| consules noui, Q. Fabius Maximus quartum et P. Decius | 10.14.1.1 |
| Mus tertium, cum inter se agitarent uti alter Samnites | |
| hostes, alter Etruscos deligeret, quantaeque in hanc aut in | 2.1 |
| illam prouinciam copiae satis et uter ad utrum bellum dux | |
| idoneus magis esset, ab Sutrio et Nepete et Faleriis legati, auc- | 3.1 |
| tores concilii Etruriae populorum de petenda pace †haberi†, | |
| totam belli molem in Samnium auerterunt. profecti con- | 4.1 |
| sules, quo expeditiores commeatus essent et incertior hostis | |
| qua uenturum bellum foret, Fabius per Soranum, Decius | |
| per Sidicinum agrum in Samnium legiones ducunt. ubi in | 5.1 |
| hostium fines uentum est, uterque populabundus effuso | |
| agmine incedit. explorant tamen latius quam populantur; | 6.1 |
| igitur non fefellere ad Tifernum hostes in occulta ualle | |
| instructi, quam ingressos Romanos superiore ex loco adoriri | |
| parabant. Fabius impedimentis in locum tutum remotis | 7.1 |
| praesidioque modico imposito praemonitis militibus adesse | |
| certamen, quadrato agmine ad praedictas hostium latebras | |
| succedit. Samnites desperato improuiso tumultu, quando | 8.1 |
| in apertum semel discrimen euasura esset res, et ipsi acie | |
| iusta maluerunt concurrere. itaque in aequum descendunt | |
| ac fortunae se maiore animo quam spe committunt; ceterum, | 9.1 |
| siue quia ex omnium Samnitium populis quodcumque | |
| roboris fuerat contraxerant seu quia discrimen summae | |
| rerum angebat animos, aliquantum quoque aperta pugna | |
| praebuerunt terroris. | 5 |
| Fabius ubi nulla ex parte hostem loco moueri uidit, Maxi- | 10.1 |
| mum filium et M. Ualerium tribunos militum, cum quibus | |
| ad primam aciem procurrerat, ire ad equites iubet et | |
| adhortari ut, si quando unquam equestri ope adiutam rem | 11.1 |
| publicam meminerint, illo die adnitantur ut ordinis eius | |
| gloriam inuictam praestent: peditum certamine immobilem | 12.1 |
| hostem restare; omnem reliquam spem in impetu esse | |
| equitum. et ipsos nominatim iuuenes, pari comitate | |
| utrumque, nunc laudibus, nunc promissis onerat. ceterum | 13.1 |
| †quando, ne ea quoque temptata uis proficeret,† consilio | |
| grassandum, si nihil uires iuuarent, ratus, Scipionem legatum | 14.1 |
| hastatos primae legionis subtrahere ex acie et ad montes | |
| proximos quam posset occultissime circumducere iubet; | |
| inde ascensu abdito a conspectu erigere in montes agmen | |
| auersoque hosti ab tergo repente se ostendere. equites | 15.1 |
| ducibus tribunis haud multo plus hostibus quam suis, ex | |
| improuiso ante signa euecti, praebuerunt tumultus. aduersus | 16.1 |
| incitatas turmas stetit immota Samnitium acies nec parte | |
| ulla pelli aut perrumpi potuit; et postquam inritum incep- | |
| tum erat, recepti post signa proelio excesserunt. creuit ex | 17.1 |
| eo hostium animus nec sustinere frons prima tam longum | |
| certamen increscentemque fiducia sui uim potuisset, ni | |
| secunda acies iussu consulis in primum successisset. ibi | 18.1 |
| integrae uires sistunt inuehentem se iam Samnitem; et | |
| tempore †inprouisa† ex montibus signa clamorque sublatus | |
| non uero tantum metu terruere Samnitium animos; nam et | 19.1 |
| Fabius Decium collegam appropinquare exclamauit, et pro | |
| se quisque miles adesse alterum consulem, adesse legiones | |
| gaudio alacres fremunt; errorque utilis Romanis oblatus | 20.1 |
| fugae formidinisque Samnites impleuit maxime territos ne | |
| ab altero exercitu integro intactoque fessi opprimerentur. | |
| et quia passim in fugam dissipati sunt, minor caedes quam | 21.1 |
| pro tanta uictoria fuit: tria milia et quadringenti caesi, capti | |
| octingenti ferme et triginta; signa militaria capta tria et | |
| uiginti. |