ALCIBIADES
  Alcibiades, Cliniae filius, Atheniensis. in hoc quid natura efficere Alc.1.1.1
possit uidetur experta. constat enim inter omnes, qui de eo memoriae
prodiderunt, nihil illo fuisse excellentius uel in uitiis uel in uirtutibus.
natus in amplissima ciuitate summo genere, omnium aetatis suae multo 2.1
formosissimus; ad omnes res aptus consiliique plenus (namque im-
perator fuit summus et mari et terra); disertus, ut in primis dicendo
ualeret, quod tanta erat commendatio oris atque orationis, ut nemo
ei dicendo posset resistere; diues; cum tempus posceret, laboriosus, 3.1
patiens; liberalis, splendidus non minus in uita quam uictu; affabilis,
blandus, temporibus callidissime seruiens: idem, simul ac se remiserat 4.1
neque causa suberat quare animi laborem perferret, luxuriosus, disso-
lutus, libidinosus, intemperans reperiebatur, ut omnes admirarentur in
uno homine tantam esse dissimilitudinem tamque diuersam naturam.
  Educatus est in domo Pericli (priuignus enim eius fuisse dicitur), 2.1.1
eruditus a Socrate. socerum habuit Hipponicum, omnium Graeca
lingua loquentium ditissimum, ut, si ipse fingere uellet, neque plura
bona eminisci neque maiora posset consequi, quam uel natura uel
fortuna tribuerat. ineunte adulescentia amatus est a multis more 2.1
Graecorum, in eis Socrate, de quo mentionem facit Plato in Symposio.
namque eum induxit commemorantem se pernoctasse cum Socrate
neque aliter ab eo surrexisse, ac filius a parente debuerit. posteaquam 3.1
robustior est factus, non minus multos amauit, in quorum amore,
quoad licitum est odiosa, multa delicate iocoseque fecit: quae referre-
mus, nisi maiora potiora haberemus.
  Bello Peloponnesio huius consilio atque auctoritate Athenienses 3.1.1
bellum Syracusanis indixerunt: ad quod gerendum ipse dux delectus
est, duo praeterea collegae dati Nicias et Lamachus. id cum apparare- 2.1
tur, priusquam classis exiret, accidit ut una nocte omnes Hermae, qui
in oppido erant Athenis, deicerentur praeter unum, qui ante ianuam
erat Andocidi (itaque ille postea Mercurius Andocidi uocitatus est).
hoc cum appareret non sine magna multorum consensione esse factum, 3.1
quae non ad priuatam, sed publicam rem pertineret, magnus multitu-
dini timor est iniectus, ne qua repentina uis in ciuitate exsisteret, quae
libertatem opprimeret populi. hoc maxime conuenire in Alcibiadem 4.1
uidebatur, quod et potentior et maior quam priuatus existimabatur:
multos enim liberalitate deuinxerat, plures etiam opera forensi suos
reddiderat. qua re fiebat ut omnium oculos, quotienscumque in publi- 5.1
cum prodisset, ad se conuerteret neque ei par quisquam in ciuitate
poneretur. itaque non solum spem in eo habebant maximam, sed
etiam timorem, quod et obesse plurimum et prodesse poterat. asper- 6.1
gebatur etiam infamia, quod in domo sua facere mysteria dicebatur
(quod nefas erat more Atheniensium) idque non ad religionem, sed
ad coniurationem pertinere existimabatur.
