uenio nunc ad id de quo agitur. in quo duplex consulis 34.6.1.1
oratio fuit; nam et legem ullam omnino abrogari est indi-
gnatus et eam praecipue legem quae luxuriae muliebris coer-
cendae causa lata esset. et illa communis pro legibus uisa 2.1
consularis oratio est, et haec aduersus luxuriam seuerissimis
moribus conueniebat; itaque periculum est, nisi quid in 3.1
utraque re uani sit docuerimus, ne quis error uobis offun-
datur. ego enim quemadmodum ex iis legibus quae non in 4.1
tempus aliquod sed perpetuae utilitatis causa in aeternum
latae sunt nullam abrogari debere fateor, nisi quam aut usus
coarguit aut status aliquis rei publicae inutilem fecit, sic 5.1
quas tempora aliqua desiderarunt leges, mortales, ut ita dicam,
et temporibus ipsis mutabiles esse uideo. quae in pace lata 6.1
sunt, plerumque bellum abrogat, quae in bello, pax, ut in
nauis administratione alia in secunda, alia in aduersa tem-
pestate usui sunt. haec cum ita natura distincta sint, ex utro 7.1
tandem genere ea lex esse uidetur quam abrogamus? <num>-
quae uetus? regia lex simul cum ipsa urbe nata aut, quod 8.1
secundum est, ab decemuiris ad condenda iura creatis in duo-
decim tabulis scripta, sine qua cum maiores nostri non existi-
marint decus matronale seruari posse, nobis quoque uerendum
sit ne cum ea pudorem sanctitatemque feminarum abroge- 5
mus? quis igitur nescit nouam istam legem esse, Q. Fabio 9.1
et Ti. Sempronio consulibus uiginti ante annis latam? sine
qua cum per tot annos matronae optimis moribus uixerint,
quod tandem ne abrogata ea effundantur ad luxuriam peri-
culum est? nam si ista lex <uetus> aut ideo lata esset ut 10.1
finiret libidinem muliebrem, uerendum foret ne abrogata in-
citaret: cur sit autem lata, ipsum indicabit tempus. Hannibal 11.1
in Italia erat, uictor ad Cannas; iam Tarentum, iam Arpos,
iam Capuam habebat; ad urbem Romam admoturus exerci-
tum uidebatur; defecerant socii; non milites in supplemen- 12.1
tum, non socios nauales ad classem tuendam, non pecuniam
in aerario habebamus; serui quibus arma darentur ita ut
pretium pro iis bello perfecto dominis solueretur emebantur;
in eandem diem pecuniae frumentum et cetera quae belli 13.1
usus postulabant praebenda publicani se conducturos pro-
fessi erant; seruos ad remum numero ex censu constituto cum
stipendio nostro dabamus; aurum et argentum omne ab 14.1
senatoribus eius rei initio orto in publicum conferebamus;
uiduae et pupilli pecunias suas in aerarium deferebant;
cautum erat quo ne plus auri et argenti facti, quo ne plus
signati argenti et aeris domi haberemus—tali tempore in 15.1
luxuria et ornatu matronae occupatae erant, ut ad eam coer-
cendam Oppia lex desiderata sit, cum quia Cereris sacrificium
lugentibus omnibus matronis intermissum erat, senatus finiri
luctum triginta diebus iussit? cui non apparet inopiam et 16.1
miseriam ciuitatis, [et] quia omnium priuatorum pecuniae in
usum publicum uertendae erant, istam legem scripsisse tam
diu mansuram quam diu causa scribendae legis mansisset?
nam si quae tunc temporis causa aut decreuit senatus aut 17.1
populus iussit in perpetuum seruari oportet, cur pecunias
reddimus priuatis? cur publica praesenti pecunia locamus?
cur serui qui militent non emuntur? cur priuati non damus 18.1
remiges sicut tunc dedimus?