postquam arma poni et discedere homines ab stationibus 3.17.1.1
nuntiatum est, P. Ualerius, collega senatum retinente, se ex
curia proripit, inde in templum ad tribunos uenit. 'quid 2.1
hoc rei est' inquit, 'tribuni? Appi Herdoni ductu et auspi-
cio rem publicam euersuri estis? tam felix uobis corrum-
pendis fuit qui seruitia non commouit auctor? cum hostes
supra caput sint, discedi ab armis legesque ferri placet?' 5
inde ad multitudinem oratione uersa: 'si uos urbis, Quirites, 3.1
si uestri nulla cura tangit, at uos ueremini deos uestros ab
hostibus captos. Iuppiter optimus maximus, Iuno regina et
Minerua, alii di deaeque obsidentur; castra seruorum publi-
cos uestros penates tenent; haec uobis forma sanae ciuitatis 5
uidetur? tantum hostium non solum intra muros est sed 4.1
in arce supra forum curiamque; comitia interim in foro sunt,
senatus in curia est; uelut cum otium superat, senator sen-
tentiam dicit, alii Quirites suffragium ineunt. non quidquid 5.1
patrum plebisque est, consules, tribunos, deos hominesque
omnes armatos opem ferre, in Capitolium currere, liberare
ac pacare augustissimam illam domum Iouis optimi maximi
decuit? Romule pater, tu mentem tuam, qua quondam 6.1
arcem ab his iisdem Sabinis auro captam recepisti, da stirpi
tuae; iube hanc ingredi uiam, quam tu dux, quam tuus
ingressus exercitus est. primus en ego consul, quantum
mortalis deum possum, te ac tua uestigia sequar.' ultimum 7.1
orationis fuit, se arma capere, uocare omnes Quirites ad
arma; si qui impediat, iam se consularis imperii, iam tribu-
niciae potestatis sacratarumque legum oblitum, quisquis ille
sit, ubicumque sit, in Capitolio, in foro, pro hoste habiturum. 5
iuberent tribuni, quoniam in Appium Herdonium uetarent, 8.1
in P. Ualerium consulem sumi arma; ausurum se in tribunis,
quod princeps familiae suae ausus in regibus esset. uim 9.1
ultimam apparebat futuram spectaculoque seditionem Ro-
manam hostibus fore. nec lex tamen ferri nec ire in Capi-
tolium consul potuit; nox certamina coepta oppressit;
tribuni cessere nocti, timentes consulum arma. amotis 10.1
inde seditionis auctoribus patres circumire plebem inseren-
tesque se in circulos sermones tempori aptos serere; admo-
nere ut uiderent in quod discrimen rem publicam adducerent.
non inter patres ac plebem certamen esse, sed simul patres 11.1
plebemque, arcem urbis, templa deorum, penates publicos
priuatosque hostibus dedi. dum haec in foro sedandae 12.1
discordiae causa aguntur, consules interim, ne Sabini neue
Ueiens hostis moueretur, circa portas murosque disces-
serant.