Rex eodem loco, quo hostium copias 5.5.1.1
fuderat, castra communit. Quamquam enim
undique fugati hostes victoriam concesserant,
tamen praealtae praecipitesque fossae pluribus
locis obiectae abruperant iter, sensimque et 5
caute progrediundum erat iam non hostium sed
locorum fraude suspecta.
Procedenti ei litterae 2.1
redduntur a Tiridate, custode pecuniae regiae,
indicantes eos, qui in urbe essent, audito eius
adventu diripere velle thesauros: properaret oc-
cupare thesauros dimissos; expeditum iter esse, 5
quamquam Araxes amnis interfluat.
Nullam 3.1
virtutem regis iustius quam celeritatem lauda-
verim: relictis pedestribus copiis tota nocte <vec-
tus> cum equitibus itineris tanto spatio fatigatis
ad Araxen prima luce pervenit. 5
Vici erant in 4.1
propinquo, quibus dirutis pontem ex materia
eorum subditis saxis strenue induxit.
  Iamque haud procul urbe erant, cum mise- 5.1
rabile agmen, inter pauca fortunae exempla me-
morandum, regi occurrit. Captivi erant Graeci
ad IIII milia fere; quos Persae vario supplicio-
rum modo adfecerant. 5
Alios pedibus, quosdam 6.1
manibus auribusque amputatis inustisque bar-
bararum litterarum notis in longum sui ludi-
brium reservaverant; et cum se quoque alienae
dicionis esse cernerent, volentes regi occurrere 5
non prohibuerant.
Invisitata simulacra, non 7.1
homines videbantur, nec quicquam in illis prae-
ter vocem poterat agnosci. Plures igitur lacri-
mas commovere, quam profuderant ipsi: quip-
pe in tam multiplici variaque fortuna singulo- 5
rum intuentibus similes quidem, sed tamen
dispares poenas, quis maxime miserabilis esset,
liquere non poterat.
Ut vero Iovem illi tan- 8.1
dem, Graeciae ultorem, aperuisse oculos con-
clamavere, omnes pari supplicio adfecti sibi
videbantur. Rex abstersis, quas profuderat, la-
crimis bonum habere animum iubet, visuros 5
urbes suas coniugesque, et castra inde duo ab
urbe stadia communit.
Graeci excesserant vallo 9.1
deliberaturi, quid potissimum a rege peterent;
cumque aliis sedem in Asia rogare, aliis reverti
domos placeret, Euctemon Cymaeus ita locutus
ad eos fertur: 5
"Ii, qui modo etiam ad opem 10.1
petendam ex tenebris et carcere procedere eru-
buimus, ut nunc est, supplicia nostra—quorum
nos pudeat magis an paeniteat, incertum est—
ostentare Graeciae velut laetum spectaculum 5
cupimus.
Atqui optime miserias ferunt, qui 11.1
abscondunt, nec ulla tam familiaris est infelici-
bus patria quam solitudo et status prioris obli-
vio. Nam qui multum in suorum misericordia
ponunt, ignorant, quam celeriter lacrimae in- 5
arescant.
Nemo fideliter diligit, quem fas- 12.1
tidit: nam et calamitas querula est et superba
felicitas. Ita suam quisque fortunam in consilio
habet, cum de aliena deliberat. Nisi mutuo mi-
seri essemus, olim alius alii potuissemus esse 5
fastidio: quid mirum est fortunatos semper pa-
rem quaerere?
Obsecro vos, olim vita defuncti 13.1
quaeramus locum, in quo haec semesa obru-
amus. Grati prorsus coniugibus, quas iuvenes
duximus, revertemur! Liberi in flore et aetatis
et rerum agnoscent patres ergastuli detrimenta! 5
Et quota pars nostrum tot obire terras potest? 14.1
Procul Europa in ultima Orientis relegati,
senes, debiles, maiore membrorum parte mul-
cati tolerabimus scilicet, quae armatos et vic-
tores fatigarunt! 5
Coniuges deinde, quas captis 15.1
fors et necessitas unicum solacium adplicuit,
parvosque liberos trahimus nobiscum an relin-
quimus?
Cum his venientes nemo agnoscere 16.1
volet: relinquemus ergo extemplo praesentium
pignora, cum incertum sit, an visuri simus illa,
quae petimus? Inter hos latendum est, qui nos
miseros nosse coeperunt." Haec Euctemon. 5
Contra Theaetetus Atheniensis orsus est dice- 17.1
re: Neminem pium habitu corporis suos aesti-
maturum, utique saevitia hostis, non natura
calamitosos. Dignum esse omni malo, qui eru-
besceret fortuito: tristem enim de mortalitate 5
ferre sententiam et desperare misericordiam,
quia ipse alteri denegaturus sit.
Deos, quod 18.1
ipsi numquam optare ausi forent, offerre: pa-
triam, coniuges, liberos et quicquid homines vel
vita aestimant vel morte redimunt.
Quin illi 19.1
ex hoc carcere erumperent? alium domi esse
caeli haustum, alium lucis aspectum. Mores,
sacra, linguae commercium etiam a barbaris ex-
peti, quae ingenita ipsi omissuri sint sua sponte, 5
non ob aliud tam calamitosi, quam quod illis
carere coacti essent.
Se certe rediturum ad 20.1
penates et in patriam tantoque beneficio regis
usurum: si quos contubernii liberorumque, quos
servitus coegisset agnoscere, amor detineret, re-
linquerent, quibus nihil patria carius est. 5
Pau- 21.1
ci huius sententiae fuere, ceteros consuetudo na-
tura potior vicit. Consenserunt petendum esse a
rege, ut aliquam ipsis attribueret sedem.
C ad 22.1
hoc electi sunt. Quos Alexander ratus, quod
ipse praestare cogitabat, petituros, "Iumenta"
inquit "adsignari, quae vos veherent, et singu-
lis vestrum milia denarium dari iussi. Cum 5
redieritis in Graeciam, praestabo, ne qui statum
suum, si haec calamitas absit, vestro credat esse
meliorem."
Illi obortis lacrimis terram in- 23.1
tuebantur nec aut erigere vultus aut loqui aude-
bant; tandem rege tristitiae causam exigente
Euctemon similia iis, quae in consilio dixerat,
respondit. 5
Atque ille non fortunae solum 24.1
eorum sed etiam paenitentiae miseretur: terna
milia denarium singulis dari iussit; denae vestes
adiectae sunt et armenta cum pecoribus ac fru-
mento data, ut coli serique attributus iis ager 5
posset.