| LIBER OCTAVVS | |
| Iam super Herculeas fauces nemorosaque Tempe | 8.1 |
| Haemoniae deserta petens dispendia siluae | |
| cornipedem exhaustum cursu stimulisque negantem | |
| Magnus agens incerta fugae uestigia turbat | |
| inplicitasque errore uias. pauet ille fragorem | 5 |
| motorum uentis nemorum, comitumque suorum | |
| qui post terga redit trepidum laterique timentem | |
| exanimat. quamuis summo de culmine lapsus | |
| nondum uile sui pretium scit sanguinis esse, | |
| seque, memor fati, tantae mercedis habere | 10 |
| credit adhuc iugulum, quantam pro Caesaris ipse | |
| auolsa ceruice daret. deserta sequentem | |
| non patitur tutis fatum celare latebris | |
| clara uiri facies. multi, Pharsalica castra | |
| cum peterent nondum fama prodente ruinas, | 15 |
| occursu stupuere ducis uertigine rerum | |
| attoniti, cladisque suae uix ipse fidelis | |
| auctor erat. grauis est Magno quicumque malorum | |
| testis adest. cunctis ignotus gentibus esse | |
| mallet et obscuro tutus transire per urbes | 20 |
| nomine; sed poenas longi Fortuna fauoris | |
| exigit a misero, quae tanto pondere famae | |
| res premit aduersas fatisque prioribus urguet. | |
| nunc festinatos nimium sibi sentit honores | |
| actaque lauriferae damnat Sullana iuuentae, | 25 |
| nunc et Corycias classes et Pontica signa | |
| deiectum meminisse piget. sic longius aeuum | |
| destruit ingentis animos et uita superstes | |
| imperio. nisi summa dies cum fine bonorum | |
| adfuit et celeri praeuertit tristia leto, | 30 |
| dedecori est fortuna prior. quisquamne secundis | |
| tradere se fatis audet nisi morte parata? | |
| litora contigerat per quae Peneius amnis | |
| Emathia iam clade rubens exibat in aequor. | |
| inde ratis trepidum uentis ac fluctibus inpar, | 35 |
| flumineis uix tuta uadis, euexit in altum. | |
| cuius adhuc remis quatitur Corcyra sinusque | |
| Leucadii, Cilicum dominus terraeque Liburnae | |
| exiguam uector pauidus correpsit in alnum. | |
| conscia curarum secretae in litora Lesbi | 40 |
| flectere uela iubet, qua tunc tellure latebas | |
| maestior, in mediis quam si, Cornelia, campis | |
| Emathiae stares. tristis praesagia curas | |
| exagitant, trepida quatitur formidine somnus, | |
| Thessaliam nox omnis habet; tenebrisque remotis | 45 |
| rupis in abruptae scopulos extremaque curris | |
| litora; prospiciens fluctus nutantia longe | |
| semper prima uides uenientis uela carinae, | |
| quaerere nec quicquam de fato coniugis audes. | |
| en ratis, ad uestros quae tendit carbasa portus! | 50 |
| quid ferat ignoras, et nunc tibi summa pauoris | |
| nuntius armorum tristis rumorque sinister. | |
| uictus adest coniunx. quid perdis tempora luctus? | |
| cum possis iam flere times. tum puppe propinqua | |
| prosiluit crimenque deum crudele notauit, | 55 |
| deformem pallore ducem uoltusque prementem | |
| canitiem atque atro squalentis puluere uestes. | |
| obuia nox miserae caelum lucemque tenebris | |
| abstulit atque animam clausit dolor; omnia neruis | |
| membra relicta labant, riguerunt corda, diuque | 60 |
| spe mortis decepta iacet. iam fune ligato | |
| litoribus lustrat uacuas Pompeius harenas. | |
| quem postquam propius famulae uidere fideles, | |
| non ultra gemitus tacitos incessere fatum | |
| permisere sibi, frustraque attollere terra | 65 |
| semianimem conantur eram; quam pectore Magnus | |
| ambit et astrictos refouet conplexibus artus. | |
| coeperat in summum reuocato sanguine corpus | |
| Pompei sentire manus maestamque mariti | |
| posse pati faciem: prohibet succumbere fatis | 70 |
| Magnus et inmodicos castigat uoce dolores. | |
| 'nobile cur robur fortunae uolnere primo | |
| femina tantorum titulis insignis auorum | |
| frangis? habes aditum mansurae in saecula famae. | |
| laudis in hoc sexu non legum iura nec arma, | 75 |
| unica materia est coniunx miser. erige mentem, | |
| et tua cum fatis pietas decertet, et ipsum | |
| quod sum uictus ama. nunc sum tibi gloria maior, | |
| a me quod fasces et quod pia turba senatus | |
| tantaque discessit regum manus. incipe Magnum | 80 |
| sola sequi. deformis adhuc uiuente marito | |
| summus et augeri uetitus dolor: ultima debet | |
| esse fides lugere uirum. tu nulla tulisti | |
| bello damna meo: uiuit post proelia Magnus | |
| sed fortuna perit. quod defles, illud amasti.' | 85 |
| uocibus his correpta uiri uix aegra leuauit | |
| membra solo talis gemitu rumpente querellas: | |
| 'o utinam in thalamos inuisi Caesaris issem | |
| infelix coniunx et nulli laeta marito. | |
| bis nocui mundo: me pronuba ducit Erinys | 90 |
| Crassorumque umbrae, deuotaque manibus illis | |
| Assyrios in castra tuli ciuilia casus, | |
| praecipitesque dedi populos cunctosque fugaui | |
| a causa meliore deos. o maxime coniunx, | |
| o thalamis indigne meis, hoc iuris habebat | 95 |
| in tantum fortuna caput? cur inpia nupsi, | |
| si miserum factura fui? nunc accipe poenas, | |
| sed quas sponte luam: quo sit tibi mollius aequor, | |
| certa fides regum totusque paratior orbis, | |
| sparge mari comitem. mallem felicibus armis | 100 |
| dependisse caput: nunc clades denique lustra, | |
| Magne, tuas. ubicumque iaces ciuilibus armis | |
| nostros ulta toros, ades huc atque exige poenas, | |
| Iulia crudelis, placataque paelice caesa | |
| Magno parce tuo.' sic fata iterumque refusa | 105 |
