Haec dicente Dareo praesentis periculi 5.9.1.1
species omnium simul corda animosque horrore
perstrinxerat, nec aut consilium suppetebat aut
vox, cum Artabazus, vetustissimus amicorum,
quem hospitem fuisse Philippi supra diximus, 5
"Nos vero" inquit "pretiosissimam vestem
induti armisque, quanto maximo cultu possu-
mus, adornati regem in aciem sequemur, ea qui-
dem mente, ut victoriam speremus, mortem non
recusemus." 10
Adsensu excepere ceteri hanc vo- 2.1
cem, sed Nabarzanes, qui in eodem consilio
erat, cum Besso inauditi antea facinoris socie-
tate inita regem suum per milites, quibus ambo
praeerant, comprehendere et vincire decreve- 5
rant, ea mente, ut, si Alexander ipsos insecutus
foret, tradito rege vivo inirent gratiam victoris,
magno profecto cepisse Dareum aestimaturi,
sin autem eum effugere potuissent, interfecto
Dareo regnum ipsi occuparent bellumque reno- 10
varent.
Hoc parricidium cum diu volutassent, 3.1
Nabarzanes aditum nefariae spei praeparans
"Scio me" inquit "sententiam esse dicturum
prima specie haudquaquam auribus tuis gra-
tam; sed medici quoque graviores morbos aspe- 5
ris remediis curant, et gubernator, ubi naufra-
gium timet, iactura, quicquid servari potest,
redimit.
Ego tamen, non ut damnum quidem 4.1
facias, suadeo, sed ut te ac regnum tuum salu-
bri ratione conserves. Dis adversis bellum inî-
mus, et pertinax fortuna Persas urgere non desi-
nit: novis initiis et ominibus opus est. Auspi- 5
cium et imperium interim alii trade, qui tam
diu rex appelletur, donec Asia decedat hostis,
victor deinde regnum tibi reddat.
Hoc autem 5.1
brevi futurum ratio promittit: Bactra intacta
sunt, Indi et Sacae in tua potestate; tot popu-
los, tot exercitus, tot equitum peditumque mi-
lia, ad <res> renovandas vires paratas, habes, ut 5
maior belli moles supersit quam exhausta sit.
Quid ruimus beluarum ritu in perniciem non 6.1
necessariam? Fortium virorum est magis mor-
tem contemnere quam odisse vitam.
Saepe tae- 7.1
dio laboris ad vilitatem sui compelluntur igna-
vi; at nihil virtus inexpertum omittit. Itaque
ultimum omnium mors est, ad quam non pigre
ire satis est. 5
Proinde si Bactra, quod tutissi- 8.1
mum receptaculum est, petimus, praefectum
regionis eius Bessum regem <constituamus> tem-
poris gratia; <rebus> compositis iusto regi tibi
fiducia<rium> restituet imperium." 5
  Haud mirum est Dareum non temperasse 9.1
animo, quamquam, tam impiae voci quantum
nefas <sub>esset, latebat. Itaque "Pessimum" in-
quit "mancipium, repperisti exoptatum tibi
tempus, quo parricidium aperires?" strictoque 5
acinace interfecturus eum videbatur,
ni pro- 10.1
pere Bessus Bactrianique, <quasi> deprecarentur,
tristium specie, ceterum, si perseveraret, vinctu-
ri circumstetissent.
Nabarzanes interim elap- 11.1
sus, mox et Bessus consecutus: copias, quibus
praeerant, a cetero exercitu secedere iubent se-
cretum inituri consilium.
Artabazus conve- 12.1
nientem praesenti fortunae sententiam orsus
mitigare Dareum temporum identidem admo-
nens coepit: ferret aequo animo qualiumcum-
que, suorum tamen vel stultitiam vel errorem. 5
Instare [tamen] Alexandrum, gravem, etiamsi
omnes praesto essent: quid futurum, si per-
secuti fugam ipsius alienentur?
Aegre rex 13.1
paruit Artabazo et, quamquam movere castra
statuerat, turbatis tamen omnium animis eodem
in loco substitit. Sed attonitus maestitia simul
et desperatione tabernaculo se inclusit. 5
Ergo 14.1
in castris, quae nullius regebantur imperio, varii
animorum motus erant, nec in commune ut ante
consulebatur.
Dux Graecorum militum Pa- 15.1
tron arma capere suos iubet paratosque esse ad
exequendum imperium.
Persae secesserant: 16.1
Bessus cum Bactrianis erat temptabatque Per-
sas abducere, Bactra et intactae regionis opu-
lenta simulque, quae manentibus instarent peri-
cula, ostentans. Persarum omnium eadem fere 5
fuit vox, nefas esse deseri regem.
Inter haec 17.1
Artabazus omnibus imperatoriis fungebatur of-
ficiis: ille Persarum tabernacula circumire, hor-
tari, monere nunc singulos nunc universos non
ante destitit, quam satis constaret imperata 5
facturos. Idem aegre a Dareo impetravit, ut
cibum caperet animumque rebus adverteret.