Iamque ultima Hyrcaniae intraverat, 6.5.1.1
cum Artabazus, quem Dareo fidissimum fuisse
supra diximus, cum propinquis Darei ac suis
liberis modicaque Graecorum militum manu oc-
currit. 5
Dextram venienti obtulit rex: quippe et 2.1
hospes Philippi fuerat, cum Ocho regnante exu-
laret, et hospitii pignora in regem suum ad ulti-
mum fides conservata vincebat.
Comiter igitur 3.1
exceptus "Tu quidem," inquit "rex, deos
quaeso, perpetua felicitate floreas; ego ceteris
laetus hoc uno torqueor, quod praecipiti senec-
tute diu frui tua bonitate non possum." Nona- 5
gesimum et quintum annum agebat.
Novem 4.1
iuvenes omnes eadem matre geniti patrem comi-
tabantur; hos Artabazus dexterae regis admovit
precatus, ut tam diu viverent, donec utiles
Alexandro essent. 5
Rex pedibus iter plerumque 5.1
faciebat; tunc admoveri sibi et Artabazo equos
iussit, ne ipso ingrediente pedibus senex equo
vehi erubesceret.
  Ut deinde castra sunt posita, Graecos, quos 6.1
Artabazus adduxerat, convocari iubet; at illi,
nisi fides Lacedaemoniis quoque et Sinopensi-
bus daretur, respondent se, quid agendum ipsis
foret, deliberaturos. 5
Legati erant Lacedaemo- 7.1
niorum missi ad Dareum; quo victo adplicue-
rant se Graecis mercede apud Persas militan-
tibus.
Rex omissis sponsionum fideique pigno- 8.1
ribus venire eos iussit, fortunam, quam ipse
dedisset, habituros. Diu cunctantes plerisque
consilia variantibus tandem venturos se polli-
centur. 5
At Democrates Atheniensis, qui maxi- 9.1
me Macedonum opibus semper obstiterat, de-
sperata venia gladio se transfigit. Ceteri, sicut
constituerant, dicioni Alexandri ipsos se per-
mittunt. 5
M et D milites erant, praeter hos 10.1
legati ad Dareum missi XC. In supplementum
distributus miles, ceteri remissi domum praeter
Lacedaemonios, quos tradi in custodiam iussit.
  Mardorum erat gens confinis Hyrcaniae, 11.1
cultu vitae aspera et latrociniis adsueta; haec
sola nec legatos miserat nec videbatur imperata
factura. Itaque rex indignatus, si una gens pos-
set efficere, ne invictus esset, impedimentis cum 5
praesidio relictis valida manu comitante pro-
cedit.
Noctu iter fecerat, et prima luce hostis 12.1
in conspectu erat. Tumultus magis quam proe-
lium fuit. Deturbati ex collibus, quos occupa-
verant, barbari profugerunt, proximique vici
ab incolis deserti capiuntur. 5
Interiora regionis 13.1
eius haud sane adiri sine magna vexatione exer-
citus poterant: iuga montium praealtae silvae
rupesque inviae saepiunt; ea, quae plana sunt,
novo munimenti genere impedierant barbari. 5
Arbores densae sunt de industria consitae, 14.1
quarum teneros adhuc ramos manu flectunt,
quos intortos rursus inserunt terrae; inde velut
ex alia radice laetiores virent trunci.
Hos, qua 15.1
natura fert, adolescere non sinunt, quippe alium
alii quasi nexu conserunt; qui ubi multa fronde
vestiti sunt, operiunt terram. Itaque occulti ra-
morum velut laquei perpetua saepe iter cludunt. 5
Una ratio erat caedendo aperire saltum, sed 16.1
hoc quoque magni operis. Crebri namque nodi
duraverant stipites, et in se implicati arborum
rami suspensis circulis similes lento vimine frus-
trabantur ictus. 5
Incolae autem ritu ferarum 17.1
virgulta subire soliti tum quoque intraverant
saltum occultisque telis hostem lacessebant. Ille
venantium modo latibula scrutatus plerosque
confodit; ad ultimum circumire saltum milites 5
iubet, ut, si qua pateret, inrumperent.