| coniugis in gremium cunctorum lumina soluit | |
| in lacrimas. duri flectuntur pectora Magni, | |
| siccaque Thessalia confudit lumina Lesbos. | |
| tunc Mytilenaeum pleno iam litore uolgus | |
| adfatur Magnum. 'si maxima gloria nobis | 110 |
| semper erit tanti pignus seruasse mariti, | |
| tu quoque deuotos sacro tibi foedere muros | |
| oramus sociosque lares dignere uel una | |
| nocte tua: fac, Magne, locum, quem cuncta reuisant | |
| saecula, quem ueniens hospes Romanus adoret. | 115 |
| nulla tibi subeunda magis sunt moenia uicto: | |
| omnia uictoris possunt sperare fauorem, | |
| haec iam crimen habent. quid, quod iacet insula ponto, | |
| Caesar eget ratibus? procerum pars magna coibit | |
| certa loci; noto reparandum est litore fatum. | 120 |
| accipe templorum cultus aurumque deorum; | |
| accipe, si terris, si puppibus ista iuuentus | |
| aptior est; tota, quantum ualet, utere Lesbo. | |
| hoc solum crimen meritae bene detrahe terrae, | 125 |
| ne nostram uideare fidem felixque secutus | |
| et damnasse miser.' tali pietate uirorum | |
| laetus in aduersis et mundi nomine gaudens | |
| esse fidem 'nullum toto mihi' dixit 'in orbe | |
| gratius esse solum non paruo pignore uobis | 130 |
| ostendi: tenuit nostros hac obside Lesbos | |
| adfectus; hic sacra domus carique penates, | |
| hic mihi Roma fuit. non ulla in litora puppem | |
| ante dedi fugiens, saeui cum Caesaris iram | |
| iam scirem meritam seruata coniuge Lesbon, | 135 |
| non ueritus tantam ueniae committere uobis | |
| materiam. sed iam satis est fecisse nocentis: | |
| fata mihi totum mea sunt agitanda per orbem. | |
| heu nimium felix aeterno nomine Lesbos, | |
| siue doces populos regesque admittere Magnum, | 140 |
| seu praestas mihi sola fidem. nam quaerere certum est, | |
| fas quibus in terris, ubi sit scelus. accipe, numen | |
| siquod adhuc mecum es, uotorum extrema meorum: | |
| da similis Lesbo populos, qui Marte subactum | |
| non intrare suos infesto Caesare portus, | 145 |
| non exire uetent.' dixit, maestamque carinae | |
| inposuit comitem. cunctos mutare putares | |
| tellurem patriaeque solum: sic litore toto | |
| plangitur, infestae tenduntur in aethera dextrae. | |
| Pompeiumque minus, cuius fortuna dolorem | 150 |
| mouerat, ast illam, quam toto tempore belli | |
| ut ciuem uidere suam, discedere cernens | |
| ingemuit populus; quam uix, si castra mariti | |
| uictoris peteret, siccis dimittere matres | |
| iam poterant oculis: tanto deuinxit amore | 155 |
| hos pudor, hos probitas castique modestia uoltus, | |
| quod summissa <a>nimis, nulli grauis hospita turbae, | |
| stantis adhuc fati uixit quasi coniuge uicto. | |
| iam pelago medios Titan demissus ad ignes | |
| nec quibus abscondit nec siquibus exerit orbem | 160 |
| totus erat. uigiles Pompei pectore curae | |
| nunc socias adeunt Romani foederis urbes | |
| et uarias regum mentes, nunc inuia mundi | |
| arua super nimios soles Austrumque iacentis. | |
| saepe labor maestus curarum odiumque futuri | 165 |
| proiecit fessos incerti pectoris aestus, | |
| rectoremque ratis de cunctis consulit astris, | |
| unde notet terras, quae sit mensura secandi | |
| aequoris in caelo, Syriam quo sidere seruet | |
| aut quotus in Plaustro Libyam bene derigat ignis. | 170 |
| doctus ad haec fatur taciti seruator Olympi | |
| 'signifero quaecumque fluunt labentia caelo, | |
| numquam stante polo miseros fallentia nautas, | |
| sidera non sequimur, sed, qui non mergitur undis | |
| axis inocciduus gemina clarissimus Arcto, | 175 |
| ille regit puppes. hic cum mihi semper in altum | |
| surget et instabit summis minor Vrsa ceruchis, | |
| Bosporon et Scythiae curuantem litora Pontum | |
| spectamus. quidquid descendet ab arbore summa | |
| Arctophylax propiorque mari Cynosura feretur, | 180 |
| in Syriae portus tendit ratis. inde Canopos | |
| excipit, Australi caelo contenta uagari | |
| stella, timens Borean: illa quoque perge sinistra | |
| trans Pharon, in medio tanget ratis aequore Syrtim. | |
| sed quo uela dari, quo nunc pede carbasa tendi | 185 |
| nostra iubes?' dubio contra cui pectore Magnus | |
| 'hoc solum toto' respondit 'in aequore serua, | |
| ut sit ab Emathiis semper tua longius oris | |
| puppis et Hesperiam pelago caeloque relinquas: | |
| cetera da uentis. comitem pignusque recepi | 190 |
| depositum: tum certus eram quae litora uellem, | |
| nunc portum fortuna dabit'. sic fatur; at ille | |
| iusto uela modo pendentia cornibus aequis | |
| torsit et in laeuum puppim dedit, utque secaret | |
| quas Asinae cautes et quas Chios asperat undas | 195 |
| hos dedit in proram, tenet hos in puppe rudentes. | |
| aequora senserunt motus aliterque secante | |
| iam pelagus rostro nec idem spectante carina | |
| mutauere sonum. non sic moderator equorum, | |
| dexteriore rota laeuum cum circumit axem, | 200 |
| cogit inoffensae currus accedere metae. | |
| ostendit terras Titan et sidera texit. | |
| sparsus ab Emathia fugit quicumque procella, | |
| adsequitur Magnum; primusque a litore Lesbi | |
| occurrit gnatus, procerum mox turba fidelis. | 205 |
| nam neque deiecto fatis acieque fugato | |
| abstulerat Magno reges fortuna ministros: | |
| terrarum dominos et sceptra Eoa tenentis | |
| exul habet comites. iubet ire in deuia mundi | |
