EPISTVLA CN. POMPEI AD SENATVM
Codex Vaticanus 3864
  'Si advorsus vos patriamque et deos penatis tot labores Pomp.1
et pericula suscepissem, quotiens a prima adulescentia
ductu meo scelestissumi hostes fusi et vobis salus quae-
sita est, nihil amplius in absentem me statuissetis, quam
adhuc agitis, patres conscripti, quem contra aetatem 5
proiectum ad bellum saevissumum cum exercitu optume
merito, quantum est in vobis, fame, miserruma omnium
morte, confecistis. hacine spe populus Romanus liberos
suos ad bellum misit? haec sunt praemia pro volneribus
et totiens ob rem publicam fuso sanguine? fessus scri- 10
bundo mittundoque legatos omnis opes et spes privatas
meas consumpsi, quom interim a vobis per triennium vix
annuos sumptus datus est. per deos inmortalis, utrum
vicem me aerari praestare creditis an exercitum sine fru-
mento et stipendio habere posse? 15
  Equidem fateor me ad hoc bellum maiore studio quam
consilio profectum, quippe qui nomine modo imperi a
vobis accepto diebus quadraginta exercitum paravi ho-
stisque in cervicibus iam Italiae agentis ab Alpibus in
Hispaniam submovi. per eas iter aliud atque Hannibal, 20
nobis opportunius, patefeci. recepi Galliam Pyrenaeum
Lacetaniam Indigetis, et primum impetum Sertori vic-
toris novis militibus et multo paucioribus sustinui hie-
memque castris inter saevissumos hostis, non per oppida
neque ex ambitione mea egi. quid deinde proelia aut ex- 25
peditiones hibernas, oppida excisa aut recepta enume-
rem? quando res plus valet quam verba. castra hostium
apud Sucronem capta et proelium apud flumen Durium
et dux hostium C. Herennius cum urbe Valentia et exer-
citu deleti satis clara vobis sunt. pro quis, o grati patres, 30
egestatem et famem redditis.
  Itaque meo et hostium exercitui par condicio est; nam-
que stipendium neutri datur, victor uterque in Italiam
venire potest. quod ego vos moneo quaesoque ut anim-
advortatis neu cogatis necessitatibus privatim mihi con- 35
sulere. Hispaniam citeriorem, quae non ab hostibus te-
netur, nos aut Sertorius ad internecionem vastavimus,
praeter maritumas civitatis: ultro nobis sumptui aerique
sunt. Gallia superiore anno Metelli exercitum stipendio
frumentoque aluit et nunc malis fructibus ipsa vix agi- 40
tat. ego non rem familiarem modo, verum etiam fidem
consumpsi. relicui vos estis: qui nisi subvenitis, invito
et praedicente me exercitus hinc et cum eo omne bellum
Hispaniae in Italiam transgradientur.'
  Hae litterae principio sequentis anni recitatae in se- 45
natu. set consules decretas a patribus provincias in ter
se paravere: Cotta Galliam citeriorem habuit, Ciliciam
Octavius. dein proxumi consules L. Lucullus et
M. Cotta litteris nuntiisque Pompei graviter perculsi
cum summae rei gratia tum, ne exercitu in Italiam 50
deducto neque laus sua neque dignitas esset, omni modo
stipendium <e>t supplementum paravere, adnitente
maxime nobilitate, cuius plerique iam tum lingua fero-
ciam suam et dicta factis seque<bantur>.