aucta ciuitate magnitudine urbis, formatis omnibus domi 1.45.1.1
et ad belli et ad pacis usus, ne semper armis opes adquire-
rentur, consilio augere imperium conatus est, simul et aliquod
addere urbi decus. iam tum erat inclitum Dianae Ephesiae 2.1
fanum; id communiter a ciuitatibus Asiae factum fama fere-
bat. eum consensum deosque consociatos laudare mire
Seruius inter proceres Latinorum, cum quibus publice priua-
timque hospitia amicitiasque de industria iunxerat. saepe 5
iterando eadem perpulit tandem, ut Romae fanum Dianae
populi Latini cum populo Romano facerent. ea erat con- 3.1
fessio caput rerum Romam esse, de quo totiens armis certa-
tum fuerat. id quamquam omissum iam ex omnium cura
Latinorum ob rem totiens infeliciter temptatam armis uide-
batur, uni se ex Sabinis fors dare uisa est priuato consilio 5
imperii reciperandi. bos in Sabinis nata cuidam patri fami- 4.1
liae dicitur miranda magnitudine ac specie; fixa per multas
aetates cornua in uestibulo templi Dianae monumentum ei
fuere miraculo. habita, ut erat, res prodigii loco est, et 5.1
cecinere uates cuius ciuitatis eam ciuis Dianae immolasset,
ibi fore imperium; idque carmen peruenerat ad antistitem 6.1
fani Dianae Sabinusque ut prima apta dies sacrificio uisa
est, bouem Romam actam deducit ad fanum Dianae et ante
aram statuit. ibi antistes Romanus, cum eum magnitudo
uictimae celebrata fama mouisset, memor responsi Sabinum 5
ita adloquitur: 'quidnam tu, hospes, paras?' inquit, 'in-
ceste sacrificium Dianae facere? quin tu ante uiuo perfun-
deris flumine? infima ualle praefluit Tiberis.' religione 7.1
tactus hospes, qui omnia, ut prodigio responderet euentus,
cuperet rite facta, extemplo descendit ad Tiberim; interea
Romanus immolat Dianae bouem. id mire gratum regi
atque ciuitati fuit. 5