II
|
|
Quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo
|
2.2.1
|
—nec meus hic sermo est, sed quae praecepit Ofellus
|
|
rusticus, abnormis sapiens crassaque Minerva—,
|
|
discite non inter lances mensasque nitentis,
|
|
cum stupet insanis acies fulgoribus et cum
|
5
|
adclinis falsis animus meliora recusat,
|
|
verum hic inpransi mecum disquirite. cur hoc?
|
|
dicam, si potero. male verum examinat omnis
|
|
corruptus iudex. leporem sectatus equove
|
|
lassus ab indomito vel, si Romana fatigat
|
10
|
militia adsuetum graecari—seu pila velox
|
|
molliter austerum studio fallente laborem,
|
|
seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
|
|
cum labor extuderit fastidia, siccus, inanis
|
|
sperne cibum vilem; nisi Hymettia mella Falerno
|
15
|
ne biberis diluta. foris est promus, et atrum
|
|
defendens piscis hiemat mare: cum sale panis
|
|
latrantem stomachum bene leniet. unde putas aut
|
|
qui partum? non in caro nidore voluptas
|
|
summa, sed in te ipso est. tu pulmentaria quaere
|
20
|
sudando: pinguem vitiis albumque neque ostrea
|
|
nec scarus aut poterit peregrina iuvare lagois.
|
|
vix tamen eripiam, posito pavone velis quin
|
|
hoc potius quam gallina tergere palatum,
|
|
corruptus vanis rerum, quia veneat auro
|
25
|
rara avis et picta pandat spectacula cauda:
|
|
tamquam ad rem attineat quidquam. num vesceris ista,
|
|
quam laudas, pluma? cocto num adest honor idem?
|
|
carne tamen quamvis distat nil, hac magis illam
|
|
inparibus formis deceptum te petere esto:
|
30
|
unde datum sentis, lupus hic Tiberinus an alto
|
|
captus hiet? pontisne inter iactatus an amnis
|
|
ostia sub Tusci? laudas, insane, trilibrem
|
|
mullum, in singula quem minuas pulmenta necesse est.
|
|
ducit te species, video: quo pertinet ergo
|
35
|
proceros odisse lupos? quia scilicet illis
|
|
maiorem natura modum dedit, his breve pondus:
|
|
ieiunus raro stomachus volgaria temnit.
|
|
'porrectum magno magnum spectare catino
|
|
vellem' ait Harpyiis gula digna rapacibus. at vos
|
40
|
praesentes, Austri, coquite horum obsonia. quamquam
|
|
putet aper rhombusque recens, mala copia quando
|
|
aegrum sollicitat stomachum, cum rapula plenus
|
|
atque acidas mavolt inulas. necdum omnis abacta
|
|
pauperies epulis regum: nam vilibus ovis
|
45
|
nigrisque est oleis hodie locus. haud ita pridem
|
|
Galloni praeconis erat acipensere mensa
|
|
infamis. quid? tunc rhombos minus aequor alebat?
|
|
tutus erat rhombus tutoque ciconia nido,
|
|
donec vos auctor docuit praetorius. ergo
|
50
|
siquis nunc mergos suavis edixerit assos,
|
|
parebit pravi docilis Romana iuventus.
|
|
sordidus a tenui victu distabit Ofello
|
|
iudice: nam frustra vitium vitaveris illud,
|
|
si te alio pravum detorseris. Avidienus,
|
55
|
cui Canis ex vero dictum cognomen adhaeret,
|
|
quinquennis oleas est et silvestria corna
|
|
ac nisi mutatum parcit defundere vinum et
|
|
cuius odorem olei nequeas perferre, licebit
|
|
ille repotia, natalis aliosve dierum
|
60
|
festos albatus celebret, cornu ipse bilibri
|
|
caulibus instillat, veteris non parcus aceti.
|
|
quali igitur victu sapiens utetur et horum
|
|
utrum imitabitur? hac urget lupus, hac canis, aiunt.
|
|
mundus erit, qua non offendat sordibus atque
|
65
|
in neutram partem cultus miser. hic neque servis,
|
|
Albuci senis exemplo, dum munia didit,
|
|
saevus erit, nec sic ut simplex Naevius unctam
|
|
convivis praebebit aquam: vitium hoc quoque magnum.
