| anno insequenti, L. Furio Camillo C. Maenio consulibus, | 8.13.1.1 |
| quo insignitius omissa res Aemilio, superioris anni consuli, | |
| exprobraretur, Pedum armis uirisque et omni ui expugnan- | |
| dum ac delendum senatus fremit coactique noui consules | |
| omnibus eam rem praeuerti proficiscuntur. iam Latio is | 2.1 |
| status erat rerum ut neque bellum neque pacem pati | |
| possent; ad bellum opes deerant; pacem ob agri adempti | |
| dolorem aspernabantur. mediis consiliis standum uidebatur | 3.1 |
| ut oppidis se tenerent—ne lacessitus Romanus causam belli | |
| haberet—et, si cuius oppidi obsidio nuntiata esset, undique | |
| ex omnibus populis auxilium obsessis ferretur. neque tamen | 4.1 |
| nisi admodum a paucis populis Pedani adiuti sunt. Tiburtes | |
| Praenestinique, quorum ager propior erat, Pedum peruenere; | |
| Aricinos Lanuuinosque et Ueliternos Antiatibus Uolscis se | 5.1 |
| coniungentes ad Asturae flumen Maenius improuiso adortus | |
| fudit. Camillus ad Pedum cum Tiburtibus, maxime ualido | 6.1 |
| exercitu, maiore mole quamquam aeque prospero euentu | |
| pugnat. tumultum maxime repentina inter proelium erup- | 7.1 |
| tio oppidanorum fecit; in quos parte exercitus conuersa | |
| Camillus non compulit solum eos intra moenia sed eodem | |
| etiam die, cum ipsos auxiliaque eorum perculisset, oppidum | |
| scalis cepit. placuit inde iam maiore conatu animoque ab | 8.1 |
| unius expugnatione urbis ad perdomandum Latium uictorem | |
| circumducere exercitum; nec quieuere antequam expug- | |
| nando aut in deditionem accipiendo singulas urbes Latium | |
| omne subegere. praesidiis inde dispositis per recepta | 9.1 |
| oppida Romam ad destinatum omnium consensu triumphum | |
| decessere. additus triumpho honos ut statuae equestres eis, | |
| rara illa aetate res, in foro ponerentur. | |
| priusquam comitiis in insequentem annum consules roga- | 10.1 |
| rent, Camillus de Latinis populis ad senatum rettulit atque | |
| ita disseruit: 'patres conscripti, quod bello armisque in | 11.1 |
| Latio agendum fuit, id iam deum benignitate ac uirtute | |
| militum ad finem uenit. caesi ad Pedum Asturamque sunt | 12.1 |
| exercitus hostium; oppida Latina omnia et Antium ex | |
| Uolscis aut ui capta aut recepta in deditionem praesidiis | |
| tenentur uestris. reliqua consultatio est, quoniam rebel- | 13.1 |
| lando saepius nos sollicitant, quonam modo perpetua pace | |
| quietos obtineamus. di immortales ita uos potentes huius | 14.1 |
| consilii fecerunt ut, sit Latium deinde an non sit, in uestra | |
| manu posuerint; itaque pacem uobis, quod ad Latinos | |
| attinet, parare in perpetuum uel saeuiendo uel ignoscendo | |
| potestis. uoltis crudeliter consulere in deditos uictosque? | 15.1 |
| licet delere omne Latium, uastas inde solitudines facere, | |
| unde sociali egregio exercitu per multa bella magnaque saepe | |
| usi estis. uoltis exemplo maiorum augere rem Romanam | 16.1 |
| uictos in ciuitatem accipiendo? materia crescendi per | |
| summam gloriam suppeditat. certe id firmissimum longe | |
| imperium est quo oboedientes gaudent. sed maturato opus | 17.1 |
| est quidquid statuere placet; tot populos inter spem metum- | |
| que suspensos animi habetis; et uestram itaque de eis | |
| curam quam primum absolui et illorum animos, dum exspec- | |
| tatione stupent, seu poena seu beneficio praeoccupari opor- | 5 |
| tet. nostrum fuit efficere ut omnium rerum uobis ad | 18.1 |
| consulendum potestas esset; uestrum est decernere quod | |
| optimum uobis reique publicae sit.' |