Sed 18.1
ignotis locis plerique oberrabant, exceptique
sunt quidam, inter quos equus regis—Bucepha-
lam vocabant—quem Alexander non eodem
quo ceteras pecudes animo aestimabat. Namque 5
ille nec in dorso insidere suo patiebatur alium
et regem, cum vellet escendere, sponte genua
submittens excipiebat credebaturque sentire,
quem veheret.
Maiore ergo, quam decebat, ira 19.1
simul ac dolore stimulatus equum vestigari
iubet et per interpretem pronuntiari, ni reddi-
dissent, neminem esse victurum. Hac denuntia-
tione territi cum ceteris donis equum adducunt. 5
Sed ne sic quidem mitigatus caedi silvas iubet 20.1
adgestaque humo e montibus planitiem ramis
impeditam exaggerari.
Iam <in> aliquantum al- 21.1
titudinis opus creverat, cum barbari desperato
regionem, quam occupaverant, posse retineri
gentem suam dedidere. Rex obsidibus acceptis
Phradati parere eos iussit. 5
  Inde quinto die in stativa revertitur. Arta- 22.1
bazum deinde geminato honore, quem Dareus
habuerat ei, remittit domum. Iam ad urbem
Hyrcaniae, in qua regia Darei fuit, ventum
erat; ibi Nabarzanes accepta fide occurrit dona 5
ingentia ferens.
Inter quae Bagoas erat, specie 23.1
singulari spado atque in ipso flore pueritiae, cui
et Dareus adsuetus fuerat et mox Alexander
adsuevit; eiusque maxime precibus motus Na-
barzani ignovit. 5
  Erat, ut supra dictum est, Hyrcaniae fini- 24.1
tima gens Amazonum, circa Thermodonta am-
nem Themiscyrae incolentium campos.
Regi- 25.1
nam habebant Thalestrin, omnibus inter Cau-
casum montem et Phasin amnem imperitantem.
Haec cupidine visendi regis accensa finibus
regni sui excessit et, cum haud procul abesset, 5
praemisit indicantes venisse reginam adeundi
eius cognoscendique avidam.
Protinus facta 26.1
potestate veniendi, ceteris iussis subsistere, tre-
centis feminarum comitata processit atque, ut
primum rex in conspectu fuit, equo ipsa desiluit
duas lanceas dextera praeferens. 5
Vestis non 27.1
toto Amazonum corpori obducitur: nam laeva
pars ad pectus est nuda, cetera deinde velantur.
Nec tamen sinus vestis, quem nodo colligunt,
infra genua descendit. 5
Altera papilla intacta 28.1
servatur, qua muliebris sexus liberos alant; adu-
ritur dextera, ut arcus facilius intendant et tela
vibrent.
Interrito vultu regem Thalestris in- 29.1
tuebatur habitum eius haudquaquam rerum fa-
mae parem oculis perlustrans: quippe omnibus
barbaris in corporum maiestate veneratio est,
magnorumque operum non alios capaces putant 5
quam quos eximia specie donare natura dignata
est.
Ceterum interrogata, num aliquid petere 30.1
vellet, haud dubitavit fateri ad communicandos
cum rege liberos se venisse, dignam, ex qua ipse
regni generaret heredes; feminini sexus se reten-
turam, marem reddituram patri. 5
Alexander, 31.1
an cum ipso militare vellet, interrogat; et illa
causata sine custode regnum reliquisse petere
perseverabat, ne se inritam spei abire pateretur.
Acrior ad venerem feminae cupido quam re- 32.1
gis, [ac] ut paucos dies subsisteret, perpulit.
XIII dies in obsequium desiderii eius absumpti
sunt. Tum illa regnum suum, rex Parthienen
petiverunt. 5