De inserenda uite
  Reciditur uitis plerumque supra terram, nonnumquam tamen 4.29.8.1
et infra, quo loco maxime solida est atque enodis. cum iuxta terram
insita est, surculus adobruitur cacumine tenus; at cum editior a
terra est fissura, diligenter subacto luto linitur et subposito musco
ligatur, quod et calores et pluuias arceat. temperatur ita surculus, 5
ut, calamo non absimilis, coagmentum habeat ad fissuram, sub qua
nodus in uite desideratur, qui quasi alliget eam fissuram nec rimam
patiatur ultra procedere.
is nodus etiam si quattuor digitis a 9.1
resectionibus fuerit, inligari tamen eum, priusquam uitis findatur,
conueniet, ne, cum scalpro factum fuerit iter surculo, plus iusto
plaga hiet. calamus autem non amplius tribus digitis debet adleuari
atque is ex ea parte, qua raditur, ut sit leuis. eaque rasura ita deduci- 5
tur, ut medullam contingat uno latere atque altero paulo ultra
corticem destringatur figureturque in speciem cunei, sicut ab ima
parte acutus surculus latere altero sit tenuior atque altero plenior
perque tenuiorem partem insertus eo latere artetur, quo est plenior,
et utrimque contingat fissuram. nam nisi cortex cortici sic applica- 10
tur, ut nullo loco transluceat, nequit coalescere.
  Vinculi genus ad insitionem non unum est. alii uiminibus 10.1
obstringunt, nonnulli circundant libro fissuram, plurimi ligant
iunco, quod est aptissimum. nam uimen cum inaruit, penetrat et
insecat corticem. propter quod molliora uincula magis probamus,
quae cum circumuenere truncum, adactis harundineis cuneolis 5
artantur. sed antiquissimum est et ante haec ablaqueari uitem radi-
cesque summas uel suboles amputari et post haec adobrui truncum;
isque cum conprehendit, aliam rursus exigit curam.
  Nam saepius pampinandus est, cum germinat, frequentiusque 11.1
detrahendae suboles, quae <e> lateribus radicibusque prorepunt,
tum, quod ex insito profudit, subligandum, ne uento surculus
labefactetur aut explantetur tener pampinus. qui cum excreuit,
nepotibus orbandus est, nisi si propter penuriam et caluitium loci 5
summittuntur in propagines. autumnus deinde falcem maturis
palmitibus admouet. sed putationis insitis custoditur ea ratio, ut,
ubi nulla desideratur propago, unus surculus euocetur in iugum,
alter ita recidatur, ut adaequetur plaga trunco, sic tamen, ne quid
radatur e duro. 10
pampinandum non aliter est, quam in nouella 12.1
uiuiradice; putandum uero sic, ut usque in quartum annum parcius
imperetur, dum plaga trunci ducat cicatricem.
  Atque haec per fissuram insitarum est ordinatio;
illa sic per 13.1
terebrationem: primum ex uicino fructuosissimam considerare
uitem, ex qua uelut traducem inhaerentem matri palmitem attrahas
et per foramen tramittas. haec enim tutior et certior est insitio,
quoniam, etsi proximo uere non conprendit, sequente certe, cum 5
increuit, coniungi cogitur et mox a matre reciditur atque ipsa super-
ficies insitae uitis usque ad receptum surculum obtruncatur.
huius traducis si non est facultas, tum detractum uiti quam recen- 14.1
tissimum eligitur sarmentum, et leuiter circumrasum, ut cortex
tantum detrahatur, aptatur foramini, atque ita luto circumlinitur
resecta uitis, ut totus truncus alienigenis surculis seruiat; quod
quidem non fit in traduce, qui materno sustinetur ubere, dum ino- 5
lescat.
