et eius filius L. Atilius et armatos 27.1
ibi fuisse et se suos servos adduxisse dixerunt; etiam hoc
amplius: cum Aebutius Caecinae malum minaretur, ibi tum
Caecinam postulasse ut moribus deductio fieret. Hoc idem
P. Rutilius dixit, et eo libentius dixit ut aliquando in iudicio 5
eius testimonio creditum putaretur. Duo praeterea testes
nihil de vi, sed de re ipsa atque emptione fundi dixerunt;
P. Caesennius, auctor fundi, non tam auctoritate gravi quam
corpore, et argentarius Sex. Clodius cui cognomen est
Phormio, nec minus niger nec minus confidens quam ille 10
Terentianus est Phormio, nihil de vi dixerunt, nihil prae-
terea quod ad vestrum iudicium pertineret. Decimo vero 28.1
loco testis exspectatus et ad extremum reservatus dixit,
senator populi Romani, splendor ordinis, decus atque orna-
mentum iudiciorum, exemplar antiquae religionis, Fidicu-
lanius Falcula; qui cum ita vehemens acerque venisset ut 5
non modo Caecinam periurio suo laederet sed etiam mihi
videretur irasci, ita eum placidum mollemque reddidi, ut
non auderet, sicut meministis, iterum dicere quot milia
fundus suus abesset ab urbe. Nam cum dixisset minus
iↄↄↄ, populus cum risu adclamavit ipsa esse. Meminerant 10
enim omnes quantum in Albiano iudicio accepisset. In 29.1
eum quid dicam nisi id quod negare non possit, venisse in
consilium publicae quaestionis, cum eius consili iudex non
esset, et in eo consilio, cum causam non audisset et potestas
esset ampliandi, dixisse sibi liquere; cum de incognita re 5
iudicare voluisset, maluisse condemnare quam absolvere;
cum, si uno minus damnarent, condemnari reus non posset,
non ad cognoscendam causam sed ad explendam damna-
tionem praesto fuisse? Vtrum gravius aliquid in quempiam
dici potest quam ad hominem condemnandum quem num- 10
quam vidisset neque audisset adductum esse pretio? an
certius quicquam obici potest quam quod is cui obicitur ne
nutu quidem infirmare conatur? Verum tamen is testis, 30.1
—ut facile intellegeretis eum non adfuisse animo, cum causa
ab illis ageretur testesque dicerent, sed tantisper de aliquo
reo cogitasse—cum omnes ante eum dixissent testes arma-
tos cum Aebutio fuisse compluris, solus dixit non fuisse. 5
Visus est mihi primo veterator intellegere praeclare quid
causae obstaret, et tantum modo errare, quod omnis
testis infirmaret qui ante eum dixissent: cum subito, ecce
idem qui solet, duos solos servos armatos fuisse dixit. Quid
huic tu homini facias? nonne concedas interdum ut excusa- 10
tione summae stultitiae summae improbitatis odium depre-
cetur? Vtrum, recuperatores, his testibus non credidistis, 31.1
cum quid liqueret non habuistis? at controversia non erat
quin verum dicerent. An in coacta multitudine, in armis, in
telis, in praesenti metu mortis perspicuoque periculo caedis
dubium vobis fuit inesse vis aliqua videretur necne? Qui- 5
bus igitur in rebus vis intellegi potest, si in his non intelle-
getur? An vero illa defensio vobis praeclara visa est:
'Non deieci, sed obstiti; non enim sum passus in fundum
ingredi, sed armatos homines opposui, ut intellegeres, si in
fundo pedem posuisses, statim tibi esse pereundum?' 10
Quid ais? is qui armis proterritus, fugatus, pulsus est, non
videtur esse deiectus? Posterius de verbo videbimus; 32.1
nunc rem ipsam ponamus quam illi non negant et eius rei
ius actionemque quaeramus.