| Deiotarum, qui sparsa ducis uestigia legit. | 210 |
| 'quando' ait 'Emathiis amissus cladibus orbis, | |
| qua Romanus erat, superest, fidissime regum, | |
| Eoam temptare fidem populosque bibentis | |
| Euphraten et adhuc securum a Caesare Tigrim. | |
| ne pigeat Magno quaerentem fata remotas | 215 |
| Medorum penetrare domos Scythicosque recessus | |
| et totum mutare diem, uocesque superbo | |
| Arsacidae perferre meas: "si foedera nobis | |
| prisca manent mihi per Latium iurata Tonantem, | |
| per uestros astricta magos, inplete pharetras | 220 |
| Armeniosque arcus Geticis intendite neruis, | |
| si uos, o Parthi, peterem cum Caspia claustra | |
| et sequerer duros aeterni Martis Alanos, | |
| passus Achaemeniis late decurrere campis | |
| in tutam trepidos numquam Babylona coegi. | 225 |
| arua super Cyri Chaldaeique ultima regni, | |
| qua rapidus Ganges et qua Nysaeus Hydaspes | |
| accedunt pelago, Phoebi surgentis ab igne | |
| iam propior quam Persis eram: tamen omnia uincens | |
| sustinui nostris uos tantum desse triumphis, | 230 |
| solusque e numero regum telluris Eoae | |
| ex aequo me Parthus adit. nec munere Magni | |
| stant semel Arsacidae; quis enim post uolnera cladis | |
| Assyriae iustas Latii conpescuit iras? | |
| tot meritis obstricta meis nunc Parthia ruptis | 235 |
| excedat claustris uetitam per saecula ripam | |
| Zeugmaque Pellaeum. Pompeio uincite, Parthi, | |
| uinci Roma uolet."' regem parere iubenti | |
| ardua non piguit, positisque insignibus aulae | |
| egreditur famulo raptos indutus amictus. | 240 |
| in dubiis tutum est inopem simulare tyranno; | |
| quanto igitur mundi dominis securius aeuum | |
| uerus pauper agit! dimisso in litore rege | |
| ipse per Icariae scopulos, Ephesonque relinquens | |
| et placidi Colophona maris, spumantia paruae | 245 |
| radit saxa Sami; spirat de litore Coo | |
| aura fluens; Cnidon inde fugit claramque relinquit | |
| sole Rhodon magnosque sinus Telmessidos undae | |
| conpensat medio pelagi. Pamphylia puppi | |
| occurrit tellus, nec se committere muris | 250 |
| ausus adhuc ullis te primum, parua Phaseli, | |
| Magnus adit; nam te metui uetat incola rarus | |
| exhaustaeque domus populis, maiorque carinae | |
| quam tua turba fuit. tendens hinc carbasa rursus | |
| iam Taurum Tauroque uidet Dipsunta cadentem. | 255 |
| crederet hoc Magnus, pacem cum praestitit undis, | |
| et sibi consultum? Cilicum per litora tutus | |
| parua puppe fugit. sequitur pars magna senatus | |
| ad profugum collecta ducem; paruisque Syhedris, | |
| quo portu mittitque rates recipitque Selinus, | 260 |
| in procerum coetu tandem maesta ora resoluit | |
| uocibus his Magnus: 'comites bellique fugaeque | |
| atque instar patriae, quamuis in litore nudo, | |
| in Cilicum terra, nullis circumdatus armis | |
| consultem rebusque nouis exordia quaeram, | 265 |
| ingentis praestate animos. non omnis in aruis | |
| Emathiis cecidi, nec sic mea fata premuntur | |
| ut nequeam releuare caput cladesque receptas | |
| excutere. an Libycae Marium potuere ruinae | |
| erigere in fasces et plenis reddere fastis, | 270 |
| me pulsum leuiore manu fortuna tenebit? | |
| mille meae Graio uoluuntur in aequore puppes, | |
| mille duces; sparsit potius Pharsalia nostras | |
| quam subuertit opes. sed me uel sola tueri | |
| fama potest rerum toto quas gessimus orbe | 275 |
| et nomen quod mundus amat. uos pendite regna | |
| uiribus atque fide, Libyam Parthosque Pharonque, | |
| quemnam Romanis deceat succurrere rebus. | |
| ast ego curarum uobis arcana mearum | |
| expromam mentisque meae quo pondera uergant. | 280 |
| aetas Niliaci nobis suspecta tyranni est, | |
| ardua quippe fides robustos exigit annos. | |
| hinc anceps dubii terret sollertia Mauri; | |
| namque memor generis Carthaginis inpia proles | |
| inminet Hesperiae, multusque in pectore uano est | 285 |
| Hannibal, obliquo maculat qui sanguine regnum | |
| et Numidas contingit auos. iam supplice Varo | |
| intumuit uiditque loco Romana secundo. | |
| quare agite Eoum, comites, properemus in orbem. | |
| diuidit Euphrates ingentem gurgite mundum | 290 |
| Caspiaque inmensos seducunt claustra recessus, | |
| et polus Assyrias alter noctesque diesque | |
| uertit, et abruptum est nostro mare discolor unda | |
| Oceanusque suus. regnandi sola uoluptas. | |
| celsior in campo sonipes et fortior arcus, | 295 |
| nec puer aut senior letalis tendere neruos | |
| segnis, et a nulla mors est incerta sagitta. | |
| primi Pellaeas arcu fregere sarisas | |
| Bactraque Medorum sedem murisque superbam | |
| Assyrias Babylona domos. nec pila timentur | 300 |
| nostra nimis Parthis, audentque in bella uenire | |
| experti Scythicas Crasso pereunte pharetras. | |
| spicula nec solo spargunt fidentia ferro, | |
| stridula sed multo saturantur tela ueneno; | |
| uolnera parua nocent fatumque in sanguine summo est. | 305 |
| o utinam non tanta mihi fiducia saeuis | |
| esset in Arsacidis! fatis nimis aemula nostris | |
| fata mouent Medos, multumque in gente deorum est. | |
| effundam populos alia tellure reuolsos | |
| excitosque suis inmittam sedibus ortus. | 310 |
| quod si nos Eoa fides et barbara fallent | |
| foedera, uolgati supra commercia mundi | |
| naufragium fortuna ferat: non regna precabor | |
| quae feci. sat magna feram solacia mortis | |
