De chortalibus gallinis
|
|
chortalis est auis quae uulgo per omnes fere uillas
|
8.2.2.1
|
conspicitur, rustica, quae non dissimilis uillaticae per aucupem
|
|
decipitur—eaque plurima est in insula quam nauitae Ligu-
|
|
stico mari sitam producto nomine alitis Gallinariam uoci-
|
|
tauerunt. Africana est quam plerique Numidicam dicunt,
|
5
|
Μελεάγριδι similis, nisi quod rutilam galeam et cristam capite
|
|
gerit, quae utraque sunt in Meleagride caerulae.
|
|
Sed ex his tribus generibus chortales feminae proprie appel-
|
3.1
|
lantur gallinae, mares autem galli, semimares capi, qui hoc
|
|
nomine uocantur cum sint castrati libidinis abolendae causa.
|
|
nec tamen id patiuntur amissis genitalibus, sed ferro candente
|
|
calcaribus inustis, quae cum ignea ui consumpta sunt, facta
|
5
|
ulcera dum consanescant, figulari creta linuntur. huius igitur
|
4.1
|
uillatici generis non spernendus est reditus, si adhibeatur
|
|
educandi scientia, quam plerique Graecorum et praecipue cele-
|
|
brauere Deliaci. sed et hi, quoniam procera corpora et animos
|
|
ad proelia pertinacis requirebant, praecipue Tanagricum genus
|
5
|
et Rhodium probabant, nec minus Calcidicum et Medicum, quod
|
|
ab imperito uulgo littera mutata Melicum appellatur. nobis
|
5.1
|
nostrum uernaculum maxime placet, omisso tamen illo studio
|
|
Graecorum, qui ferocissimum quemque alitem certaminibus et
|
|
pugnae praeparabant. nos enim censemus instituere uectigal
|
|
industrii patrisfamiliae, non rixiosarum auium lanistae, cuius
|
5
|
plerumque totum patrimonium, pignus aleae, uictor galli-
|
|
naceus pyctes abstulit.
|
|
Igitur cui placebit sequi nostra praecepta, consideret oportet
|
6.1
|
primum quam multas et cuiusmodi parare debeat matrices,
|
|
deinde qualiter eas tutari et pascere, mox quibus anni tempo-
|
|
ribus earum partus excipere, tum demum ut incubent et ex-
|
|
cludant efficere, postremo ut commode pulli educentur operam
|
5
|
dare. his enim curis et ministeriis exercetur ratio chortalis,
|
|
quam Graeci uocant ὀρνιθοτροφίαν. parandi autem modus est
|
7.1
|
ducentorum capitum, quae pastoris unius curam distendant,
|
|
dum tamen anus sedula uel puer adhibeatur custos uagantium,
|
|
ne obsidiis hominum aut insidiatorum animalium diripiantur.
|
|
mercari porro nisi fecundissimas aues non expedit. eae sint
|
5
|
rubicundae uel infuscae plumae nigrisque pinnis, ac si fieri
|
|
poterit, omnes huius et ab hoc proximi coloris eligantur. sin
|
|
aliter, uitentur albae, quae fere cum sint molles ac minus uiuaces,
|
|
tum ne fecundae quidem facile reperiuntur, atque etiam con-
|
|
spicuae propter insigne candoris ab accipitribus et aquilis
|
10
|
saepius abripiuntur. sint ergo matrices robii coloris, quadratae,
|
8.1
|
pectorosae, magnis capitibus, rectis rutilisque cristulis, albis
|
|
auribus, et sub hac specie quam amplissimae, nec paribus
|
|
unguibus; generosissimaeque creduntur quae quinos habent
|
|
digitos, sed ita ne cruribus emineant transuersa calcaria. nam
|
5
|
quae hoc uirile gerit insigne, contumax ad concubitum dedig-
|
|
natur admittere marem, raroque fecunda etiam cum incubat,
|
|
calcis aculeis oua perfringit.
|
|
Gallinaceos mares nisi salacissimos habere non expedit. atque
|
9.1
|
in his quoque sicut feminis idem color, idem numerus unguium,
|
|
status altior quaeritur; sublimes sanguineaeque nec obliquae
|
|
cristae, rauidi uel nigrantes oculi, breuia et adunca rostra,
|
|
maximae candidissimaeque aures, paleae ex rutilo albicantes,
|
5
|
quae uelut incanae barbae dependent; iubae deinde uariae uel
|
|
ex auro flauae, per colla ceruicesque in umeros diffusae; tum
|
10.1
|
lata et musculosa pectora, lacertosaeque similes brachiis alae;
|
|
tum procerissimae caudae duplici ordine singulis utrimque
|
|
prominentibus pinnis inflexae; quin etiam uasta femina et
|
|
frequenter horrentibus plumis hirta, robusta crura nec longa sed
|
5
|
infestis uelut sudibus nocenter armata. mores autem, quamuis
|
11.1
|
non ad pugnam neque ad uictoriae laudem praeparentur, maxime
|
|
tamen generosi probantur, ut sint elati, alacres, uigilaces et ad
|
|
saepius canendum prompti, nec qui facile terreantur. nam
|
|
interdum resistere debent et protegere coniugalem gregem, quin
|
5
|
et attollentem minas serpentem uel aliud noxium animal inter-
|
|
ficere.
|
|
Talibus autem maribus quinae singulis feminae comparantur.
|
12.1
|
nam Rhodii generis aut Medici propter grauitatem neque patres
|
|
nimis salaces nec fecundae matres, quae tamen ternae singulis
|
|
maritantur. et cum pauca oua posuerunt, inertes ad incubandum
|
|
multoque magis ad excludendum, raro fetus suos educant. itaque
|
5
|
quibus cordi est ea genera propter corporum speciem possidere,
|
|
cum exceperunt oua generosarum, uulgaribus gallinis subiciunt,
|
|
ut ab his excusi pulli nutriantur. Tanagrici plerumque Rhodiis
|
13.1
|
et Medicis amplitudine pares non multum moribus a uernaculis
|
|
distant, sicut et Calcidici. omnium tamen horum generum nothi
|
|
sunt optimi pulli, quos conceptos ex peregrinis maribus nostra-
|
|
tes ediderunt, et salacitatem fecunditatemque uernaculam reti-
|
5
|
nent. pumileas aues, nisi quem humilitas earum delectat, nec
|
14.1
|
propter fecunditatem nec propter alium reditum nimium probo,
|
|
tam hercule quam nec pugnacem nec rixosae libidinis marem.
|
|
nam plerumque ceteros infestat, et non patitur inire feminas,
|
|
cum ipse pluribus sufficere non queat. inpedienda est itaque
|
15.1
|
procacitas eius anpullaceo corio, quod cum in orbiculum for-
|
|
matum est, media pars eius rescinditur, et per excisam partem
|
|
galli pes inseritur, eaque quasi compede cohibentur feri mores.
|
|
Sed, ut proposui, iam de tutela generis uniuersi praecipiam.
|
5
|