omnis analogiae fundamentum similitudo quaedam, ea, ut dixi, 10.72.1
quae solet esse in rebus et in vocibus et in utroque; in qua
harum parte cumque sit †inferendo et cuius modi, videndum. nam,
ut dixi, neque rerum neque vocis similitudo †ad has duplicis quae
in loquendo qu<a>erimus separatim satis est, quod utraque parte opus 5
est simili analogias verborum exprimendas: quas ad loquendum ut
perducas accedere debet usus. alia enim ratio qua facias vestimen-
tum, alia quemadmodum utare vestimento. usui<s> species videntur 73.1
esse tres: una consuetudinis veteris, altera consuetudinis huius, tertia
neutra. vetera, ut cascus casci, surus suri; huius consuetudinis, ut
albus caldus, albo caldo; neutrae, ut scala scalam, falera faleram. ad
quas accedere potest quarta mixta, ut amicitia inimicitia, amicitiam 5
inimicitiam. prima est qua usi antiqui et nos reliquimus, secunda
qua nunc utimur, tertia qua utuntur poetae. analogia[e] non item ea 74.1
definienda quae derigitur ad naturam verborum atque illa quae ad
usum loquendi. nam prior definienda sic: analogia est verborum si-
milium declinatio similis, posterior sic: analogia est verborum simi-
lium declinatio similis non repugnante consuetudine co<m>muni. ad 5
quam harum duarum ad extremum additum erit hoc 'ex quadam
parte', poetica analogia erit definita. harum primam sequi debet po-
pulus, secundam omnes singuli e populo, tertiam poetae. haec dili- 75.1
gentius quam apertius dicta esse arbitror, sed non obscurius quam de
re simili definitiones grammaticorum sunt, ut Aristeae, Aristodemi,
Aristocli, item aliorum, quorum obscuritates eo minus reprehenden-
dae, quod pleraeque definitiones re incognita propter summam brevi 5
tatem non facile perspiciuntur, nisi articulatim sunt explicata<e>.
quare magis apparebit, si erit aperte de singulis partibus, quid dica- 76.1
tur verbum, quid similitudo verbi, quid declinatio, quid similitudo
declinationis non repugnante consuetudine co<m>muni, quid ex qua-
dam parte. verbum dico orationis [vocabulis] partem, quae sit indi- 77.1
visa et minima. si declinationem naturalem habeat, simile[m] verbum
verbo tum quo[nia]m et re[m] quam significat et voce[m] qua signi-
ficat e[s]t in figurae transitu declinationis parile. declinatio est, cum
ex verbo in verbum aut ex verbi discrimine, ut transeat mens, vocis 5
commutatio fit aliqua. similitudo declinationis, cum item ex aliqua
figura in figuram transit, ut id transit, cum quo confertur. adiectum 78.1
est 'non repugnante consuetudine co<m>muni', quod quaedam
verba contra usum veterem inclinata patietur, ut passa Hortensium
dicere pro [hac si] cervices cervix, quaedam non, ut si dicas pro
fauces faux. ubi additur 'ex quadam parte', significat non 5
esse in consuetudine in his verbis omnis partis, ut declinatum am[ab]o
vivo, amor vivor.