| orbe iacens alio, nihil haec in membra cruente, | 315 |
| nil socerum fecisse pie. sed, cuncta reuoluens | |
| uitae fata meae, semper uenerabilis illa | |
| orbis parte fui, quantus Maeotida supra, | |
| quantus apud Tanain toto conspectus in ortu! | |
| quas magis in terras nostrum felicibus actis | 320 |
| nomen abit, aut unde redi maiore triumpho? | |
| Roma, faue coeptis; quid enim tibi laetius umquam | |
| praestiterint superi, quam, si ciuilia Partho | |
| milite bella geras, tantam consumere gentem | |
| et nostris miscere malis? cum Caesaris arma | 325 |
| concurrent Medis, aut me fortuna necesse est | |
| uindicet aut Crassos.' sic fatus murmure sensit | |
| consilium damnasse uiros; quos Lentulus omnis | |
| uirtutis stimulis et nobilitate dolendi | |
| praecessit dignasque tulit modo consule uoces. | 330 |
| 'sicine Thessalicae mentem fregere ruinae? | |
| una dies mundi damnauit fata? secundum | |
| Emathiam lis tanta datur? iacet omne cruenti | |
| uolneris auxilium? solos tibi, Magne, reliquit | |
| Parthorum fortuna pedes? quid transfuga mundi, | 335 |
| terrarum totos tractus caelumque perosus, | |
| auersosque polos alienaque sidera quaeris, | |
| Chaldaeos culture focos et barbara sacra | |
| Parthorum famulus? quid causa obtenditur armis | |
| libertatis amor? miserum quid decipis orbem, | 340 |
| si seruire potes? te, quem Romana regentem | |
| horruit auditu, quem captos ducere reges | |
| uidit ab Hyrcanis, Indoque a litore, siluis, | |
| deiectum fatis, humilem fractumque uidebit | |
| <r>ex tolletque animos Latium uaesanus in orbem | 345 |
| se simul et Romam Pompeio supplice mensus? | |
| nil animis fatisque tuis effabere dignum: | |
| exiget ignorans Latiae commercia linguae | |
| ut lacrimis se, Magne, roges. patimurne pudoris | |
| hoc uolnus, clades ut Parthia uindicet ante | 350 |
| Hesperias, quam Roma suas? ciuilibus armis | |
| elegit te nempe ducem: quid uolnera nostra | |
| in Scythicos spargis populos cladesque latentis? | |
| quid Parthos transire doces? solacia tanti | |
| perdit Roma mali, nullos admittere reges | 355 |
| sed ciui seruire suo? iuuat ire per orbem | |
| ducentem saeuas Romana in moenia gentes | |
| signaque ab Euphrate cum Crassis capta sequentem? | |
| qui solus regum fato celante fauorem | |
| defuit Emathiae, nunc tantas ille lacesset | 360 |
| auditi uictoris opes aut iungere fata | |
| tecum, Magne, uolet? non haec fiducia genti est. | |
| omnis, in Arctois populus quicumque pruinis | |
| nascitur, indomitus bellis et mortis amator: | |
| quidquid ad Eoos tractus mundique teporem | 365 |
| ibitur, emollit gentes clementia caeli. | |
| illic et laxas uestes et fluxa uirorum | |
| uelamenta uides. Parthus per Medica rura, | |
| Sarmaticos inter campos effusaque plano | |
| Tigridis arua solo, nulli superabilis hosti est | 370 |
| libertate fugae; sed non, ubi terra tumebit, | |
| aspera conscendet montis iuga, nec per opacas | |
| bella geret tenebras incerto debilis arcu, | |
| nec franget nando uiolenti uerticis amnem, | |
| nec tota in pugna perfusus sanguine membra | 375 |
| exiget aestiuum calido sub puluere solem. | |
| non aries illis, non ulla est machina belli | |
| aut fossas inplere ualent, Parthoque sequenti | |
| murus erit quodcumque potest opstare sagittae. | |
| pugna leuis bellumque fugax turmaeque uagantes, | 380 |
| et melior cessisse loco quam pellere miles; | |
| inlita tela dolis, nec Martem comminus usquam | |
| ausa pati uirtus, sed longe tendere neruos | |
| et quo ferre uelint permittere uolnera uentis. | |
| ensis habet uires, et gens quaecumque uirorum est | 385 |
| bella gerit gladiis. nam Medos proelia prima | |
| exarmant uacuaque iubent remeare pharetra. | |
| nulla manus illis, fiducia tota ueneni est. | |
| credis, Magne, uiros, quos in discrimina belli | |
| cum ferro misisse parum est? temptare pudendum | 390 |
| auxilium tanti est, toto diuisus ut orbe | |
| a terra moriare tua, tibi barbara tellus | |
| incumbat, te parua tegant ac uilia busta, | |
| inuidiosa tamen Crasso quaerente sepulchrum? | |
| sed tua sors leuior, quoniam mors ultima poena est | 395 |
| nec metuenda uiris. at non Cornelia letum | |
| infando sub rege timet. num barbara nobis | |
| est ignota Venus, quae ritu caeca ferarum | |
| polluit innumeris leges et foedera taedae | |
| coniugibus thalamique patent secreta nefandi | 400 |
| inter mille nurus? epulis uaesana meroque | |
| regia non ullis exceptos legibus audet | |
| concubitus: tot femineis conplexibus unum | |
| non lassat nox tota marem. iacuere sorores | |
| in regum thalamis sacrataque pignora matres. | 405 |
| damnat apud gentes sceleris non sponte peracti | |
| Oedipodionias infelix fabula Thebas: | |
| Parthorum dominus quotiens sic sanguine mixto | |
| nascitur Arsacides! cui fas inplere parentem, | |
| quid rear esse nefas? proles tam clara Metelli | 410 |
| stabit barbarico coniunx millesima lecto. | |
| quamquam non ulli plus regia, Magne, uacabit | |
| saeuitia stimulata Venus titulisque uirorum; | |
| nam, quo plura iuuent Parthum portenta, fuisse | |
| hanc sciet et Crassi: ceu pridem debita fatis | 415 |
| Assyriis trahitur cladis captiua uetustae. | |
| haereat Eoae uolnus miserabile sortis, | |
| non solum auxilium funesto ab rege petisse | |
| sed gessisse prius bellum ciuile pudebit. | |
