quod dicunt esse quaedam verba quae habeant declinatus ut 9.53.1
caput, quorum par reperiri quod non possit, non esse analogias, respon-
dendum: sine dubio, si quod est singulare verbum, id non habere ana-
logias: minimum duo esse debent verba, in quibus sit similitudo.
quare in hoc †tollunt esse analogias. sed nihilum vocabulum recto 54.1
casu apparet in hoc: 'quae dedit ipsa capit ne-
que dispendi facit hilum', quod valet nec dispendii facit quicquam.
idem hoc obliquo apud Plautum: 'video enim te ni[c]hili
pendere prae Philolacho omnis homines', quod est ex ne et hili: quare 5
dictus est ni[c]hili qui non hili erat. casus †tum cum commutantur,
de quo dicitur, de homine: dicimus enim hic homo nihili [est] et
huius hominis nihili et hunc hominem nihili. si in illo commutare-
mus, diceremus ut hoc linum et limum, sic nihilum, non hic nihili,
et <ut> huic lino et limo, sic nihilo, non huic nihili. potest dici 10
patricus casus, ut ei praeponuntur praenomina plura, ut hic casus
Terentii, hunc casum Terentii, hic miles legionis, huius militis legi-
onis, hunc militem legionis.
  negant, cum omnis natura sit aut mas aut femina 55.1
aut neutrum, <non> debuisse ex singulis vocibus ternas figuras voca-
bulorum fieri, ut albus alba album; nunc fieri in multis rebus binas,
ut Metellus Metella, Ennius Ennia, nonnulla singula, ut tragoedus,
comoedus; sic esse Marcum, Numerium, at Marcam, at Numeriam non 5
esse; dici corvum, turdum, non [non] dici corvam, turdam; contra dici
pantheram, merulam, non dici pantherum, merulum; nullius nostrum
filium et filiam non apte discerni marem ac feminam, ut Terentium
[et Terentium] et Terentiam, contra deorum liberos et servorum non
itidem, ut Iovis filium et filiam, †Iovem Iovem et Iovam; item magnum 10
numerum vocabulorum in hoc genere non servare analogias. ad h<a>ec 56.1
dicimus omnis orationis, quamvis res naturae subsit, tamen si ea in
usu<m> non pervenerit, eo non pervenire verba: ideo equus dicitur et
equa: in usu enim horum discrimina; corvus et corva non, quod sine
usu id, quod dissimilis natura<e>. itaque quaedam al<i>ter olim ac 5
nunc: nam et tum omnes mares et feminae dicebantur columbae, quod
non erant in eo usu domestico quo nunc, <nunc> contra, propter do-
mesticos usus quod internovimus, appellatur mas columbus, femina
columba. natura cum tria genera transit et id est in usu discrimi- 57.1
natu<m>, tum denique apparet, ut est in doctus et docta et doctum:
doctrina enim per tria haec transire potest et usus docuit discriminare
doctam rem ab hominibus et in his marem ac feminam. in mare et
femina et neutro neque natura maris transit neque feminae neque 5
neutra, et ideo non dicitur feminus femina feminum, sic reliqua: ita-
que singularibus ac secretis vocabulis appellati sunt. quare in qui- 58.1
bus rebus non subest similis natura aut usus, in his vocabulis huiusce
modi ratio qu<a>eri non debet: ergo dicitur ut surdus vir, surda mu-
lier, sic surdum theatrum, quod omnes tres ad auditum sunt com-
paratae; contra nemo dicit cubiculum surdum, ad silentium, non ad 5
auditum; at si fenestram non habet, dicitur c<a>ecum, ut c<a>ecus et
c<a>eca, quod omnia †habent lumen habere debent. mas et femina 59.1
habent inter se natura quandam societatem, †neutra cum his, quod
sunt diversa; inter se quoque de his perpauca sunt quae habeant
quandam co<m>munitatem. dei et servi nomina quod non item ut
libera nostra transeunt, eadem e<s>t causa, quod ad usum attinet <et> 5
institui opus fuit de liberis, de reliquis nihil attinuit, quod in servis
gentilicia natura non subest in usu, in nostri<s> nominibus qui sumus
in Latio et liberi, necessaria. itaque ibi apparet analogia ac dicitur
Terentius vir, Terentia femina, Terentium genus. in praenominibus 60.1
ideo non fit item, quod haec instituta ad usum singularia, quibus
discernerentur nomina gentilicia, ut ab numero Secunda, Tertia, Quarta,
in viris ut Quintus, Sextus, Decimus, sic ab aliis rebus. cum essent
duo Terentii aut plures, discernendi causa, ut aliquid singulare habe- 5
rent, notabant, forsitan ab eo, qui mane natus diceretur, ut is Manius
esset, qui luci, Luci[li]us, qui post patris mortem, Postumus. e qui- 61.1
bus qu<a>e cum item accidisset feminis, proportione ita appellata de-
clinarant praenomina mulierum antiqua, Mania, Lucia, Postuma: vide-
mus enim Maniam matrem Larum dici, Luciam Volaminiam Saliorum
carminibus appellari, Postumam a multis post 5
patris mortem etiam nunc appellari. quare quocumque progressa est 62.1
natura cum usu vocabuli, similiter proportione propagata est analogia,
cum in quibus declinationibus voluntariis maris et feminae et neutri,
quae voluntaria, non debeant similiter declinari, sed in quibus na-
turales, sint declinatus hi qui esse reperiuntur. quocirca in tribus 5
generibus nominum in<i>qu[a]e tollunt analogias.