  Sed aliud est ferramentum, quo priores uitem perforabant, 15.1
aliud, quod ipse usu nunc magis aptum conperi. nam antiqua
terebra, quam solam ueteres agricolae nouerant, sc[r]obem faciebat
et perurebat eam partem, quam perforauerat; deusta porro raro
reuirescebat et insitus surculus conprehendebat, tum etiam scobis 5
numquam sic eximebatur, ut non inhaereret foramini et porro
interuentu suo prohibebat corpus surculi corpori uitis adplicari.
nos terebram, quam Gallicam dicimus, ad hanc insitionem 16.1
commenti longe habiliorem utilioremque comperimus: nam sic
excauat truncum, ne[c] foramen inurat, quippe non sc[r]obem sed
ramenta facit, quibus exemptis plaga leuis relinquitur, quae facilius
omni parte sedentem surculum contingat, nulla[m] interueniente 5
lanugine, quam excitabat antiqua terebra.
  Igitur secundum uernum aequinoctium perfectam uitium 17.1
insitionem habeto, locisque aridis et siccis nigram uitem inserito,
umidis albam; neque est ulla eius propagandi necessitas, si modo
tam mediocris est crassitudo trunci, ut incrementum insiti plagam
possit contingere et nisi tamen uacuus locus demortui capitis uitem 5
reposcit; quod cum ita est, alter ex duobus surculis mergitur, alter
eductus ad iugum in fructum summittitur. neque inutile est ex ea
uite, quam merseris, enascentis in arcu propaginis pampinos edu-
care, quos possis mox, si ita competet, uel propagare uel ad fructum
relinquere. 10
  Quoniam constituendis colendisque uineis quae uideba<n>tur 30.1.1
utiliter praecipi posse disseruimus, pedaminum iugorumque et
uiminum prospiciendorum tradenda ratio est. haec enim quasi
quaedam dotes uineis ante praeparantur, quibus si deficitur, agri-
cola causam faciendi uineta non habet, cum omnia, quae sunt 5
necessaria, extra fundum quaerenda sint. nec emptionis tantum,
sicut ait Atticus, pretium onerat rustici rationem, sed est etiam com-
paratio molestissima:
conuehenda sunt enim tempore ini- 2.1
quissimo hiberni. quare salices uiminales atque harundineta uulga-
resque siluae, uel consulto consitae castaneis, prius faciendae sunt.
salicum uiminalium Atticus putat singula iugera sufficere posse
quinis et uicenis iugeribus ligandae uineae, harundineti singula 5
iugera uicenis iugandis, castanieti iugerum totidem palandis, quot
harundineti iugandis.
  Salicem uel riguus ager uel uliginis abundans optime, nec in- 3.1
commode tamen alit planus et pinguis, atque is debet conuerti
bipalio. ita enim praecipiunt ueteres in duos et semissem pastinare
salicto destinatum solum; nec refert, cuius generis uimen seras, dum
sit lentissimum. 5
putant tamen tria esse genera, praecipue 4.1
Graecae, Gallicae, Sabinae salicis, quam plurimi uocant Amerinam.
Graeca flaui coloris est, Gallica obsoleti, purpurei sed tenuissimi
uiminis; Amerina salix gracilem uirgam et rutilam gerit; atque hae
uel [cum] cacuminibus uel taleis deponuntur. perticae cacuminum 5
modicae plenitudinis, quae tamen dipondiarii orbiculi crassitudinem
non excedant, optime panguntur eo usque, dum ad solidum demit-
tantur.
taleae sesquipedales terreno inmersae paulum obruun- 5.1
tur. riguus locus spatia laxiora desiderat eaque senum pedum per
quincuncem recte faciunt, siccaneus spissiora, sicut sit facilis
accessus colentibus ea. quinum pedum interordinia esse abunde est,
ut tamen in ipsa linea consitionis alterna uacuis intermissis bipe- 5
daneis spatiis consistant semina.
  Satio est eorum, priusquam germinent, dum silent uirgae, quas 6.1
arboribus detrahi siccas conuenit. nam roscidas si recideris, parum
commode proueniunt; ideoque pluuii dies in exputanda salice
uitantur. fodienda sunt primo triennio salicta crebrius, id est ut
nouella uineta; cum deinde conualuerint, tribus fossuris contenta 5
sunt; aliter culta celeriter deficiunt.
nam quamuis adhibeatur 7.1
cura, plurimae salices intereunt, quarum in locum ex propinquo
mergis propagari debent curuata et defossa cacumina, quibus resti-
tuatur quicquid intercidit. anniculus deinde mergus decidatur a
stirpe, ut suis radicibus tamquam uitis ali possit. 5