| At in laevo Macedonum cornu—Par- | 4.16.1.1 |
| menio, sicut ante dictum, tuebatur—longe alia | |
| fortuna utriusque partis res gerebatur. Mazaeus | |
| cum omni suorum equitatu vehementer invec- | |
| tus urgebat Macedonum alas. | 5 |
| Iamque abun- | 2.1 |
| dans multitudine aciem circumvehi coeperat, | |
| cum Parmenio equites nuntiare iubet Alexan- | |
| dro, in quo discrimine ipsi essent: ni mature | |
| subveniretur, non posse sisti fugam. | 5 |
| Iam mul- | 3.1 |
| tum viae praeceperat rex imminens fugientium | |
| tergis, cum a Parmenione tristis nuntius venit. | |
| Refrenare equos iussi, qui vehebantur, agmen- | |
| que constitit frendente Alexandro eripi sibi vic- | 5 |
| toriam e manibus et Dareum felicius fugere | |
| quam se sequi. | |
| Interim ad Mazaeum superati re- | 4.1 |
| gis fama pervenerat. Itaque, quamquam validior | |
| erat, tamen fortuna partium territus perculsis | |
| languidius instabat. Parmenio ignorabat qui- | |
| dem causam sua sponte pugnae remissae, sed | 5 |
| occasione vincendi strenue est usus. | |
| Thessalos | 5.1 |
| equites ad se vocari iubet: "Ecquid videtis" | |
| inquit "istos, qui ferociter modo instabant, | |
| pedem referre subito pavore perterritos? Nimi- | |
| rum nobis quoque regis nostri fortuna vicit. | 5 |
| Omnia Persarum caede strata sunt. | |
| Quid ces- | 6.1 |
| satis? an ne fugientibus quidem pares estis?" | |
| Vera dicere videbatur, et spes languentis quo- | |
| que erexerat. Subditis calcaribus proruere in | |
| hostem. Et illi iam non sensim sed citato gradu | 5 |
| recedebant, nec quicquam fugae, nisi quod non- | |
| dum terga verterant, deerat. Parmenio tamen | |
| ignarus, quaenam in dextro cornu fortuna regis | |
| esset, repressit suos. | |
| Mazaeus dato fugae spa- | 7.1 |
| tio non recto itinere, sed maiore et ob id tutiore | |
| circuitu Tigrin superat et Babyloniam cum reli- | |
| quiis devicti exercitus intrat. | |
| Dareus paucis fugae comitibus ad Lycum | 8.1 |
| amnem contenderat. Quo traiecto dubitavit, an | |
| solveret pontem: quippe hostem iam adfore | |
| nuntiabatur. Sed tot milia suorum, quae non- | |
| dum ad amnem pervenerant, ponte rescisso | 5 |
| videbat hostis praedam fore. | |
| Abeuntem, cum | 9.1 |
| intactum sineret pontem, dixisse constat malle | |
| se sequentibus iter dare quam auferre fugien- | |
| tibus. Ipse ingens spatium fuga emensus media | |
| fere nocte Arbela pervenit. | 5 |
| Quis tot ludibria fortunae—ducum, agmi- | 10.1 |
| num caedem multiplicem, devictorum fugam, | |
| clades nunc singulorum nunc universorum— | |
| aut animo adsequi queat aut oratione complec- | |
| ti? Propemodum saeculi res in unum illum diem | 5 |
| pro! fortuna cumulavit. | |
| Alii qua brevissimum | 11.1 |
| patebat iter, alii devios saltus et ignotas sequen- | |
| tibus calles petebant. Eques pedesque confusi, | |
| sine duce armatis inermes, integris debiles im- | |
| plicabantur. | 5 |
| Deinde misericordia in metum | 12.1 |
| versa, qui sequi non poterant, inter mutuos | |
| gemitus deserebantur. Sitis praecipue fatigatos | |
| et saucios perurebat, passimque omnibus rivis | |
| prostraverant corpora praeterfluentem aquam | 5 |
| hianti ore captantes. | |
| Quam cum avide tur- | 13.1 |
| bidam hausissent, tendebantur extemplo prae- | |
| cordia premente limo, resolutisque et torpen- | |
| tibus membris, cum supervenisset hostis, novis | |
| vulneribus excitabantur. | 5 |
| Quidam occupatis | 14.1 |
| proximis rivis deverterant longius, ut, quicquid | |
| occulti humoris usquam manaret, exciperent, | |
| nec ulla adeo avia et sicca lacuna erat, ut ves- | |
| tigantium sitim falleret. | 5 |
| E proximis vero iti- | 15.1 |
