De nouellatione et de insitione plantarum
  Vitiarium neque ieiuna terra neque uliginosa faciendum est, 3.5.1.1
sucosa tamen ac mediocri potius quam pingui, tametsi fere omnes
auctores huic rei laetissimum locum destinauerunt, quod ego
minime reor esse pro agricola. nam depositae stirpes ualido solo
quamuis celeriter conprehendant atque prosiliant, tamen, cum sunt 5
uiuiradices factae, si in peius transferantur, retorrescunt nec ado-
lescere queunt.
  Prudentis autem coloni est ex deteriore terra potius in melio- 2.1
rem quam ex meliore in deteriorem transferre; propter quod medio-
critas in electione loci maxime probatur, quoniam in confinio boni
malique posita est. siue enim postmodum necessitas postulat tem-
pestiua semina ieiuno solo conmittere, non magnam sentiunt 5
differentiam, cum ex mediocri materia in exilem translata sunt; siue
laetior ager conserendus est, longe celerius in ubertate coalescunt.
rursus tenuissimo solo uitiarium facere minime rationis est, cum 3.1
malleolorum pars maior deperit, et, quae superest, tarde fit idonea
translationi. ergo mediocris et modice siccus ager uitiario est aptis-
simus. isque bipalio prius subigi debet, quae est altitudo pastina-
tionis, cum in duos pedes et semissem conuertitur humus, ac deinde 5
tripedaneis relictis spatiis, per quae semina excolantur, in singulis
ordinibus, <qui> ducenos quadragenos pedes optinent, sesceni
malleoli pangendi sunt.
is numerus consummat per totum 4.1
iugerum seminum milia quattuor et uiginti.
  Verum hanc curam praeuenit inquisitio et electio malleolorum;
nam ut saepe iam rettuli, quasi fundamentum est praedictae rei
probatissimum genus stirpis deponere. 5
  Sed electio dupliciter facienda est. non enim solum fecundam 6.1.1
esse matrem satis est, ex qua semina petuntur, sed adhibenda ratio
est subtilior, ut ex is partibus trunci sumantur, quae et genitales
sunt et maxime fertiles.
uitis autem fecunda, cuius progeniem 2.1
studemus summittere, non tantum debet eo aestimari, quod uuas
conpluris exigit: potest enim trunci uastitate id accidere et frequentia
palmitum; nec tamen eam feracem dixerim, cuius singulae uuae in
singulis sarmentis conspiciuntur, sed si per unumquemque pampi- 5
num maior numerus uuarum dependet, si ex singulis gemmis con-
pluribus materiis cum fructu germinat, si denique etiam e duro
uirgam cum aliquis racemis citat, si etiam nepotum fructu grauida
est, ea sine dubitatione ferax destinari debet legendo malleolo.
  Malleolus autem nouellus est palmes, innatus prioris anni 3.1
flagello, cognominatusque a similitudine rei, quod in ea parte, qua
deciditur ex uetere sarmento, prominens utrimque mallei speciem
praebet. hunc ex fecundissima stirpe legendum censemus omni
tempore, quo uineae putantur, ac super terram gemmis tribus uel 5
quattuor extantibus diligenter obruendum loco modice umido, non
uliginoso; dum tamen antiquissimum sit considerare, ne uitis, ex
qua is sumitur, ancipitem floris habeat euentum, ne difficulter
acinus ingrandescat, ne aut praecoquis aut serae maturitatis fructum
adferat; nam illa uolucribus, haec etiam tempestatibus hiemis 10
infestatur.
  Tale porro genus non una conprobatur uindemia; potest enim 4.1
uel anni prouentu uel aliis de causis etiam naturaliter infecunda
uitis semel exuberare. sed ubi plurimis uelut emeritis annorum
stipendiis fides surculo constitit, nihil dubitandum est de fecundi-
tate, nec tamen ultra quadriennium talis extenditur inquisitio. id 5
enim tempus fere uirentium generositatem declarat, quo sol in
eandem partem signifer<i per> eosdem numeros redit, per quos
cursus sui principium ceperat. quem circuitum meatus dierum
integrorum mille quadringentorum sexaginta unius ἀποκατάστασιν
uocant studiosi rerum caelestium. 10
  Sed certum habeo, Siluine, iam dudum te tacitum requirere, 7.1.1
cuius generis sit ista fecunda uitis, quam nos tam adcurate describi-
mus, anne de is aliqua significetur, quae uulgo nunc habentur
feracissimae. plurimi namque Bituricam, multi spioniam, quidam
baliscam, nonnulli arcelacam laudibus efferunt. 5
nos quoque 2.1
haec genera testimonio nostro non fraudamus: sunt enim largissimi
uini; sed proposuimus docere uineas eiusmodi conserere, quae nec
minus uberes fructus praedictis generibus adferant et sint pretiosi
saporis, uel Amin<n>ei uel certe non procul ab eo gustu; cui nostrae 5
sententiae scio paene omnium agricolarum diuersam esse opinionem,
quae de Aminneis inueterata longo iam tempore conualuit tamquam
natali et ingenita sterilitate laborantibus.
  Quo magis nobis ex alto repetita conpluribus exemplis firmanda 3.1
ratio est, quae desidia nec minus inprudentia colonorum damnata
<a>ut uelut ignorantiae tenebris occaecata luce ueritatis caruit; qua
re non intempestiuum est nos ad ea praeuerti, quae uidentur hunc
publicum errorem corrigere posse. 5