Mergulus quomodo deponatur
  Mergi genus est, ubi supra terram iuxta suum adminiculum 4.15.2.1
uitis curuatur atque ex alto scrobe submersa perducitur ad uacan-
tem palum; tum ex arcu uehementer citat materiam, quae protinus
adplicata suo pedamento ad iugum euocatur.
sequente deinde 3.1
anno insecatur superior pars curuaturae usque ad medullam, ne
totas uires matris propagatum flagellum in se trahat et ut paulatim
condiscat suis radicibus ali. bima deinde praeciditur proxime pal-
mam, quae ex arcu summissa est, et id, quod a matre abscisum 5
recessit, confestim alte circumfoditur et scrobiculo facto ad imum
solum praeciditur adobruiturque, ut et radices deorsum agat nec ex
propinquo neglegenter in summa terra resecta progerminet.
tem- 4.1
pus autem non aliud magis idoneum est hunc mergum amputandi
quam ab Idibus Octobribus in Idus Nouembris, ut hibernis mensi-
bus suas radices confirmet: nam si uere id fecerimus, quo gemmare
palmites incipiunt, matris alimentis subito destitutu<s> languescit. 5
  Eadem ratio est in transferendo malleolo: nam secundo au- 16.1.1
tumno, si caeli et loci qualitas patitur, commodissime post Idus
Octobris, exemptus conseritur; sin autem aliqua terrae uel aeris
repugnat iniuria, tempestiuitas eius in proximum uer differtur,
neque diutius in uineis relinquendus est, ne soli uires absumat et 5
ordinaria semina infestet, quae quanto celerius liberata sunt con-
sortio uiuiradicium, tanto facilius conualescunt. at in seminario licet
trimam atque etiam quadrimam uitem resectam uel anguste putatam
custodire, quia non consulitur uindemiae.
  Cum mensem tricensimum excessit posita uinea, id est tertio 2.1
autumno, uehementioribus statuminibus statim inpedanda est;
idque non ut libet aut fortuito faciendum: nam siue prope truncum
deponitur, palus pedali tamen spatio recidendus est, ne aut premat
aut radicem uulneret, et ut fossor tamen ab omni parte semina cir- 5
cumfodiat,
isque palus sic ponendus est, ut frigorum et aquilo- 3.1
num excipiat uiolentiam uitemque protegat; siue medio interordinio
pangetur, uel deponendus est uel, prius paxillo perforato solo, altius
adfigendus, quo facilius et iugum et fructum sustineat. nam quanto
propius truncum ridica statuitur, etiam leuiter defixa stabilior est, 5
quoniam constringens uitem mutua uice sustinetur et sustinet.
  Statuminibus deinde firmiora iuga sunt inliganda eaque uel 4.1
saligneis perticis uel conpluribus quasi fasciculis harundinum
conectuntur, ut rigorem habeant nec pandantur onere fructuum.
nam binae iam materiae singulis seminibus summittendae erunt,
nisi si tamen gracilitas uitis alicuius angustiorem putationem desi- 5
derabit, cuius unus palmes atque idem paucorum oculorum erit
relinquendus.
  Pertic<ar>um iugum fortius minusque operosum est. harun- 17.1.1
dines pluribus operis iugantur, quoniam et pluribus locis nectuntur,
<e>aeque inter se conuersis cacuminibus uinciendae sunt, ut aequa-
lis crassitudo totius iugi sit. nam si cacumina in unum conpetunt,
inbecillitas eius partis, grauata pondere, iam maturum fructum 5
prosternit et canibus ferisque reddit obnoxium.
at cum iugum 2.1
in fascem pluribus harundinibus alterna cacuminum uice ordinatum
est, fere quinquennii praebet usum. neque enim alia est ratio puta-
tionis aut ceterae culturae quam quae primi biennii; nam et autum-
nalis ablaqueatio sedulo facienda, nec minus uacantibus palis pro- 5
pagines adplicandae. hoc enim opus numquam intermittendum est,
quin omnibus instauretur annis.
  Neque enim ea, quae seruntur a nobis, immortalia esse possunt; 3.1
ac tamen aeternitati eorum sic consulimus, ut demortuis seminibus
alia substituamus nec ad occidionem uniuersum genus perduci
patiamur complurium annorum neglegentia. quin etiam crebrae
fossiones dandae, quamuis possit una detrahi culturae prioris anni. 5
pampinationes quoque saepe adhibendae: neque enim satis est
semel aut iterum tota aestate uiti detrahere frondem superuacuam.
  Praecipue autem decutienda sunt omnia, quae infra trunci 4.1
caput egerminauerunt; item si oculi singuli sub iugo binos pampinos
emiserunt, quamuis largum fructum ostendant, detrahendi sunt
singuli palmites, quo laetior, quae superest materia, consurgat et
reliquum melius educet fructum; post quadragesimum et alterum 5
mensem percepta uindemia sic instituenda est putatio, ut summissis
pluribus flagellis uitis in stellam diuidatur.
sed putatoris offi- 5.1
cium est pedali fere spatio citra iugum uitem conpescere, ut e capite
quicquid teneri est per brachia emissum prouocetur et per iugum
inflexum praecipitetur ad eam mensuram, quae terram non possit
contingere. 5
  Sed modus pro uiribus trunci seruandus est, ne plures palmites
summittantur, quam quibus uitis sufficere queat. fere autem prae-
dicta aetas laeto solo truncoque tres materias, raro quattuor, desi-
derat, quae per totidem partis ab alligatore diuidi debent.
nihil 6.1
enim refert iugum in stellam decusari atque diduci, nisi et palmites
adiunguntur, quam tamen formam non omnes agricolae probaue-
runt; nam multi simplici ordine fuere contenti. uerum stabilior est
uinea et oneri sarmentorum et fructui ferendo, quae ex utraque 5
parte iugo deuincta pari libramento uelut ancoris quibusdam disten-
ditur; tum etiam per plura brachia materias diffundit et facilius eas
explicat undique subnixa quam quae in simplici cantherio frequen-
tibus palmitibus stipatur.