| nam quod apud populos crimen socerique tuumque | 420 |
| maius erit, quam quod uobis miscentibus arma | |
| Crassorum uindicta perit? incurrere cuncti | |
| debuerant in Bactra duces et, nequa uacarent | |
| arma, uel Arctoum Dacis Rhenique cateruis | |
| imperii nudare latus, dum perfida Susa | 425 |
| in tumulos prolapsa ducum Babylonque iaceret. | |
| Assyriae paci finem, Fortuna, precamur; | |
| et, si Thessalia bellum ciuile peractum est, | |
| ad Parthos qui uicit eat. gens unica mundi est | |
| de qua Caesareis possim gaudere triumphis. | 430 |
| non tibi, cum primum gelidum transibis Araxen, | |
| umbra senis maesti Scythicis confixa sagittis | |
| ingeret has uoces? "tu, quem post funera nostra | |
| ultorem cinerum nudae sperauimus umbrae, | |
| ad foedus pacemque uenis?" tum plurima cladis | 435 |
| occurrent monimenta tibi: quae moenia trunci | |
| lustrarunt ceruice duces, ubi nomina tanta | |
| obruit Euphrates et nostra cadauera Tigris | |
| detulit in terras ac reddidit. ire per ista | |
| si potes, in media socerum quoque, Magne, sedentem | 440 |
| Thessalia placare potes. quin respicis orbem | |
| Romanum? si regna times proiecta sub Austro | |
| infidumque Iubam, petimus Pharon aruaque Lagi. | |
| Syrtibus hinc Libycis tuta est Aegyptos, at inde | |
| gurgite septeno rapidus mare summouet amnis. | 445 |
| terra suis contenta bonis, non indiga mercis | |
| aut Iouis: in solo tanta est fiducia Nilo. | |
| sceptra puer Ptolemaeus habet tibi debita, Magne, | |
| tutelae commissa tuae. quis nominis umbram | |
| horreat? innocua est aetas. ne iura fidemque | 450 |
| respectumque deum ueteri speraueris aula; | |
| nil pudet adsuetos sceptris: mitissima sors est | |
| regnorum sub rege nouo.' non plura locutus | |
| inpulit huc animos. quantum, spes ultima rerum, | |
| libertatis habes! uicta est sententia Magni. | 455 |
| tum Cilicum liquere solum Cyproque citatas | |
| inmisere rates, nullas cui praetulit aras | |
| undae diua memor Paphiae, si numina nasci | |
| credimus aut quemquam fas est coepisse deorum. | |
| haec ubi deseruit Pompeius litora, totos | 460 |
| emensus Cypri scopulos quibus exit in Austrum | |
| inde maris uasti transuerso uertitur aestu; | |
| nec tenuit gratum nocturno lumine montem, | |
| infimaque Aegypti pugnaci litora uelo | |
| uix tetigit, qua diuidui pars maxima Nili | 465 |
| in uada decurrit Pelusia septimus amnis. | |
| tempus erat quo Libra pares examinat horas, | |
| non uno plus aequa die, noctique rependit | |
| lux minor hibernae uerni solacia damni. | |
| conperit ut regem Casio se monte tenere, | 470 |
| flectit iter; nec Phoebus adhuc nec carbasa languent. | |
| iam rapido speculator eques per litora cursu | |
| hospitis aduentu pauidam conpleuerat aulam. | |
| consilii uix tempus erat; tamen omnia monstra | |
| Pellaeae coiere domus, quos inter Acoreus | 475 |
| iam placidus senio fractisque modestior annis | |
| (hunc genuit custos Nili crescentis in arua | |
| Memphis uana sacris; illo cultore deorum | |
| lustra suae Phoebes non unus uixerat Apis) | |
| consilii uox prima fuit, meritumque fidemque | 480 |
| sacraque defuncti iactauit pignora patris. | |
| sed melior suadere malis et nosse tyrannos | |
| ausus Pompeium leto damnare Pothinus | |
| 'ius et fas multos faciunt, Ptolemaee, nocentes; | |
| dat poenas laudata fides, cum sustinet' inquit | 485 |
| 'quos fortuna premit. fatis accede deisque, | |
| et cole felices, miseros fuge. sidera terra | |
| ut distant et flamma mari, sic utile recto. | |
| sceptrorum uis tota perit, si pendere iusta | |
| incipit, euertitque arces respectus honesti. | 490 |
| libertas scelerum est quae regna inuisa tuetur | |
| sublatusque modus gladiis. facere omnia saeue | |
| non inpune licet, nisi cum facis. exeat aula | |
| qui uolt esse pius. uirtus et summa potestas | |
| non coeunt; semper metuet quem saeua pudebunt. | 495 |
| non inpune tuos Magnus contempserit annos, | |
| qui te nec uictos arcere a litore nostro | |
| posse putat. neu nos sceptris priuauerit hospes | |
| pignora sunt propiora tibi: Nilumque Pharonque, | |
| si regnare piget, damnatae redde sorori. | 500 |
| Aegypton certe Latiis tueamur ab armis. | |
| quidquid non fuerit Magni dum bella geruntur, | |
| nec uictoris erit. toto iam pulsus ab orbe, | |
| postquam nulla manet rerum fiducia, quaerit | |
| cum qua gente cadat. rapitur ciuilibus umbris. | 505 |
| nec soceri tantum arma fugit: fugit ora senatus, | |
| cuius Thessalicas saturat pars magna uolucres, | |
| et metuit gentes quas uno in sanguine mixtas | |
| deseruit, regesque timet quorum omnia mersit, | |
| Thessaliaeque reus nulla tellure receptus | 510 |
| sollicitat nostrum, quem nondum perdidit, orbem. | |
| iustior in Magnum nobis, Ptolemaee, querellae | |
| causa data est. quid sepositam semperque quietam | |
| crimine bellorum maculas Pharon, aruaque nostra | |
| uictori suspecta facis? cur sola cadenti | 515 |
| haec placuit tellus, in quam Pharsalica fata | |
| conferres poenasque tuas? iam crimen habemus | |
| purgandum gladio. quod nobis sceptra senatus | |
| te suadente dedit, uotis tua fouimus arma. | |
| hoc ferrum, quod fata iubent proferre, paraui | 520 |
| non tibi, sed uicto; feriam tua uiscera, Magne, | |
| malueram soceri: rapimur quo cuncta feruntur. | |
