transactis omnibus quae Romae agenda erant consules 27.12.1.1
ad bellum profecti. prior Fuluius praegressus Capuam: post 2.1
paucos dies consecutus Fabius, qui et collegam coram ob-
testatus et per litteras Marcellum ut quam acerrimo bello
detinerent Hannibalem dum ipse Tarentum oppugnaret—
ea urbe adempta hosti iam undique pulso, nec ubi con- 3.1
sisteret nec quid fidum respiceret habenti, ne remorandi
quidem causam in Italia fore—Regium etiam nuntium 4.1
mittit ad praefectum praesidii quod ab Laeuino consule
aduersus Bruttios ibi locatum erat, octo milia hominum, 5.1
pars maxima ab Agathyrna, sicut ante dictum est, ex Sicilia
traducta, rapto uiuere hominum adsuetorum; additi erant
Bruttiorum indidem perfugae, et audacia et audendi omnia
necessitatibus pares. hanc manum ad Bruttium primum 6.1
agrum depopulandum duci iussit, inde ad Cauloniam urbem
oppugnandam. imperata non impigre solum sed etiam
auide exsecuti direptis fugatisque cultoribus agri summa ui
urbem oppugnabant. 5
Marcellus et consulis litteris excitus et quia ita induxerat 7.1
in animum neminem ducem Romanum tam parem Hanni-
bali quam se esse, ubi primum in agris pabuli copia fuit
ex hibernis profectus ad Canusium Hannibali occurrit.
sollicitabat ad defectionem Canusinos Poenus; ceterum ut 8.1
appropinquare Marcellum audiuit, castra inde mouit.
aperta erat regio, sine ullis ad insidias latebris; itaque in
loca saltuosa cedere inde coepit. Marcellus uestigiis insta- 9.1
bat castraque castris conferebat, et opere perfecto extemplo
in aciem legiones educebat. Hannibal turmatim per equites
peditumque iaculatores leuia certamina serens casum uni-
uersae pugnae non necessarium ducebat. tractus est tamen 10.1
ad id quod uitabat certamen. nocte praegressum adsequitur
locis planis ac patentibus Marcellus; castra inde ponentem
pugnando undique in munitores operibus prohibet. ita
signa conlata pugnatumque totis copiis, et cum iam nox in- 5
staret Marte aequo discessum est. castra exiguo distantia
spatio raptim ante noctem permunita. postero die luce 11.1
prima Marcellus in aciem copias eduxit; nec Hannibal
detractauit certamen, multis uerbis adhortatus milites ut
memores Trasumenni Cannarumque contunderent ferociam
hostis: urgere atque instare eum; non iter quietos facere, 12.1
non castra ponere pati, non respirare aut circumspicere;
cottidie simul orientem solem et Romanam aciem in campis
uidendam esse; si uno proelio haud incruentus abeat,
quietius deinde tranquilliusque eum bellaturum. his 13.1
inritati adhortationibus simulque taedio ferociae hostium
cottidie instantium lacessentiumque acriter proelium ineunt.
pugnatum amplius duabus horis est. cedere inde ab 14.1
Romanis dextra ala et extraordinarii coepere. quod ubi
Marcellus uidit, duodeuicesimam legionem in primam aciem
inducit. dum alii trepide cedunt, alii segniter subeunt, tur- 15.1
bata tota acies est, dein prorsus fusa, et uincente pudorem
metu terga dabant. cecidere in pugna fugaque ad duo 16.1
milia et septingenti ciuium sociorumque; in iis quattuor
Romani centuriones, duo tribuni militum, M. Licinius et
M. Heluius. signa militaria quattuor de ala prima quae 17.1
fugit, duo de legione quae cedentibus sociis successerat
amissa.