  Potest tamen, si uel parum late disposita uineta uel parum 7.1
fructuosa caelumque non turbidum nec procellosum habeat, uno
iugo contentus esse. nam ubi magna uis et incursus est pluuiarum
procellarumque, ubi frequentibus aquis uitis labefactatur, ubi
praecipitibus cliuis uelut pendens plura praesidia desiderat, ibi 5
quasi quadrato firmanda est agmine.
calidis uero et siccioribus 8.1
locis in omnem partem iugum porrigendum est, ut prorepentes
undique pampini iungantur et condensati camarae more terram
sitientem obumbrent. contra pluuiis et frigidis et pruinosis regioni-
bus simplices ordines instituendi; nam et sic facilius insolatur 5
humus, et fructus percoquitur perflatumque salubriorem habet,
fossoresque liberius et aptius iactant bidentis, meliusque perspicitur
a custodibus fructus et commodius legitur a uindemiatore.
  Sed quoquo modo uineta placuerit ordinare, centenae stirpes 18.1.1
per singulos hortos semitis distinguantur, uel, ut qui<bus>dam
placet, in semiiugera omnis modus dirimatur, quae distinctio
praeter illud commodum, quod plus solis et uenti uitibus praebet,
tum etiam oculos et uestigia domini, res agro saluberrimas, facilius 5
admittit, certamque aestimationem in exigendis operibus praebe[n]t;
neque enim falli possumus per paria interualla iugeribus diuisis.
quin etiam ipsa hortulorum descriptio, quanto est minoribus 2.1
modulis concisa, fatigationem ueluti minuit extimulatque eos, qui
opera moliuntur, et ad festinandum inuitat; nam fere uastitas in-
stantis laboris animos debilitat. non nihil etiam prodest uires et
prouentum cuiusque partis uinearum nosse, ut aestimemus, quae 5
magis aut minus colenda sit. uindemiatoribus quoque hae semitae
et iugum pedamentaque sarcientibus opportunam laxitatem prae-
bent, per quam uel fructus uel statumina portentur.
  De positione iugi, quatenus a terra leuandum sit, hoc dixisse 19.1.1
abunde est humillimam esse quattuor pedum, celsissimam septem,
quae tamen in nouellis seminibus uitanda est. neque enim haec
prima constitutio uinearum esse debet, sed per annorum longam
seriem ad hanc altitudinem uitis perducenda est. 5
ceterum quanto 2.1
est umidius solum et caelum placidioresque uenti, tanto est altius
adtollendum iugum; nam laetitia uitium patitur se celsius euagari,
fructusque summotus a terra minus putrescit, et hoc uno modo
perflatur uentis, qui nebulam et rorem pestiferum celeriter adsiccant 5
multumque ad deflorescendum et ad bonitatem uini conferunt.
rursus exilis terra et adcliuis torrensque aestu uel quae uehemen- 3.1
tibus procellis obnoxia est, humilius iugum poscit. at si cuncta
conpetunt uoto, iusta est altitudo uineae pedum quinque; nec tamen
dubium, quin tanto melioris saporis praebeant mustum, quanto in
editiora iuga consurgant. 5
  Pedatam uineam iugatamque sequitur alligatoris cura, cui anti- 20.1.1
quissimum esse debet, ut supra dixi, rectam conseruare stirpem nec
flexum ridicae persequi, ne prauitas statuminis ridi<cae> ad simili-
tudinem sui uitem configuret. id non solum ad speciem plurimum
refert sed ad firmitatem et ubertatem perpetuitatemque: 5
nam 2.1
rectus truncus similem sui medullam gerit, per quam uelut quodam
itinere sine flexu atque inpedimento facilius terrae matris alimenta
manant et in summa perueniunt; at quae sunt distortae, non aequa-
liter alliduntur inhibentibus nodis et ipso flexu cursum terreni 5
umoris ueluti salebris retardante.
  Quare, cum ad summum palum recta uitis extenta est, capistro 3.1
constringitur, ne fetu grauata subsidat curueturque. tum ex eo loco,
quod proximum iugo ligatum est, brachia disponuntur in diuersas
partis, palmaeque superpositae deorsum uersus circulo curuantur
atque id, quod iugo dependet, fructu inpletur; rursus curuatura 5
iuxta uinculum materiam exprimit.
quidam eam partem, quam 4.1
nos praecipitamus, supra iugum porrigunt et crebris uiminibus
innexis continent, quos ego minime probandos puto. nam depen-
dentibus palmitibus neque pluuiae neque pruinae grandinesue
tantum nocent, quantum religatis et quasi tempestatibus oppositis. 5
idem tamen palmites, priusquam fructus mitescant, uariantibus
adhuc et acerbis uuis, religari debent, quo minus roribus queant
putrescere aut uentis ferisue uastentur.
iuxta decumanum atque 5.1
semitas palmites intrinsecus flectendi sunt, ne praetereuntium
incursu laedantur.
  Et hac quidem ratione tempestiua uitis perducitur ad iugum; nam
quae uel infirma uel breuis est, ad duas gemmas recidenda est, quo 5
uehementiorem fundat materiam, quae protinus emicet in iugum.