  Hoc crimine in contione ab inimicis compellabatur. sed instabat 4.1.1
tempus ad bellum proficiscendi. id ille intuens neque ignorans ciuium
suorum consuetudinem postulabat, si quid de se agi uellent, potius
de praesente quaestio haberetur, quam absens inuidiae crimine accu-
saretur. inimici uero eius quiescendum in praesenti, quia noceri non 2.1
posse intellegebant, et illud tempus exspectandum decreuerunt, quo
exisset, ut absentem aggrederentur; itaque fecerunt. nam postquam 3.1
in Siciliam eum peruenisse crediderunt, absentem, quod sacra uiolasset,
reum fecerunt. qua de re cum ei nuntius a magistratu in Siciliam mis-
sus esset, ut domum ad causam dicendam rediret, essetque in magna
spe prouinciae bene administrandae, non parere noluit et in trierem, 5
quae ad eum deportandum erat missa, ascendit. hac Thurios in Ita- 4.1
liam peruectus, multa secum reputans de immoderata ciuium suorum
licentia crudelitateque erga nobiles, utilissimum ratus impendentem
euitare tempestatem, clam se ab custodibus subduxit et inde primum
Elidem, dein Thebas uenit. postquam autem se capitis damnatum 5.1
bonis publicatis audiuit, et, id quod usu uenerat, Eumolpidas sacer-
dotes a populo coactos ut se deuouerent, eiusque deuotionis quo testa-
tior esset memoria, exemplum in pila lapidea incisum esse positum
in publico, Lacedaemonem demigrauit. ibi, ut ipse praedicare con- 6.1
suerat, non aduersus patriam, sed inimicos suos bellum gessit, quod
eidem hostes essent ciuitati: nam cum intellegerent se plurimum prod-
esse posse rei publicae, ex ea eiecisse plusque irae suae quam utilitati
communi paruisse. itaque huius consilio Lacedaemonii cum Perse rege 7.1
amicitiam fecerunt, dein Deceleam in Attica munierunt praesidioque
ibi perpetuo posito in obsidione Athenas tenuerunt. eiusdem opera
Ioniam a societate auerterunt Atheniensium. quo facto multo supe-
riores bello esse coeperunt. 5
  Neque uero his rebus tam amici Alcibiadi sunt facti quam timore 5.1.1
ab eo alienati. nam cum acerrimi uiri praestantem prudentiam in
omnibus rebus cognoscerent, pertimuerunt ne caritate patriae ductus
aliquando ab ipsis descisceret et cum suis in gratiam rediret. itaque
tempus eius interficiundi quaerere instituerunt. id Alcibiades diutius 2.1
celari non potuit: erat enim ea sagacitate, ut decipi non posset, prae-
sertim cum animum attendisset ad cauendum. itaque ad Tissapher-
nem, praefectum regis Darii, se contulit. cuius cum in intimam ami- 3.1
citiam peruenisset et Atheniensium male gestis in Sicilia rebus opes
senescere, contra Lacedaemoniorum crescere uideret, initio cum Pi-
sandro praetore, qui apud Samum exercitum habebat, per inter-
nuntios colloquitur et de reditu suo facit mentionem. erat enim eodem 5
quo Alcibiades sensu, populi potentiae non amicus et optimatium
fautor. ab hoc destitutus primum per Thrasybulum, Lyci filium, ab 4.1
exercitu recipitur praetorque fit apud Samum, post suffragante The-
ramene populi scito restituitur parique absens imperio praeficitur
simul cum Thrasybulo et Theramene. horum in imperio tanta commu- 5.1
tatio rerum facta est, ut Lacedaemonii, qui paulo ante uictores
uiguerant, perterriti pacem peterent. uicti enim erant quinque proe-
liis terrestribus, tribus naualibus, in quibus ducentas naues triremes
amiserant, quae captae in hostium uenerant potestatem. Alcibiades 6.1
simul cum collegis receperat Ioniam, Hellespontum, multas prae-
terea urbes Graecas, quae in ora sitae sunt Asiae, quarum expugnarant
complures, in his Byzantium, neque minus multas consilio ad ami-
citiam adiunxerant, quod in captos clementia fuerant usi. ita praeda 7.1
onusti, locupletato exercitu, maximis rebus gestis Athenas uenerunt.
  His cum obuiam uniuersa ciuitas in Piraeum descendisset, tanta 6.1.1
fuit omnium exspectatio uisendi Alcibiadis, ut ad eius triremem uulgus
conflueret, proinde ac si solus aduenisset. sic enim populo erat persua- 2.1
sum, et aduersas superiores et praesentes secundas res accidisse eius
opera. itaque et Siciliae amissum et Lacedaemoniorum uictorias cul-
pae suae tribuebant, quod talem uirum e ciuitate expulissent. neque
id sine causa arbitrari uidebantur. nam postquam exercitui praeesse 5
coeperat, neque terra neque mari hostes pares esse potuerant. hic ut 3.1
e naui egressus est, quamquam Theramenes et Thrasybulus eisdem
rebus praefuerant simulque uenerant in Piraeum, tamen unum omnes
illum prosequebantur, et, id quod numquam antea usu uenerat nisi
Olympiae uictoribus, coronis aureis aeneisque uulgo donabatur. ille 5
lacrimans talem beniuolentiam ciuium suorum accipiebat, reminiscens
pristini temporis acerbitatem. postquam <in> astu uenit, contione aduo- 4.1
cata sic uerba fecit, ut nemo tam ferus fuerit, quin eius casum lacru-
marit inimicumque iis se ostenderit, quorum opera patria pulsus fuerat,
proinde ac si alius populus, non ille ipse qui tum flebat, eum sacrilegii
damnasset. restituta ergo huic sunt publice bona, eidemque illi 5.1
Eumolpidae sacerdotes rursus resacrare sunt coacti, qui eum deuoue-
rant, pilaeque illae, in quibus deuotio fuerat scripta, in mare praeci-
pitatae.