| tene mihi dubitas an sit uiolare necesse, | |
| cum liceat? quae te nostri fiducia regni | |
| huc agit, infelix? populum non cernis inermem | 525 |
| aruaque uix refugo fodientem mollia Nilo? | |
| metiri sua regna decet uiresque fateri. | |
| tu, Ptolemaee, potes Magni fulcire ruinam, | |
| sub qua Roma iacet? bustum cineresque mouere | |
| Thessalicos audes bellumque in regna uocare? | 530 |
| ante aciem Emathiam nullis accessimus armis: | |
| Pompei nunc castra placent, quae deserit orbis? | |
| nunc uictoris opes et cognita fata lacessis? | |
| aduersis non desse decet, sed laeta secutos: | |
| nulla fides umquam miseros elegit amicos.' | 535 |
| adsensere omnes sceleri. laetatur honore | |
| rex puer insueto, quod iam sibi tanta iubere | |
| permittant famuli. sceleri delectus Achillas, | |
| perfida qua tellus Casiis excurrit harenis | |
| et uada testantur iunctas Aegyptia Syrtes, | 540 |
| exiguam sociis monstri gladiisque carinam | |
| instruit. o superi, Nilusne et barbara Memphis | |
| et Pelusiaci tam mollis turba Canopi | |
| hos animos? sic fata premunt ciuilia mundum? | |
| sic Romana iacent? ullusne in cladibus istis | 545 |
| est locus Aegypto Phariusque admittitur ensis? | |
| hanc certe seruate fidem, ciuilia bella: | |
| cognatas praestate manus externaque monstra | |
| pellite, si meruit tam claro nomine Magnus | |
| Caesaris esse nefas. tanti, Ptolemaee, ruinam | 550 |
| nominis haut metuis, caeloque tonante profanas | |
| inseruisse manus, inpure ac semiuir, audes? | |
| non domitor mundi nec ter Capitolia curru | |
| inuectus regumque potens uindexque senatus | |
| uictorisque gener, Phario satis esse tyranno | 555 |
| quod poterat, Romanus erat: quid uiscera nostra | |
| scrutaris gladio? nescis, puer inprobe, nescis | |
| quo tua sit fortuna loco: iam iure sine ullo | |
| Nili sceptra tenes; cecidit ciuilibus armis | |
| qui tibi regna dedit. iam uento uela negarat | 560 |
| Magnus et auxilio remorum infanda petebat | |
| litora; quem contra non longa uecta biremi | |
| appulerat scelerata manus, Magnoque patere | |
| fingens regna Phari celsae de puppe carinae | |
| in paruam iubet ire ratem, litusque malignum | 565 |
| incusat bimaremque uadis frangentibus aestum, | |
| qui uetet externas terris adpellere classes. | |
| quod nisi fatorum leges intentaque iussu | |
| ordinis aeterni miserae uicinia mortis | |
| damnatum leto traherent ad litora Magnum, | 570 |
| non ulli comitum sceleris praesagia derant: | |
| quippe, fides si pura foret, si regia Magno | |
| sceptrorum auctori uera pietate pateret, | |
| uenturum tota Pharium cum classe tyrannum. | |
| sed cedit fatis classemque relinquere iussus | 575 |
| obsequitur, letumque iuuat praeferre timori. | |
| ibat in hostilem praeceps Cornelia puppem, | |
| hoc magis inpatiens egresso desse marito | |
| quod metuit clades. 'remane, temeraria coniunx, | |
| et tu, nate, precor, longeque a litore casus | 580 |
| expectate meos et in hac ceruice tyranni | |
| explorate fidem' dixit. sed surda uetanti | |
| tendebat geminas amens Cornelia palmas. | |
| 'quo sine me crudelis abis? iterumne relinquor, | |
| Thessalicis summota malis? numquam omine laeto | 585 |
| distrahimur miseri. poteras non flectere puppem, | |
| cum fugeres alto, latebrisque relinquere Lesbi, | |
| omnibus a terris si nos arcere parabas. | |
| an tantum in fluctus placeo comes?' haec ubi frustra | |
| effudit, prima pendet tamen anxia puppe, | 590 |
| attonitoque metu nec quoquam auertere uisus | |
| nec Magnum spectare potest. stetit anxia classis | |
| ad ducis euentum, metuens non arma nefasque | |
| sed ne summissis precibus Pompeius adoret | |
| sceptra sua donata manu. transire parantem | 595 |
| Romanus Pharia miles de puppe salutat | |
| Septimius, qui, pro superum pudor, arma satelles | |
| regia gestabat posito deformia pilo, | |
| inmanis uiolentus atrox nullaque ferarum | |
| mitior in caedes. quis non, Fortuna, putasset | 600 |
| parcere te populis, quod bello haec dextra uacaret | |
| Thessaliaque procul tam noxia tela fugasses? | |
| disponis gladios, nequo non fiat in orbe, | |
| heu, facinus ciuile tibi. uictoribus ipsis | |
| dedecus et numquam superum caritura pudore | 605 |
| fabula, Romanus regi sic paruit ensis, | |
| Pellaeusque puer gladio tibi colla recidit, | |
| Magne, tuo. qua posteritas in saecula mittet | |
| Septimium fama? scelus hoc quo nomine dicent | |
| qui Bruti dixere nefas? iam uenerat horae | 610 |
| terminus extremae, Phariamque ablatus in alnum | |
| perdiderat iam iura sui. tum stringere ferrum | |
| regia monstra parant. ut uidit comminus ensis, | |
| inuoluit uoltus atque, indignatus apertum | |
| fortunae praebere, caput; tum lumina pressit | 615 |
| continuitque animam, nequas effundere uoces | |
| uellet et aeternam fletu corrumpere famam. | |
| sed, postquam mucrone latus funestus Achillas | |
| perfodit, nullo gemitu consensit ad ictum | |
| respexitque nefas, seruatque inmobile corpus, | 620 |
| seque probat moriens atque haec in pectore uoluit: | |
| 'saecula Romanos numquam tacitura labores | |
| attendunt, aeuumque sequens speculatur ab omni | |
| orbe ratem Phariamque fidem: nunc consule famae. | |
| fata tibi longae fluxerunt prospera uitae: | 625 |
| ignorant populi, si non in morte probaris, | |
| an scieris aduersa pati. ne cede pudori | |
