Erat ea tempestate Romae Numida quidam nomine 35.1.1
Massiva, Gulussae filius, Masinissae nepos, qui, quia in
dissensione regum Iugurthae advorsus fuerat, dedita
Cirta et Adherbale interfecto profugus ex patria abierat.
huic Sp. Albinus, qui proxumo anno post Bestiam cum 2.1
Q. Minucio Rufo consulatum gerebat, persuadet, quon-
iam ex stirpe Masinissae sit Iugurthamque ob scelera
invidia cum metu urgeat, regnum Numidiae ab senatu
petat. avidus consul belli gerundi movere quam sene- 3.1
scere omnia malebat. ipsi provincia Numidia, Minucio
Macedonia evenerat. quae postquam Massiva agitare 4.1
coepit neque Iugurthae in amicis satis praesidi est, quod
eorum alium conscientia, alium mala fama et timor in-
pediebat, Bomilcari, proxumo ac maxume fido sibi, im-
perat, pretio, sicuti multa confecerat, insidiatores Mas- 5
sivae paret ac maxume occulte, sin id parum procedat,
quovis modo Numidam interficiat. Bomilcar mature re- 5.1
gis mandata exequitur et per homines talis negoti arti-
fices itinera egressusque eius, postremo loca atque tem-
pora cuncta explorat. deinde, ubi res postulabat, insidias
tendit. igitur unus ex eo numero, qui ad caedem parati 6.1
erant, paulo inconsultius Massivam adgreditur. illum
obtruncat, sed ipse deprehensus multis hortantibus et
in primis Albino consule indicium profitetur. fit reus ma- 7.1
gis ex aequo bonoque quam ex iure gentium Bomilcar,
comes eius, qui Romam fide publica venerat. at Iugurtha 8.1
manufestus tanti sceleris non prius omisit contra ve-
rum niti, quam animadvortit supra gratiam atque pecu-
niam suam invidiam facti esse. igitur, quamquam in 9.1
priore actione ex amicis quinquaginta vades dederat,
regno magis quam vadibus consulens clam in Numidiam
Bomilcarem dimittit, veritus, ne relicuos popularis metus
invaderet parendi sibi, si de illo supplicium sumptum 5
foret. et ipse paucis diebus eodem profectus est, iussus
a senatu Italia decedere. sed postquam Roma egressus 10.1
est, fertur saepe eo tacitus respiciens postremo dixisse:
'urbem venalem et mature perituram, si emptorem in-
venerit.'