  Haec Alcibiadi laetitia non nimis fuit diuturna. nam cum ei omnes 7.1.1
essent honores decreti totaque res publica domi bellique tradita, ut
unius arbitrio gereretur, et ipse postulasset ut duo sibi collegae daren-
tur, Thrasybulus et Adimantus, neque id negatum esset, classe in
Asiam profectus, quod apud Cymen minus ex sententia rem gesserat, 5
in inuidiam recidit: nihil enim eum non efficere posse ducebant. ex 2.1
quo fiebat ut omnia minus prospere gesta culpae tribuerent, cum aut
eum neglegenter aut malitiose fecisse loquerentur, sicut tum accidit:
nam corruptum a rege capere Cymen noluisse arguebant. itaque huic 3.1
maxime putamus malo fuisse nimiam opinionem ingenii atque uir-
tutis: timebatur enim non minus quam diligebatur, ne secunda for-
tuna magnisque opibus elatus tyrannidem concupisceret. quibus rebus
factum est ut absenti magistratum abrogarent et alium in eius locum 5
substituerent. id ille ut audiuit, domum reuerti noluit et se Pactyen 4.1
contulit ibique tria castella communiit, Ornos, Bizanthen, Neontichos,
manuque conlecta primus Graecae ciuitatis in Threciam introiit, glo-
riosius existimans barbarum praeda locupletari quam Graiorum. qua 5.1
ex re creuerat cum fama tum opibus, magnamque amicitiam sibi cum
quibusdam regibus Threciae pepererat.
  Neque tamen a caritate patriae potuit recedere. nam cum apud 8.1.1
Aegos flumen Philocles, praetor Atheniensium, classem constituisset
suam neque longe abesset Lysander, praetor Lacedaemoniorum, qui
in eo erat occupatus ut bellum quam diutissime duceret, quod ipsis
pecunia a rege suppeditabatur, contra Atheniensibus exhaustis praeter 5
arma et naues nihil erat super, Alcibiades ad exercitum uenit Athe- 2.1
niensium ibique praesente uulgo agere coepit: si uellent, se coacturum
Lysandrum dimicare aut pacem petere; Lacedaemonios eo nolle classe
confligere, quod pedestribus copiis plus quam nauibus ualerent; sibi 3.1
autem esse facile Seuthem, regem Threcum, deducere ut eum terra
depelleret: quo facto necessario aut classe conflicturum aut bellum
compositurum. id etsi uere dictum Philocles animaduertebat, tamen 4.1
postulata facere noluit, quod sentiebat se Alcibiade recepto nullius
momenti apud exercitum futurum et, si quid secundi euenisset, nul-
lam in ea re suam partem fore, contra ea, si quid aduersi accidisset,
se unum eius delicti futurum reum. ab hoc discedens Alcibiades 'quon- 5.1
iam' inquit 'uictoriae patriae repugnas, illud moneo, <ne> iuxta ho-
stem castra habeas nautica: periculum est enim, ne immodestia mili-
tum uestrorum occasio detur Lysandro uestri opprimendi exercitus.'
neque ea res illum fefellit. nam Lysander, cum per speculatores com- 6.1
perisset uulgum Atheniensium in terram praedatum exisse nauesque
paene inanes relictas, tempus rei gerendae non dimisit eoque impetu
bellum totum deleuit.