| auctoremque dole fati: quacumque feriris, | |
| crede manum soceri. spargant lacerentque licebit, | |
| sum tamen, o superi, felix, nullique potestas | 630 |
| hoc auferre deo. mutantur prospera uita, | |
| non fit morte miser. uidet hanc Cornelia caedem | |
| Pompeiusque meus: tanto patientius, oro, | |
| claude, dolor, gemitus: gnatus coniunxque peremptum, | |
| si mirantur, amant.' talis custodia Magno | 635 |
| mentis erat, ius hoc animi morientis habebat. | |
| at non tam patiens Cornelia cernere saeuum, | |
| quam perferre, nefas miserandis aethera conplet | |
| uocibus. 'o coniunx, ego te scelerata peremi: | |
| letiferae tibi causa morae fuit auia Lesbos, | 640 |
| et prior in Nili peruenit litora Caesar. | |
| nam cui ius alii sceleris? sed, quisquis, in istud | |
| a superis inmisse caput, uel Caesaris irae | |
| uel tibi prospiciens, nescis, crudelis, ubi ipsa | |
| uiscera sint Magni: properas atque ingeris ictus | 645 |
| qua uotum est uicto. poenas non morte minores | |
| pendat et ante meum uideat caput. haud ego culpa | |
| libera bellorum, quae matrum sola per undas | |
| et per castra comes nullis absterrita fatis | |
| uictum, quod reges etiam timuere, recepi. | 650 |
| hoc merui, coniunx, in tuta puppe relinqui? | |
| perfide, parcebas? te fata extrema petente | |
| uita digna fui? moriar, nec munere regis. | |
| aut mihi praecipitem, nautae, permittite saltum, | |
| aut laqueum collo tortosque aptare rudentes, | 655 |
| aut aliquis Magno dignus comes exigat ensem. | |
| Pompeio praestare potest quod Caesaris armis | |
| inputet. o saeui, properantem in fata tenetis? | |
| uiuis adhuc, coniunx, et iam Cornelia non est | |
| iuris, Magne, sui: prohibent accersere mortem; | 660 |
| seruor uictori.' sic fata interque suorum | |
| lapsa manus rapitur trepida fugiente carina. | |
| at, Magni cum terga sonent et pectora ferro, | |
| permansisse decus sacrae uenerabile formae | |
| iratamque deis faciem, nil ultima mortis | 665 |
| ex habitu uoltuque uiri mutasse fatentur | |
| qui lacerum uidere caput. nam saeuus in ipso | |
| Septimius sceleris maius scelus inuenit actu, | |
| ac retegit sacros scisso uelamine uoltus | |
| semianimis Magni spirantiaque occupat ora | 670 |
| collaque in obliquo ponit languentia transtro. | |
| tunc neruos uenasque secat nodosaque frangit | |
| ossa diu: nondum artis erat caput ense rotare. | |
| at, postquam trunco ceruix abscisa recessit, | |
| uindicat hoc Pharius, dextra gestare, satelles. | 675 |
| degener atque operae miles Romane secundae, | |
| Pompei diro sacrum caput ense recidis, | |
| ut non ipse feras? o summi fata pudoris! | |
| inpius ut Magnum nosset puer, illa uerenda | |
| regibus hirta coma et generosa fronte decora | 680 |
| caesaries conprensa manu est, Pharioque ueruto, | |
| dum uiuunt uoltus atque os in murmura pulsant | |
| singultus animae, dum lumina nuda rigescunt, | |
| suffixum caput est, quo numquam bella iubente | |
| pax fuit; hoc leges Campumque et rostra mouebat, | 685 |
| hac facie, Fortuna, tibi, Romana, placebas. | |
| nec satis infando fuit hoc uidisse tyranno: | |
| uolt sceleris superesse fidem. tunc arte nefanda | |
| summota est capiti tabes, raptoque cerebro | |
| adsiccata cutis, putrisque effluxit ab alto | 690 |
| umor, et infuso facies solidata ueneno est. | |
| ultima Lageae stirpis perituraque proles, | |
| degener incestae sceptris cessure sorori, | |
| cum tibi sacrato Macedon seruetur in antro | |
| et regum cineres extructo monte quiescant, | 695 |
| cum Ptolemaeorum manes seriemque pudendam | |
| pyramides claudant indignaque Mausolea, | |
| litora Pompeium feriunt, truncusque uadosis | |
| huc illuc iactatur aquis. adeone molesta | |
| totum cura fuit socero seruare cadauer? | 700 |
| hac Fortuna fide Magni tam prospera fata | |
| pertulit, hac illum summo de culmine rerum | |
| morte petit cladesque omnis exegit in uno | |
| saeua die quibus inmunes tot praestitit annos, | |
| Pompeiusque fuit qui numquam mixta uideret | 705 |
| laeta malis, felix nullo turbante deorum | |
| et nullo parcente miser; semel inpulit illum | |
| dilata Fortuna manu. pulsatur harenis, | |
| carpitur in scopulis hausto per uolnera fluctu, | |
| ludibrium pelagi, nullaque manente figura | 710 |
| una nota est Magno capitis iactura reuolsi. | |
| ante tamen Pharias uictor quam tangat harenas | |
| Pompeio raptim tumulum fortuna parauit, | |
| ne iaceat nullo uel ne meliore sepulchro. | |
| e latebris pauidus decurrit ad aequora Cordus. | 715 |
| quaestor ab Icario Cinyreae litore Cypri | |
| infaustus Magni fuerat comes. ille per umbras | |
| ausus ferre gradum uictum pietate timorem | |
| conpulit ut mediis quaesitum corpus in undis | |
| duceret ad terram traheretque in litora Magnum. | 720 |
| lucis maesta parum per densas Cynthia nubes | |
| praebebat, cano sed discolor aequore truncus | |
| conspicitur. tenet ille ducem conplexibus artis | |
| eripiente mari; tunc uictus pondere tanto | |
| expectat fluctus pelagoque iuuante cadauer | 725 |
| inpellit. postquam sicco iam litore sedit, | |
| incubuit Magno lacrimasque effudit in omne | |
| uolnus, et ad superos obscuraque sidera fatur | |
| 'non pretiosa petit cumulato ture sepulchra | |
| Pompeius, Fortuna, tuus, non pinguis ad astra | 730 |
| ut ferat e membris Eoos fumus odores, | |
