Ego sic existumabam, patres conscripti, uti praedican- 14.12.1
tem audiveram patrem meum, qui vostram amicitiam
diligenter colerent, eos multum laborem suscipere, cete-
rum ex omnibus maxume tutos esse. quod in familia 13.1
nostra fuit, praestitit, uti in omnibus bellis adesset vobis;
nos uti per otium tuti simus, in vostra manu est, patres
conscripti. pater nos duos fratres reliquit, tertium Iu- 14.1
gurtham beneficiis suis ratus est coniunctum nobis fore.
alter eorum necatus est, alterius ipse ego manus inpias
vix effugi. quid agam? aut quo potissumum infelix ad- 15.1
cedam? generis praesidia omnia extincta sunt. pater, uti
necesse erat, naturae concessit. fratri, quem minume
decuit, propinquos per scelus vitam eripuit. adfinis
amicos propinquos ceteros meos alium alia clades op- 5
pressit: capti ab Iugurtha pars in crucem acti, pars
bestiis obiecti sunt, pauci, quibus relicta est anima, clausi
in tenebris cum maerore et luctu morte graviorem vitam
exigunt.
  Si omnia, quae aut amisi aut ex necessariis advorsa 16.1
facta sunt, incolumia manerent, tamen, si quid ex inpro-
viso mali accidisset, vos inplorarem, patres conscripti,
quibus pro magnitudine imperi ius et iniurias omnis
curae esse decet. nunc vero exul patria domo, solus at- 17.1
que omnium honestarum rerum egens quo adcedam aut
quos appellem? nationesne an reges, qui omnes familiae
nostrae ob vostram amicitiam infesti sunt? an quoquam
mihi adire licet, ubi non maiorum meorum hostilia mo- 5
numenta pluruma sint? aut quisquam nostri misereri
potest, qui aliquando vobis hostis fuit? postremo Masi- 18.1
nissa nos ita instituit, patres conscripti, ne quem cole-
remus nisi populum Romanum, ne societates, ne foedera
nova acciperemus: abunde magna praesidia nobis in
vostra amicitia fore; si huic imperio fortuna mutaretur, 5
una occidundum nobis esse. virtute ac dis volentibus 19.1
magni estis et opulenti, omnia secunda et oboedientia
sunt: quo facilius sociorum iniurias curare licet.