foedere icto trigemini, sicut conuenerat, arma capiunt. 1.25.1.1
cum sui utrosque adhortarentur, deos patrios, patriam ac
parentes, quidquid ciuium domi, quidquid in exercitu sit,
illorum tunc arma, illorum intueri manus, feroces et suopte
ingenio et pleni adhortantium uocibus in medium inter duas 5
acies procedunt. consederant utrimque pro castris duo 2.1
exercitus, periculi magis praesentis quam curae expertes;
quippe imperium agebatur in tam paucorum uirtute atque
fortuna positum. itaque ergo erecti suspensique in minime
gratum spectaculum animo incenduntur. datur signum in- 3.1
festisque armis uelut acies terni iuuenes magnorum exerci-
tuum animos gerentes concurrunt. nec his nec illis pericu-
lum suum, publicum imperium seruitiumque obuersatur
animo futuraque ea deinde patriae fortuna quam ipsi fecissent. 5
ut primo statim concursu increpuere arma micantesque 4.1
fulsere gladii, horror ingens spectantes perstringit et neutro
inclinata spe torpebat uox spiritusque. consertis deinde 5.1
manibus cum iam non motus tantum corporum agitatioque
anceps telorum armorumque sed uolnera quoque et sanguis
spectaculo essent, duo Romani super alium alius, uolneratis
tribus Albanis, exspirantes corruerunt. ad quorum casum 6.1
cum conclamasset gaudio Albanus exercitus, Romanas legio-
nes iam spes tota, nondum tamen cura deseruerat, exanimes
uice unius quem tres Curiatii circumsteterant. forte is in- 7.1
teger fuit, ut uniuersis solus nequaquam par, sic aduersus
singulos ferox. ergo ut segregaret pugnam eorum capessit
fugam, ita ratus secuturos ut quemque uolnere adfectum
corpus sineret. iam aliquantum spatii ex eo loco ubi 8.1
pugnatum est aufugerat, cum respiciens uidet magnis inter-
uallis sequentes, unum haud procul ab sese abesse. in eum 9.1
magno impetu rediit; et dum Albanus exercitus inclamat
Curiatiis uti opem ferant fratri, iam Horatius caeso hoste
uictor secundam pugnam petebat. tunc clamore qualis ex
insperato fauentium solet Romani adiuuant militem suum; 5
et ille defungi proelio festinat. prius itaque quam alter— 10.1
nec procul aberat—consequi posset, et alterum Curiatium
conficit; iamque aequato Marte singuli supererant, sed 11.1
nec spe nec uiribus pares. alterum intactum ferro corpus et
geminata uictoria ferocem in certamen tertium dabat: alter
fessum uolnere, fessum cursu trahens corpus uictusque fra-
trum ante se strage uictori obicitur hosti. nec illud proelium 5
fuit. Romanus exsultans 'duos' inquit, 'fratrum manibus 12.1
dedi; tertium causae belli huiusce, ut Romanus Albano
imperet, dabo.' male sustinenti arma gladium superne
iugulo defigit, iacentem spoliat. Romani ouantes ac gratu- 13.1
lantes Horatium accipiunt, eo maiore cum gaudio, quo prope
metum res fuerat. ad sepulturam inde suorum nequaquam
paribus animis uertuntur, quippe imperio alteri aucti, alteri
dicionis alienae facti. sepulcra exstant quo quisque loco 14.1
cecidit, duo Romana uno loco propius Albam, tria Albana
Romam uersus sed distantia locis ut et pugnatum est.