Dicet aliquis "quid igitur censes?" vindicandum in eos, 31.18.1
qui hosti prodidere rem publicam, non manu neque vi,
quod magis vos fecisse quam illis adcidisse indignum
est, verum quaestionibus et indicio ipsius Iugurthae.
qui si dediticius est, profecto iussis vostris oboediens 19.1
erit; sin ea contemnit, scilicet existumabitis, qualis illa
pax aut deditio sit, ex qua ad Iugurtham scelerum in-
punitas, ad paucos potentis maxumae divitiae, ad rem
publicam damna atque dedecora pervenerint; nisi forte 20.1
nondum etiam vos dominationis eorum satietas tenet et
illa quam haec tempora magis placent, quom regna
provinciae leges iura iudicia bella atque paces, po-
stremo divina et humana omnia penes paucos erant; vos 5
autem, hoc est populus Romanus, invicti ab hostibus,
imperatores omnium gentium, satis habebatis animam
retinere. nam servitutem quidem quis vostrum recusare
audebat?
  Atque ego tametsi viro flagitiosissumum existumo in- 21.1
pune iniuriam accepisse, tamen vos hominibus sceleratis-
sumis ignoscere, quoniam cives sunt, aequo animo pa-
terer, ni misericordia in perniciem casura esset. nam et 22.1
illis, quantum inportunitatis habent, parum est inpune
male fecisse, nisi deinde faciundi licentia eripitur, et vo-
bis aeterna sollicitudo remanebit, quom intellegetis aut
serviundum esse aut per manus libertatem retinendam. 5
nam fidei quidem aut concordiae quae spes est? domi- 23.1
nari illi volunt, vos liberi esse; facere illi iniurias, vos
prohibere; postremo sociis nostris veluti hostibus, ho-
stibus pro sociis utuntur. potestne in tam divorsis men- 24.1
tibus pax aut amicitia esse?