| eadem aestate qua haec decreta Romae et in Africa gesta | 30.18.1.1 |
| sunt P. Quinctilius Uarus praetor et M. Cornelius proconsul | |
| in agro Insubrum Gallorum cum Magone Poeno signis con- | |
| latis pugnarunt. praetoris legiones in prima acie fuerunt: | 2.1 |
| Cornelius suas in subsidiis tenuit, ipse ad prima signa equo | |
| aduectus; proque duobus cornibus praetor ac proconsul | |
| milites ad inferenda in hostes signa summa ui hortabantur. | |
| postquam nihil commouebant, tum Quinctilius Cornelio: | 3.1 |
| 'lentior, ut uides, fit pugna, et induratur praeter spem resis- | |
| tendo hostium timor, ac ne uertat in audaciam periculum est. | |
| equestrem procellam excitemus oportet si turbare ac statu | 4.1 |
| mouere uolumus. itaque uel tu ad prima signa proelium | |
| sustine, ego inducam in pugnam equites; uel ego hic in | |
| prima acie rem geram, tu quattuor legionum equites in | |
| hostem emitte.' utram uellet praetor muneris partem pro- | 5.1 |
| consule accipiente, Quinctilius praetor cum filio, cui Marco | |
| praenomen erat, impigro iuuene, ad equites pergit iussosque | |
| escendere in equos repente in hostem emittit. tumultum | 6.1 |
| equestrem auxit clamor ab legionibus additus, nec stetisset | |
| hostium acies ni Mago ad primum equitum motum paratos | |
| elephantos extemplo in proelium induxisset; ad quorum stri- | 7.1 |
| dorem odoremque et adspectum territi equi uanum equestre | |
| auxilium fecerunt. et ut rem† permixtus, ubi cuspide uti et | |
| comminus gladio posset, roboris maioris Romanus eques | |
| erat, ita in ablatum pauentibus procul equis melius ex inter- | 5 |
| uallo Numidae iaculabantur. simul et peditum legio duo- | 8.1 |
| decima magna ex parte caesa pudore magis quam uiribus | |
| tenebat locum; nec diutius tenuisset ni ex subsidiis tertia | 9.1 |
| decima legio in primam aciem inducta proelium dubium ex- | |
| cepisset. Mago quoque ex subsidiis Gallos integrae legioni | |
| opposuit. quibus haud magno certamine fusis hastati legio- | 10.1 |
| nis undecimae conglobant sese atque elephantos iam etiam | |
| peditum aciem turbantes inuadunt; in quos cum pila con- | 11.1 |
| fertos coniecissent nullo ferme frustra emisso, omnes retro | |
| in aciem suorum auerterunt; quattuor grauati uolneribus | |
| corruerunt. tum primum commota hostium acies, simul | 12.1 |
| omnibus equitibus, ut auersos uidere elephantos, ad augen- | |
| dum pauorem ac tumultum effusis. sed donec stetit ante | |
| signa Mago, gradum sensim referentes, ordines et tenorem | |
| pugnae seruabant: postquam femine transfixo cadentem | 13.1 |
| auferrique ex proelio prope exsanguem uidere, extemplo in | |
| fugam omnes uersi. ad quinque milia hostium eo die caesa | |
| et signa militaria duo et uiginti capta. nec Romanis in- | 14.1 |
| cruenta uictoria fuit; duo milia et trecenti de exercitu | |
| praetoris, pars multo maxima ex legione duodecima, amissi; | |
| inde et tribuni militum duo, M. Cosconius et M. Maeuius; | |
| tertiae decimae quoque legionis, quae postremo proelio | 15.1 |
| adfuerat, C. Heluius tribunus militum in restituenda pugna | |
| cecidit; et duo et uiginti ferme equites inlustres, obtriti ab | |
| elephantis, cum centurionibus aliquot perierunt. et longius | |
| certamen fuisset ni uolnere ducis concessa uictoria esset. | 5 |