expositis copiis Romani castra in proximis tumulis 29.28.1.1
metantur. iam non in maritimos modo agros conspectu 2.1
primum classis dein tumultu egredientium in terram pauor
terrorque peruenerat, sed in ipsas urbes; neque enim homi- 3.1
num modo turba mulierum puerorumque agminibus immixta
omnes passim compleuerat uias, sed pecora quoque prae se
agrestes agebant, ut relinqui subito Africam diceres. urbibus 4.1
uero ipsis maiorem quam quem secum attulerant terrorem
inferebant; praecipue Carthagini prope ut captae tumultus
fuit. nam post M. Atilium Regulum et L. Manlium con- 5.1
sules, annis prope quinquaginta, nullum Romanum exercitum
uiderant praeter praedatorias classes quibus escensiones in
agros maritimos factae erant, raptisque quae obuia fors fe- 6.1
cerat prius recursum semper ad naues quam clamor agrestes
conciret fuerat. eo maior tum fuga pauorque in urbe fuit. 7.1
et hercule neque exercitus domi ualidus neque dux quem
opponerent erat. Hasdrubal Gisgonis filius genere, fama,
diuitiis, regia tum etiam adfinitate, longe primus ciuitatis erat;
sed eum ab ipso illo Scipione aliquot proeliis fusum pulsum- 8.1
que in Hispania meminerant nec magis ducem duci parem
quam tumultuarium exercitum suum Romano exercitui esse.
itaque uelut si urbem extemplo adgressurus Scipio foret, ita 9.1
conclamatum ad arma est portaeque raptim clausae et
armati in muris uigiliaeque et stationes dispositae ac nocte
insequenti uigilatum est. postero die quingenti equites, 10.1
speculatum ad mare turbandosque egredientes ex nauibus
missi, in stationes Romanorum inciderunt. iam enim Scipio, 11.1
classe Uticam missa, ipse haud ita multum progressus a mari
tumulos proximos ceperat; equites et in stationibus locis
idoneis posuerat et per agros miserat praedatum.