TIMOLEON
  Timoleon Corinthius. sine dubio magnus omnium iudicio hic uir Timol.1.1.1
exstitit. namque huic uni contigit, quod nescio an nulli, ut et patriam,
in qua erat natus, oppressam a tyranno liberaret, et a Syracusanis,
quibus auxilio erat missus, iam inueteratam seruitutem depelleret
totamque Siciliam, multos annos bello uexatam a barbarisque oppres- 5
sam, suo aduentu in pristinum restitueret. sed in his rebus non sim- 2.1
plici fortuna conflictatus est et, id quod difficilius putatur, multo sa-
pientius tulit secundam quam aduersam fortunam. nam cum frater 3.1
eius Timophanes, dux a Corinthiis delectus, tyrannidem per milites
mercennarios occupasset particepsque regni posset esse, tantum afuit
a societate sceleris, ut antetulerit ciuium suorum libertatem fratris
saluti et parere legibus quam imperare patriae satius duxerit. hac 4.1
mente per haruspicem communemque affinem, cui soror ex eisdem
parentibus nata nupta erat, fratrem tyrannum interficiundum curauit.
ipse non modo manus non attulit, sed ne aspicere quidem fraternum
sanguinem uoluit. nam dum res conficeretur, procul in praesidio fuit, 5
ne quis satelles posset succurrere. hoc praeclarissimum eius factum 5.1
non pari modo probatum est ab omnibus: nonnulli enim laesam ab eo
pietatem putabant et inuidia laudem uirtutis obterebant. mater uero
post id factum neque domum ad se filium admisit neque aspexit, quin
eum fratricidam impiumque detestans compellaret. quibus rebus ille 6.1
adeo est commotus, ut nonnumquam uitae finem facere uoluerit atque
ex ingratorum hominum conspectu morte decedere.
  Interim Dione Syracusis interfecto Dionysius rursus Syracusarum 2.1.1
potitus est. cuius aduersarii opem a Corinthiis petierunt ducemque,
quo in bello uterentur, postularunt. huc Timoleon missus incredibili
felicitate Dionysium tota Sicilia depulit. cum interficere posset, noluit, 2.1
tutoque ut Corinthum perueniret effecit, quod utrorumque Dionysio-
rum opibus Corinthii saepe adiuti fuerant, cuius benignitatis memoriam
uolebat exstare, eamque praeclaram uictoriam ducebat, in qua plus
esset clementiae quam crudelitatis, postremo ut non solum auribus 5
acciperetur, sed etiam oculis cerneretur, quem ex quanto regno ad
quam fortunam detulisset. post Dionysii decessum cum Hiceta bellauit, 3.1
qui aduersatus erat Dionysio: quem non odio tyrannidis dissensisse,
sed cupiditate indicio fuit, quod ipse expulso Dionysio imperium di-
mittere noluit. hoc superato Timoleon maximas copias Karthaginien- 4.1
sium apud Crinissum flumen fugauit ac satis habere coegit, si liceret
Africam obtinere, qui iam complures annos possessionem Siciliae tene-
bant. cepit etiam Mamercum, Italicum ducem, hominem bellicosum
et potentem, qui tyrannos adiutum in Siciliam uenerat. 5
  Quibus rebus confectis cum propter diuturnitatem belli non solum 3.1.1
regiones, sed etiam urbes desertas uideret, conquisiuit quos potuit,
primum Siculos, dein Corintho arcessiuit colonos, quod ab iis initio
Syracusae erant conditae. ciuibus ueteribus sua restituit, nouis bello 2.1
uacuefactas possessiones diuisit, urbium moenia disiecta fanaque de-
serta refecit, ciuitatibus leges libertatemque reddidit: ex maximo bello
tantum otium totae insulae conciliauit, ut hic conditor urbium earum,
non illi qui initio deduxerant, uideretur. arcem Syracusis, quam muni- 3.1
erat Dionysius ad urbem obsidendam, a fundamentis disiecit, cetera ty-
rannidis propugnacula demolitus est deditque operam, ut quam minime
multa uestigia seruitutis manerent. cum tantis esset opibus, ut etiam 4.1
inuitis imperare posset, tantum autem amorem haberet omnium Sicu-
lorum, ut nullo recusante regnum obtinere, maluit se diligi quam me-
tui. itaque, cum primum potuit, imperium deposuit ac priuatus Syra-
cusis, quod reliquum uitae fuit, uixit. neque uero id imperite fecit: 5.1
nam quod ceteri reges imperio potuerunt, hic beneuolentia tenuit.
nullus honos huic defuit, neque postea res ulla Syracusis gesta est
publice, de qua prius sit decretum quam Timoleontis sententia co-
gnita. nullius umquam consilium non modo antelatum, sed ne com- 6.1
paratum quidem est. neque id magis beneuolentia factum est quam
prudentia.
  Hic cum aetate iam prouectus esset, sine ullo morbo lumina oculo- 4.1.1
rum amisit. quam calamitatem ita moderate tulit, ut neque eum que-
rentem quisquam audierit neque eo minus priuatis publicisque rebus
interfuerit. ueniebat autem in theatrum, cum ibi concilium populi 2.1
haberetur, propter ualetudinem uectus iumentis iunctis, atque ita de
uehiculo quae uidebantur dicebat. neque hoc illi quisquam tribuebat
superbiae: nihil enim umquam neque insolens neque gloriosum ex ore
eius exiit. qui quidem, cum suas laudes audiret praedicari, numquam 3.1
aliud dixit quam se in ea re maxime diis agere gratias atque habere,
quod, cum Siciliam recreare constituissent, tum se potissimum ducem
esse uoluissent. nihil enim rerum humanarum sine deorum numine 4.1
geri putabat; itaque suae domi sacellum Automatias constituerat
idque sanctissime colebat.
  Ad hanc hominis excellentem bonitatem mirabiles accesserant casus. 5.1.1
nam proelia maxima natali suo die fecit omnia, quo factum est ut
eius diem natalem festum haberet uniuersa Sicilia. huic quidam La- 2.1
phystius, homo petulans et ingratus, uadimonium cum uellet impo-
nere, quod cum illo se lege agere diceret, et complures concurrissent,
qui procacitatem hominis manibus coercere conarentur, Timoleon
orauit omnes, ne id facerent. namque id ut Laphystio et cuiuis liceret, 5
se maximos labores summaque adiisse pericula. hanc enim speciem
libertatis esse, si omnibus, quod quisque uellet, legibus experiri lice-
ret. idem, cum quidam Laphystii similis, nomine Demaenetus, in con- 3.1
tione populi de rebus gestis eius detrahere coepisset ac nonnulla inue-
heretur in Timoleonta, dixit nunc demum se uoti esse damnatum:
namque hoc a diis immortalibus semper precatum, ut talem liber-
tatem restitueret Syracusanis, in qua cuiuis liceret de quo uellet im- 5
pune dicere.
  Hic cum diem supremum obisset, publice a Syracusanis in gymna- 4.1
sio, quod Timoleonteum appellatur, tota celebrante Sicilia sepultus
est.