| neri vicis ululatus senum feminarumque exau- | |
| diebantur barbaro ritu Dareum adhuc regem | |
| clamantium. | |
| Alexander, ut supra dictum est, inhibito | 16.1 |
| suorum impetu ad Lycum amnem pervenerat, | |
| ubi ingens multitudo fugientium oneraverat | |
| pontem, et plerique, cum hostis urgeret, in flu- | |
| men se praecipitaverant gravesque armis et | 5 |
| proelio ac fuga defetigati gurgitibus haurieban- | |
| tur. | |
| Iamque non pons modo fugientes, sed ne | 17.1 |
| amnis quidem capiebat agmina sua improvide | |
| subinde cumulantis: quippe ubi intravit animos | |
| pavor, id solum metuunt, quod primum formi- | |
| dare coeperunt. | 5 |
| Alexander instantibus suis, ne | 18.1 |
| impune abeuntem hostem intermitteret sequi, | |
| hebetia esse tela et manus fatigatas tantoque | |
| cursu corpora exhausta et praeceps in noctem | |
| diei tempus causatus est; | 5 |
| re vera de laevo | 19.1 |
| cornu, quod adhuc in acie stare credebat, solli- | |
| citus reverti ad ferendam opem suis statuit. | |
| Iamque signa converterat, cum equites a Par- | |
| menione missi illius quoque partis victoriam | 5 |
| nuntiant. | |
| Sed nullum eo die maius periculum | 20.1 |
| adiit, quam dum copias reducit in castra. Pauci | |
| eum et incompositi sequebantur ovantes victo- | |
| ria—quippe omnes hostes aut in fugam effusos | |
| aut in acie cecidisse credebant— | 5 |
| cum repente | 21.1 |
| ex adverso apparuit agmen equitum, qui primo | |
| inhibuere cursum, deinde Macedonum pauci- | |
| tate conspecta turmas in obvios concitaverunt. | |
| Ante signa rex ibat dissimulato magis periculo | 22.1 |
| quam spreto. Nec defuit ei perpetua in dubiis | |
| rebus felicitas: | |
| namque praefectum equitatus | 23.1 |
| avidum certaminis et ob id ipsum incautius in | |
| se ruentem hasta transfixit; quo ex equo lapso | |
| proximum ac dein plures eodem telo confodit. | |
| Invasere turbatos amici quoque. Nec Persae | 24.1 |
| inulti cadebant: quippe non universae acies | |
| quam hae tumultuariae manus vehementius | |
| iniere certamen. | |
| Tandem barbari, cum obscu- | 25.1 |
| ra luce tutior fuga videretur esse quam pugna, | |
| dispersis agminibus abiere. Rex extraordinario | |
| periculo defunctus incolumis suos reduxit in | |
| castra. | 5 |
| Cecidere Persarum, quorum numerum vic- | 26.1 |
| tores finire potuerunt, milia XL; Macedonum | |
| minus quam CCC desiderati sunt. | |
| Ceterum | 27.1 |
| hanc victoriam rex maiore ex parte virtuti | |
| quam fortunae suae debuit: animo, non, ut an- | |
| tea, loco vicit. | |
| Nam et aciem peritissime in- | 28.1 |
| struxit et promptissime ipse pugnavit et magno | |
| consilio iacturam sarcinarum impedimentorum- | |
| que contempsit, cum in ipsa acie summae rei | |
| videret esse discrimen, dubioque adhuc pugnae | 5 |
| eventu pro victore se gessit; | |
| perculsos deinde | 29.1 |
| hostium <ut> fudit, fugientes, quod in illo ardore | |
| animi vix credi potest, prudentius quam avi- | |
| dius persecutus est. | |
| Nam si parte exercitus | 30.1 |
| adhuc in acie stante instare cedentibus perse- | |
| verasset, aut culpa sua victus esset aut aliena | |
| virtute vicisset. Iam si multitudinem equitum | |
| occurrentium extimuisset, victori aut foede fu- | 5 |
| giendum aut miserabiliter cadendum fuit. | |
| Ne | 31.1 |
| duces quidem copiarum sua laude fraudandi | |
| sunt: quippe vulnera, quae quisque excepit, in- | |
| dicia virtutis sunt: | |
| Hephaestionis bracchium | 32.1 |
| hasta ictum est, Perdicca et Coenos et Menidas | |
| sagittis prope occisi. | |
| Et, si vere aestimare | 33.1 |
| Macedonas, qui tunc erant, volumus, fatebimur | |
| et regem talibus ministris et illos tanto rege | |
| fuisse dignissimos. |