'atque ego, quamquam nullum scelus rationem habet, 28.28.1.1
tamen, ut in re nefaria, quae mens, quod consilium uestrum
fuerit scire uelim. Regium quondam in praesidium missa 2.1
legio interfectis per scelus principibus ciuitatis urbem opu-
lentam per decem annos tenuit, propter quod facinus tota 3.1
legio, milia hominum quattuor, in foro Romae securi per-
cussi sunt. sed illi primum non Atrium Umbrum semilixam, 4.1
nominis etiam abominandi ducem, sed D. Uibellium tribu-
num militum secuti sunt, nec cum Pyrrho nec cum Samniti-
bus aut Lucanis, hostibus populi Romani, se coniunxerunt:
uos cum Mandonio et Indibili et consilia communicastis et 5.1
arma consociaturi fuistis. illi, sicut Campani Capuam 6.1
Tuscis ueteribus cultoribus ademptam, Mamertini in Sicilia
Messanam, sic Regium habituri perpetuam sedem erant, nec
populum Romanum nec socios populi Romani ultro lacessi-
turi bello: Sucronemne uos domicilium habituri eratis? 7.1
ubi si uos decedens confecta prouincia imperator relinque-
rem, deum hominumque fidem implorare debebatis quod
non redieritis ad coniuges liberosque uestros.
'sed horum quoque memoriam, sicut patriae meique, 8.1
eieceritis ex animis uestris: uiam consilii scelerati sed non
ad ultimum dementis exsequi uolo; mene uiuo et cetero 9.1
incolumi exercitu, cum quo ego die uno Carthaginem cepi,
cum quo quattuor imperatores quattuor exercitus Cartha-
giniensium fudi, fugaui, Hispania expuli, uos octo milia
hominum, minoris certe omnes pretii quam Albius et Atrius 5
sunt quibus uos subiecistis, Hispaniam prouinciam populo
Romano erepturi eratis? amolior et amoueo nomen meum; 10.1
nihil ultra facile creditam mortem meam a uobis uiolatus sim:
quid? si ego morerer, mecum exspiratura res publica, mecum 11.1
casurum imperium populi Romani erat? ne istuc Iuppiter
optimus maximus sirit, urbem auspicato dis auctoribus in
aeternum conditam huic fragili et mortali corpori aequalem
esse. Flaminio, Paulo, Graccho, Postumio Albino, M. Mar- 12.1
cello, T. Quinctio Crispino, Cn. Fuluio, Scipionibus meis,
tot tam praeclaris imperatoribus uno bello absumptis super-
stes est populus Romanus, eritque mille aliis nunc ferro nunc
morbo morientibus: meo unius funere elata esset res publica? 5
uos ipsi hic in Hispania patre et patruo meo duobus im- 13.1
peratoribus interfectis Septimum Marcium ducem uobis
aduersus exsultantes recenti uictoria Poenos delegistis. et
sic loquor tamquam sine duce Hispaniae futurae fuerint:
M. Silanus eodem iure eodem imperio mecum in prouinciam 14.1
missus, L. Scipio frater meus et C. Laelius legati, uindices
maiestatis imperii deessent? utrum exercitus exercitui, an 15.1
duces ducibus, an dignitas, an causa comparari poterat? qui-
bus si omnibus superiores essetis, arma contra patriam con-
tra ciues uestros ferretis? Africam Italiae, Carthaginem urbi
Romanae imperare uelletis? quam ob noxam patriae? 5