eadem nocte et Tusculum de arce capta Capitolioque 3.18.1.1
occupato et alio turbatae urbis statu nuntii ueniunt.
L. Mamilius Tusculi tum dictator erat. is confestim con- 2.1
uocato senatu atque introductis nuntiis magnopere cen-
set, ne exspectent dum ab Roma legati auxilium petentes 3.1
ueniant; periculum ipsum discrimenque ac sociales deos
fidemque foederum id poscere; demerendi beneficio tam
potentem, tam propinquam ciuitatem nunquam parem
occasionem daturos deos. placet ferri auxilium; iuuentus 4.1
conscribitur, arma dantur. Romam prima luce uenientes
procul speciem hostium praebuere; Aequi aut Uolsci uenire
uisi sunt; deinde ubi uanus terror abiit, accepti in urbem
agmine in forum descendunt. ibi iam P. Ualerius relicto 5.1
ad portarum praesidia collega instruebat aciem. auctoritas 6.1
uiri mouerat, adfirmantis Capitolio reciperato et urbe pacata
si edoceri se sissent quae fraus ab tribunis occulta in lege
ferretur, memorem se maiorum suorum, memorem cogno-
minis quo populi colendi uelut hereditaria cura sibi a 5
maioribus tradita esset, concilium plebis non impediturum.
hunc ducem secuti nequiquam reclamantibus tribunis in 7.1
cliuum Capitolinum erigunt aciem. adiungitur et Tuscu-
lana legio. certare socii ciuesque utri reciperatae arcis
suum decus facerent; dux uterque suos adhortatur. trepi- 8.1
dare tum hostes nec ulli satis rei praeterquam loco fidere;
trepidantibus inferrunt signa Romani sociique. iam in ues-
tibulum perruperant templi cum P. Ualerius inter primores
pugnam ciens interficitur. P. Uolumnius consularis uidit 9.1
cadentem. is dato negotio suis ut corpus obtegerent, ipse
in locum uicemque consulis prouolat. prae ardore impetu-
que tantae rei sensus non peruenit ad militem; prius uicit
quam se pugnare sine duce sentiret. multi exsulum caede 10.1
sua foedauere templum, multi uiui capti, Herdonius inter-
fectus. ita Capitolium reciperatum. de captiuis, ut quisque
liber aut seruus esset, suae fortunae a quoque sumptum
supplicium est. Tusculanis gratiae actae, Capitolium pur- 5
gatum atque lustratum. in consulis domum plebes quad- 11.1
rantes ut funere ampliore efferretur iactasse fertur.