adprobantibus cunctis 6.20.1.1
diem Manlio dicunt. quod ubi est factum, primo commota
plebs est, utique postquam sordidatum reum uiderunt nec 2.1
cum eo non modo patrum quemquam sed ne cognatos qui-
dem aut adfines, postremo ne fratres quidem A. et T. Manlios,
quod ad eum diem nunquam usu uenisset, ut in tanto dis-
crimine non et proximi uestem mutarent: Ap. Claudio in 3.1
uincula ducto C. Claudium inimicum Claudiamque omnem
gentem sordidatam fuisse; consensu opprimi popularem
uirum, quod primus a patribus ad plebem defecisset.
cum dies uenit, quae praeter coetus multitudinis sedi- 4.1
tiosasque uoces et largitionem et fallax indicium pertinentia
proprie ad regni crimen ab accusatoribus obiecta sint reo,
apud neminem auctorem inuenio; nec dubito haud parua 5.1
fuisse, cum damnandi mora plebi non in causa sed in loco
fuerit. illud notandum uidetur, ut sciant homines quae et
quanta decora foeda cupiditas regni non ingrata solum sed
inuisa etiam reddiderit: homines prope quadringentos pro- 6.1
duxisse dicitur, quibus sine fenore expensas pecunias tulisset,
quorum bona uenire, quos duci addictos prohibuisset; ad 7.1
haec decora quoque belli non commemorasse tantum sed
protulisse etiam conspicienda, spolia hostium caesorum ad
triginta, dona imperatorum ad quadraginta, in quibus insignes
duas murales coronas, ciuicas octo; ad hoc seruatos ex 8.1
hostibus ciues [produxit], inter quos C. Seruilium magistrum
equitum absentem nominatum; et cum ea quoque quae
bello gesta essent pro fastigio rerum oratione etiam magni-
fica, facta dictis aequando, memorasset, nudasse pectus 5
insigne cicatricibus bello acceptis et identidem Capitolium 9.1
spectans Iouem deosque alios deuocasse ad auxilium fortu-
narum suarum precatusque esse ut, quam mentem sibi
Capitolinam arcem protegenti ad salutem populi Romani
dedissent, eam populo Romano in suo discrimine darent, et 5
orasse singulos uniuersosque ut Capitolium atque arcem
intuentes, ut ad deos immortales uersi de se iudicarent.
in campo Martio cum centuriatim populus citaretur et 10.1
reus ad Capitolium manus tendens ab hominibus ad deos
preces auertisset, apparuit tribunis, nisi oculos quoque
hominum liberassent tanti memoria decoris, nunquam fore
in praeoccupatis beneficio animis uero crimini locum. ita 11.1
prodicta die in Petelinum lucum extra portam Flumentanam,
unde conspectus in Capitolium non esset, concilium populi
indictum est. ibi crimen ualuit et obstinatis animis triste
iudicium inuisumque etiam iudicibus factum. sunt qui per 12.1
duumuiros, qui de perduellione anquirerent creatos, auctores
sint damnatum. tribuni de saxo Tarpeio deiecerunt locus-
que idem in uno nomine et eximiae gloriae monumentum et
poenae ultimae fuit. adiectae mortuo notae sunt: publica 13.1
una, quod, cum domus eius fuisset ubi nunc aedes atque
officina Monetae est, latum ad populum est ne quis patricius
in arce aut Capitolio habitaret; gentilicia altera, quod gentis 14.1
Manliae decreto cautum est ne quis deinde M. Manlius
uocaretur. hunc exitum habuit uir, nisi in libera ciuitate
natus esset, memorabilis. populum breui, postquam peri- 15.1
culum ab eo nullum erat, per se ipsas recordantem uirtutes
desiderium eius tenuit. pestilentia etiam breui consecuta nul-
lis occurrentibus tantae cladis causis ex Manliano supplicio
magnae parti uideri orta: uiolatum Capitolium esse sanguine 16.1
seruatoris nec dis cordi fuisse poenam eius oblatam prope
oculis suis, a quo sua templa erepta e manibus hostium essent.