Iamque Graeci milites, quos Thymo- 3.8.1.1
des a Pharnabazo acceperat, praecipua spes et
propemodum unica, ad Dareum pervenerant.
Hi magnopere suadebant, ut retro abiret spa- 2.1
tiososque Mesopotamiae campos repeteret; si id
consilium damnaret, at ille divideret saltem in-
numerabiles copias neu sub unum fortunae ic-
tum totas vires regni cadere pateretur. 5
Minus 3.1
hoc regi quam purpuratis eius displicebat: anci-
pitem fidem et mercede venalem proditioni im-
minere et dividi non ob aliud copias velle, quam
ut ipsi, in diversa digressi, si quid commissum 5
esset, traderent Alexandro:
nihil tutius fore 4.1
quam circumdatos eos exercitu toto obrui telis,
documentum non inultae perfidiae futuros.
At 5.1
Dareus, ut erat sanctus ac mitis, se vero tantum
facinus negat esse facturum, ut suam secutos
fidem, suos milites iubeat trucidari. Quem de-
inde amplius nationum exterarum salutem suam 5
crediturum sibi, si tot militum sanguine imbuis-
set manus?
Neminem stolidum consilium ca- 6.1
pite luere debere; defuturos enim qui suaderent,
si suasisse periculosum esset. Denique ipsos co-
tidie ad se advocari in consilium variasque sen-
tentias dicere, nec tamen melioris fidei haberi 5
qui prudentius suaserit.
Itaque Graecis nun- 7.1
tiari iubet ipsum quidem benevolentiae illorum
gratias agere; ceterum si retro ire pergat, haud
dubie regnum hostibus traditurum: fama bella
stare, et eum qui recedat fugere credi. 5
Trahendi 8.1
vero belli vix ullam esse rationem. Tantae enim
multitudini, utique cum iam hiems instaret, in
regione vasta et invicem a suis atque hoste ve-
xata non suffectura alimenta. 5
Ne dividi qui- 9.1
dem copias posse servato more maiorum, qui
universas vires discrimini bellorum semper ob-
tulerint.
Et, hercule, terribilem antea regem et 10.1
absentia sua ad vanam fiduciam elatum, post-
quam adventare se senserit, cautum pro teme-
rario factum delituisse inter angustias saltus
ritu ignobilium ferarum, quae strepitu praeter- 5
euntium audito silvarum latebris se occulerent.
Iam etiam valetudinis simulatione frustrari 11.1
suos milites. Sed non amplius ipsum esse passu-
rum detrectare certamen: in illo specu, in quem
pavidi recessissent, oppressurum esse cunctan-
tes. Haec magnificentius iactata quam verius. 5
Ceterum pecunia omni rerumque pretiosissi- 12.1
mis Damascum Syriae cum modico praesidio
militum missis reliquas copias in Ciliciam duxit
insequentibus more patrio agmen coniuge ac
matre. Virgines quoque cum parvo filio comi- 5
tabantur patrem.
  Forte eadem nocte et Alexander ad fauces, 13.1
quibus Syria aditur, et Dareus ad eum locum,
quem Amanicas Pylas vocant, pervenit.
Nec 14.1
dubitavere Persae, quin Isso relicta, quam cepe-
rant, Macedones fugerent; nam etiam saucii
quidam et invalidi, qui agmen non poterant
persequi, excepti erant. 5
Quos omnis instinctu 15.1
purpuratorum barbara feritate saevientium
praecisis adustisque manibus circumduci, ut co-
pias suas noscerent, satisque omnibus spectatis
nuntiare, quae vidissent, regi suo iussit. 5
Motis 16.1
ergo castris superat Pinarum amnem, in tergis,
ut credebat, fugientium haesurus. At illi, quo-
rum amputaverat manus, ad castra Macedonum
penetrant, Dareum, quanto maximo cursu pos- 5
set, sequi nuntiantes.
Vix fides habebatur; ita- 17.1
que speculatores <in> maritimas regiones praemis-
sos explorare iubet, ipse adesset an praefecto-
rum aliquis speciem praebuisset universi ve-
nientis exercitus. 5
Sed cum speculatores rever- 18.1
terentur, procul ingens multitudo conspecta est.
Ignes deinde totis campis conlucere coeperunt,
omniaque velut continenti incendio ardere visa,
cum incondita multitudo maxime propter iu- 5
menta laxius tenderet.
Itaque eo ipso loco 19.1
metari suos castra iusserat, laetus—quod omni
expetierat voto—in illis potissimum angustiis
decernendum fore.
  Ceterum, ut solet fieri cum ultimi discrimi- 20.1
nis tempus adventat, in sollicitudinem versa
fiducia est. Illam ipsam fortunam, qua adspi-
rante res tam prospere gesserat, verebatur nec
iniuria ex iis, quae tribuisset sibi, quam muta- 5
bilis esset reputabat: unam superesse noctem,
quae tanti discriminis moraretur eventum.
Rursus occurrebat maiora periculis praemia 21.1
et, sicut dubium esset an vinceret, ita illud uti-
que certum esse, honeste et cum magna laude
moriturum.
Itaque corpora milites curare ius- 22.1
sit ac deinde tertia vigilia instructos et armatos
esse. Ipse in iugum editi montis escendit multis-
que conlucentibus facibus patrio more sacrifi-
cium dis praesidibus loci fecit. 5
Iamque ter- 23.1
tium, sicut praeceptum erat, signum tuba miles
acceperat itineri simul paratus ac proelio, stre-
nueque iussi procedere oriente luce pervenerunt
ad angustias, quas occupare decreverant. 5
Da- 24.1
reum XXX inde stadia abesse praemissi indica-
bant. Tunc consistere agmen iubet armisque
ipse sumptis aciem ordinat.
  Dareo adventum hostium pavidi agrestes 5
nuntiaverunt vix credenti occurrere etiam, quos
ut fugientes sequebatur.
Ergo non mediocris 25.1
omnium animos formido <occupavit>—quippe
itineri <quam> proelio aptiores erant—raptimque
arma capiebant. Sed ipsa festinatio discurren-
tium suosque ad arma vocantium maiorem me- 5
tum incussit.
Alii in iugum montis evaserant, 26.1
ut hostium agmen inde prospicerent; equos ple-
rique frenabant. Discors exercitus nec ad unum
intentus imperium vario tumultu cuncta turba-
verat. 5
Dareus initio iugum montis cum parte 27.1
copiarum occupare statuit, et a fronte et a tergo
circumiturus hostem, a mari quoque, quo dex-
trum eius cornu tegebatur, alios obiecturus, ut
undique urgeret. 5
Praeter haec viginti milia 28.1
praemissa cum sagittariorum manu Pinarum
amnem, qui duo agmina interfluebat, transire
et obicere sese Macedonum copiis iusserat; si id
praestare non possent, retrocedere in montes et 5
occulte circumire ultimos hostium.
Ceterum 29.1
destinata salubriter omni ratione potentior for-
tuna discussit:
quippe alii prae metu imperium 30.1
exequi non audebant, alii frustra exequeban-
tur, quia, ubi partes labant, summa turbatur.