Ibi diutius subsistere coactus, quia du- 9.9.1.1
ces socordius adservati profugerant, misit, qui
conquirerent alios; nec repertis pervicax cupido
visendi Oceanum adeundique terminos mundi
sine regionis peritis flumini ignoto <compulit> 5
caput suum totque fortissimorum virorum sa-
lutem permittere.
Navigabant ergo omnium, 2.1
per quae ferebantur, ignari. Quantum inde
abesset mare, quae gentes colerent, quam placi-
dum amnis os, quam patiens longarum navium
esset, anceps et caeca aestimatio augurabatur. 5
Unum erat temeritatis solacium perpetua feli-
citas.
Iam CCCC stadia processerant, cum gu- 3.1
bernatores agnoscere ipsos auram maris et haud
procul videri sibi Oceanum abesse indicant regi.
Laetus ille hortari nauticos coepit, incumbe- 4.1
rent remis: adesse finem laboris omnibus votis
expetitum. Iam nihil gloriae deesse, nihil ob-
stare virtuti, sine ullo Martis discrimine, sine
sanguine orbem terrae ab illis capi. Ne naturam 5
quidem longius posse procedere: brevi incognita
nisi immortalibus esse visuros.
Paucos tamen 5.1
navigio emisit in ripam, qui agrestes vagos ex-
ciperent, e quibus certiora nosci posse sperabat.
Illi scrutati omnia tuguria tandem latentes rep-
perere. 5
Qui interrogati, quam procul abessent 6.1
mari, responderunt nullum ipsos mare ne fama
quidem accepisse; ceterum tertio die perveniri
posse ad aquam amaram, quae corrumperet
dulcem. Intellectum est mare destinari ab igna- 5
ris naturae eius.
Itaque ingenti alacritate nau- 7.1
tici remigant, et proximo quoque die, quo pro-
pius spes admovebatur, crescebat ardor animo-
rum. Tertio iam die mixtum flumini subibat
mare leni adhuc aestu confundente dispares un- 5
das.
Tum aliam insulam medio amni sitam 8.1
evecti paulo lentius, quia cursus aestu reverbe-
rabatur, adplicant classem et ad commeatus pe-
tendos discurrunt, securi casus eius, qui super-
venit ignaris. 5
  Tertia ferme hora erat, cum stata vice Ocea- 9.1
nus exaestuans invehi coepit et retro flumen
urgere. Quod primo coercitum, deinde vehe-
mentius pulsum maiore impetu adversum age-
batur, quam torrentia praecipiti alveo incur- 5
runt.
Ignota vulgo freti natura erat, monstra- 10.1
que et irae deum indicia cernere videbantur.
Identidem intumescens mare et in campos paulo
ante siccos descendere superfusum.
Iamque 11.1
levatis navigiis et tota classe dispersa, qui ex-
positi erant, undique ad naves trepidi et im-
proviso malo attoniti recurrunt.
Sed in tumul- 12.1
tu festinatio quoque tarda est. Hi contis navigia
pellebant, hi, dum remos aptari prohibebant,
consederant;
quidam enavigare properantes, 13.1
sed non expectatis, qui simul esse debebant,
clauda et inhabilia navigia languide molieban-
tur; aliae navium inconsulte ruentes non rece-
perant, pariterque et multitudo et paucitas fes- 5
tinantes morabatur.
Clamor hinc expectare, 14.1
hinc ire iubentium dissonaeque voces nusquam
idem atque unum tendentium non oculorum
modo usum sed etiam aurium abstulerant.
Ne 15.1
in gubernatoribus quidem quicquam opis erat,
quorum nec exaudiri vox a tumultuantibus po-
terat nec imperium a territis incompositisque
servari. 5
Ergo conlidi inter se naves absterge- 16.1
rique invicem remi et alii aliorum navigia ur-
gere coeperunt. Crederes non unius exercitus
classem vehi, sed duorum navale inisse certa-
men. 5
Incutiebantur puppibus prorae, preme- 17.1
bantur a sequentibus, qui antecedentes turbave-
rant; iurgantium ira perveniebat etiam ad ma-
nus.
Iamque aestus totos circa flumen campos 18.1
inundaverat tumulis dumtaxat eminentibus ve-
lut insulis parvis, in quos plerique trepidi omis-
sis navigiis enare properant.
Dispersa classis 19.1
partim in praealta aqua stabat, qua subsede-
rant valles, partim in vado haerebat, utcumque
inaequale terrae fastigium occupaverant undae,
cum subito novus et pristino maior terror incu- 5
titur.
Reciprocari coepit mare magno tractu 20.1
aquis in suum fretum recurrentibus reddebat-
que terras paulo ante profundo salo mersas.
Igitur destituta navigia alia praecipitantur in
proras, alia in latera procumbunt. Strati erant 5
campi sarcinis, armis, avulsarum tabularum
remorumque fragmentis.
Miles nec egredi in 21.1
terram nec in nave subsistere audebat, identi-
dem praesentibus graviora, quae sequerentur,
expectans. Vix, quae perpetiebantur, videre
ipsos credebant, in sicco naufragia, in amni 5
mare.
Nec finis malorum: quippe aestum 22.1
paulo post mare relaturum, quo navigia adleva-
rentur, ignari famem et ultima sibimet omina-
bantur. Beluae quoque fluctibus destitutae ter-
ribiles vagabantur. 5
Iamque nox adpetebat, et 23.1
regem quoque desperatio salutis aegritudine
adfecerat. Non tamen invictum animum curae
obruunt, quin tota nocte persederet in speculis
equitesque praemitteret ad os amnis, ut, cum 5
mare rursus exaestuare sensissent, praecederent.
Navigia quoque et lacerata refici et eversa 24.1
fluctibus erigi iubet paratosque esse et intentos,
cum rursus mare terras inundasset.
Tota ea 25.1
nocte inter vigilias adhortationesque consump-
ta celeriter et equites ingenti cursu refugere et
secutus est aestus. Qui primo aquis leni tractu
subeuntibus coepit levare navigia, mox totis 5
campis inundatis etiam impulit classem.
Plau- 26.1
susque militum, nauticorum insperatam salu-
tem immodico celebrantium gaudio litoribus
ripisque resonabat. Unde tantum redisset subito
mare, quo pridie refugisset, quaenam esset eius 5
elementi natura modo discors, modo imperio
temporum obnoxia, mirabundi requirebant.
Rex cum ex eo, quod acciderat, coniectaret 27.1
post solis ortum statum tempus esse, media
nocte, ut aestum occuparet, cum paucis navigiis
secundo amne defluxit. Evectusque os eius
CCCC stadia processit in mare tandem voti sui 5
compos. Praesidibusque et maris et locorum dis
sacrificio facto ad classem rediit.