|
|
accipe nunc, victus tenuis quae quantaque secum
|
70
|
adferat. in primis valeas bene; nam variae res
|
|
ut noceant homini credas, memor illius escae,
|
|
quae simplex olim tibi sederit. at simul assis
|
|
miscueris elixa, simul conchylia turdis,
|
|
dulcia se in bilem vertent stomachoque tumultum
|
75
|
lenta feret pitvita. vides, ut pallidus omnis
|
|
cena desurgat dubia? quin corpus onustum
|
|
hesternis vitiis animum quoque praegravat una
|
|
atque adfigit humo divinae particulam aurae.
|
|
alter ubi dicto citius curata sopori
|
80
|
membra dedit, vegetus praescripta ad munia surgit.
|
|
hic tamen ad melius poterit transcurrere quondam,
|
|
sive diem festum rediens advexerit annus,
|
|
seu recreare volet tenuatum corpus, ubique
|
|
accedent anni, tractari mollius aetas
|
85
|
imbecilla volet: tibi quidnam accedet ad istam
|
|
quam puer et validus praesumis mollitiem, seu
|
|
dura valetudo inciderit seu tarda senectus?
|
|
rancidum aprum antiqui laudabant, non quia nasus
|
|
illis nullus erat, sed, credo, hac mente, quod hospes
|
90
|
tardius adveniens vitiatum commodius quam
|
|
integrum edax dominus consumeret. hos utinam inter
|
|
heroas natum tellus me prima tulisset.
|
|
das aliquid famae, quae carmine gratior aurem
|
|
occupet humanam? grandes rhombi patinaeque
|
95
|
grande ferunt una cum damno dedecus. adde
|
|
iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum
|
|
et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti
|
|
as, laquei pretium. 'iure' inquit 'Trausius istis
|
|
iurgatur verbis: ego vectigalia magna
|
100
|
divitiasque habeo tribus amplas regibus.' ergo,
|
|
quod superat non est melius quo insumere possis?
|
|
cur eget indignus quisquam te divite? quare
|
|
templa ruunt antiqua deum? cur, inprobe, carae
|
|
non aliquid patriae tanto emetiris acervo?
|
105
|
uni nimirum recte tibi semper erunt res,
|
|
o magnus posthac inimicis risus. uterne
|
|
ad casus dubios fidet sibi certius? hic qui
|
|
pluribus adsuerit mentem corpusque superbum,
|
|
an qui contentus parvo metuensque futuri
|
110
|
in pace, ut sapiens, aptarit idonea bello?
|
|
quo magis his credas, puer hunc ego parvus Ofellum
|
|
integris opibus novi non latius usum
|
|
quam nunc accisis. videas metato in agello
|
|
cum pecore et gnatis fortem mercede colonum
|
115
|
'non ego' narrantem 'temere edi luce profesta
|
|
quicquam praeter holus fumosae cum pede pernae.
|
|
ac mihi seu longum post tempus venerat hospes
|
|
sive operum vacuo gratus conviva per imbrem
|
|
vicinus, bene erat non piscibus urbe petitis,
|
120
|
sed pullo atque haedo; tum pensilis uva secundas
|
|
et nux ornabat mensas cum duplice ficu.
|
|
post hoc ludus erat culpa potare magistra
|
|
ac venerata Ceres, ita culmo surgeret alto,
|
|
explicuit vino contractae seria frontis.
|
125
|
saeviat atque novos moveat Fortuna tumultus:
|
|
quantum hinc inminuet? quanto aut ego parcius aut vos,
|
|
o pueri, nituistis, ut huc novus incola venit?
|
|
nam propriae telluris erum natura nec illum
|
|
nec me nec quemquam statuit: nos expulit ille,
|
130
|
illum aut nequities aut vafri inscitia iuris,
|
|
postremum expellet certe vivacior heres.
|
|
nunc ager Umbreni sub nomine, nuper Ofelli
|
|
dictus, erit nulli proprius, sed cedet in usum
|
|
nunc mihi, nunc alii. quocirca vivite fortes
|
135
|
fortiaque adversis opponite pectora rebus.'
|
|