  At Alcibiades, uictis Atheniensibus non satis tuta eadem loca sibi 9.1.1
arbitrans, penitus in Threciam se supra Propontidem abdidit, sperans
ibi facillime suam fortunam occuli posse. falso. nam Threces, post- 2.1
quam eum cum magna pecunia uenisse senserunt, insidias fecerunt:
qui ea quae apportarat abstulerunt, ipsum capere non potuerunt. ille 3.1
cernens nullum locum sibi tutum in Graecia propter potentiam Lace-
daemoniorum ad Pharnabazum in Asiam transiit, quem quidem adeo
sua cepit humanitate, ut eum nemo in amicitia antecederet. namque
ei Grynium dederat, in Phrygia castrum, ex quo quinquagena talenta 5
uectigalis capiebat. qua fortuna Alcibiades non erat contentus neque 4.1
Athenas uictas Lacedaemoniis seruire poterat pati. itaque ad patriam
liberandam omni ferebatur cogitatione. sed uidebat id sine rege Perse 5.1
non posse fieri, ideoque eum amicum sibi cupiebat adiungi neque dubi-
tabat facile se consecuturum, si modo eius conueniundi habuisset po-
testatem. nam Cyrum fratrem ei bellum clam parare Lacedaemoniis
adiuuantibus sciebat: id si aperuisset, magnam se initurum gratiam 5
uidebat.
  Hoc cum moliretur peteretque a Pharnabazo, ut ad regem mittere- 10.1.1
tur, eodem tempore Critias ceterique tyranni Atheniensium certos ho-
mines ad Lysandrum in Asiam miserant, qui eum certiorem facerent,
nisi Alcibiadem sustulisset, nihil earum rerum fore ratum, quas ipse
Athenis constituisset: quare, si suas res gestas manere uellet, illum 5
persequeretur. his Laco rebus commotus statuit accuratius sibi agen- 2.1
dum cum Pharnabazo. huic ergo renuntiat quae regi cum Lacedaemo-
niis essent, nisi Alcibiadem uiuum aut mortuum sibi tradidisset. non 3.1
tulit hunc satrapes et uiolare clementiam quam regis opes minui
maluit. itaque misit Susamithren et Bagaeum ad Alcibiadem inter-
ficiendum, cum ille esset in Phrygia iterque ad regem compararet.
missi clam uicinitati, in qua tum Alcibiades erat, dant negotium ut 4.1
eum interficiant. illi cum ferro aggredi non auderent, noctu ligna con-
tulerunt circa casam eam, in qua quiescebat, eamque succenderunt,
ut incendio conficerent, quem manu superari posse diffidebant. ille 5.1
autem ut sonitu flammae est excitatus, etsi gladius ei erat subductus,
familiaris sui subalare telum eripuit. namque erat cum eo quidam ex
Arcadia hospes, qui numquam discedere uoluerat. hunc sequi se iubet
et id quod in praesentia uestimentorum fuit arripit. his in ignem con- 5
iectis flammae uim transiit. quem ut barbari incendium effugisse 6.1
uiderunt, telis eminus missis interfecerunt caputque eius ad Pharna-
bazum rettulerunt. at mulier, quae cum eo uiuere consuerat, muliebri
sua ueste contectum aedificii incendio mortuum cremauit, quod ad
uiuum interimendum erat comparatum. sic Alcibiades annos circiter 5
quadraginta natus diem obiit supremum.
  Hunc infamatum a plerisque tres grauissimi historici summis lau- 11.1.1
dibus extulerunt: Thucydides, qui eiusdem aetatis fuit, Theopompus,
post aliquanto natus, et Timaeus: qui quidem duo maledicentissimi
nescio quo modo in illo uno laudando consenserunt. namque ea, quae 2.1
supra scripsimus, de eo praedicarunt atque hoc amplius: cum Athenis,
splendidissima ciuitate, natus esset, omnes splendore ac dignitate
superasse uitae; postquam inde expulsus Thebas uenerit, adeo stu- 3.1
diis eorum inseruisse, ut nemo eum labore corporisque uiribus posset
aequiperare (omnes enim Boeotii magis firmitati corporis quam ingenii
acumini inseruiunt); eundem apud Lacedaemonios, quorum moribus 4.1
summa uirtus in patientia ponebatur, sic duritiae se dedisse, ut parsi-
monia uictus atque cultus omnes Lacedaemonios uinceret; fuisse apud
Thracas, homines uinolentos rebusque ueneriis deditos: hos quoque
in his rebus antecessisse; uenisse ad Persas, apud quos summa laus 5.1
esset fortiter uenari, luxuriose uiuere: horum sic imitatum consuetu-
dinem, ut illi ipsi eum in his maxime admirarentur. quibus rebus effe- 6.1
cisse ut, apud quoscumque esset, princeps poneretur habereturque
carissimus. sed satis de hoc: reliquos ordiamur.