| ut Romana suum gestent pia colla parentem, | |
| praeferat ut ueteres feralis pompa triumphos, | |
| ut resonent tristi cantu fora, totus ut ignes | |
| proiectis maerens exercitus ambiat armis. | 735 |
| da uilem Magno plebei funeris arcam | |
| quae lacerum corpus siccos effundat in ignes; | |
| robora non desint misero nec sordidus ustor. | |
| sit satis, o superi, quod non Cornelia fuso | |
| crine iacet subicique facem conplexa maritum | 740 |
| imperat, extremo sed abest a munere busti | |
| infelix coniunx nec adhuc a litore longe est.' | |
| sic fatus paruos iuuenis procul aspicit ignes | |
| corpus uile suis nullo custode cremantis. | |
| inde rapit flammas semustaque robora membris | 745 |
| subducit. 'quaecumque es,' ait 'neclecta nec ulli | |
| cara tuo sed Pompeio felicior umbra, | |
| quod iam conpositum uiolat manus hospita bustum, | |
| da ueniam: siquid sensus post fata relictumst, | |
| cedis et ipsa rogo paterisque haec damna sepulchri, | 750 |
| teque pudet sparsis Pompei manibus uri.' | |
| sic fatus plenusque sinus ardente fauilla | |
| peruolat ad truncum, qui fluctu paene relatus | |
| litore pendebat. summas dimouit harenas | |
| et collecta procul lacerae fragmenta carinae | 755 |
| exigua trepidus posuit scrobe. nobile corpus | |
| robora nulla premunt, nulla strue membra recumbunt: | |
| admotus Magnum, non subditus, accipit ignis. | |
| ille sedens iuxta flammas 'o maxime' dixit | |
| 'ductor et Hesperii maiestas nominis una, | 760 |
| si tibi iactatu pelagi, si funere nullo | |
| tristior iste rogus, manes animamque potentem | |
| officiis auerte meis: iniuria fati | |
| hoc fas esse iubet; ne ponti belua quicquam, | |
| ne fera, ne uolucres, ne saeui Caesaris ira | 765 |
| audeat, exiguam, quantum potes, accipe flammam | |
| Romana succense manu. fortuna recursus | |
| si det in Hesperiam, non hac in sede quiescent | |
| tam sacri cineres, sed te Cornelia, Magne, | |
| accipiet nostraque manu transfundet in urnam. | 770 |
| interea paruo signemus litora saxo, | |
| ut nota sit busti; siquis placare peremptum | |
| forte uolet plenos et reddere mortis honores, | |
| inueniat trunci cineres et norit harenas | |
| ad quas, Magne, tuum referat caput.' haec ubi fatus, | 775 |
| excitat inualidas admoto fomite flammas. | |
| carpitur et lentum Magnus destillat in ignem | |
| tabe fouens bustum. sed iam percusserat astra | |
| aurorae praemissa dies: ille ordine rupto | |
| funeris attonitus latebras in litore quaerit. | 780 |
| quam metuis, demens, isto pro crimine poenam | |
| quo te fama loquax omnis accepit in annos? | |
| condita laudabit Magni socer inpius ossa: | |
| i modo securus ueniae fassusque sepulchrum | |
| posce caput. cogit pietas inponere finem | 785 |
| officio. semusta rapit resolutaque nondum | |
| ossa satis neruis et inustis plena medullis | |
| aequorea restinguit aqua congestaque in unum | |
| parua clausit humo. tunc, ne leuis aura retectos | |
| auferret cineres, saxo conpressit harenam, | 790 |
| nautaque ne bustum religato fune moueret | |
| inscripsit sacrum semusto stipite nomen: | |
| 'hic situs est Magnus'. placet hoc, Fortuna, sepulchrum | |
| dicere Pompei, quo condi maluit illum | |
| quam terra caruisse socer? temeraria dextra, | 795 |
| cur obicis Magno tumulum manesque uagantis | |
| includis? situs est qua terra extrema refuso | |
| pendet in Oceano; Romanum nomen et omne | |
| imperium Magno tumuli est modus: obrue saxa | |
| crimine plena deum. si tota est Herculis Oete | 800 |
| et iuga tota uacant Bromio Nyseia, quare | |
| unus in Aegypto Magni lapis? omnia Lagi | |
| arua tenere potest, si nullo caespite nomen | |
| haeserit. erremus populi cinerumque tuorum, | |
| Magne, metu nullas Nili calcemus harenas. | 805 |
| quod si tam sacro dignaris nomine saxum | |
| adde actus tantos monimentaque maxuma rerum, | |
| adde trucis Lepidi motus Alpinaque bella | |
| armaque Sertori reuocato consule uicta | |
| et currus quos egit eques, commercia tuta | 810 |
| gentibus et pauidos Cilicas maris, adde subactam | |
| barbariem gentesque uagas et quidquid in Euro | |
| regnorum Boreaque iacet. dic semper ab armis | |
| ciuilem repetisse togam, ter curribus actis | |
| contentum multos patriae donasse triumphos. | 815 |
| quis capit haec tumulus? surgit miserabile bustum | |
| non ullis plenum titulis, non ordine tanto | |
| fastorum; solitumque legi super alta deorum | |
| culmina et extructos spoliis hostilibus arcus | |
| haud procul est ima Pompei nomen harena | 820 |
| depressum tumulo, quod non legat aduena rectus, | |
| quod nisi monstratum Romanus transeat hospes. | |
| noxia ciuili tellus Aegyptia fato, | |
| haud equidem inmerito Cumanae carmine uatis | |
| cautum, ne Nili Pelusia tangeret ora | 825 |
| Hesperius miles ripasque aestate tumentis. | |
| quid tibi, saeua, precer pro tanto crimine, tellus? | |
| uertat aquas Nilus quo nascitur orbe retentus, | |
| et steriles egeant hibernis imbribus agri, | |
| totaque in Aethiopum putres soluaris harenas. | 830 |
| nos in templa tuam Romana accepimus Isim | |
| semideosque canes et sistra iubentia luctus | |
| et quem tu plangens hominem testaris Osirim; | |
| tu nostros, Aegypte, tenes in puluere manes. | |
| tu quoque, cum saeuo dederis iam templa tyranno, | 835 |
| nondum Pompei cineres, o Roma, petisti; | |
| exul adhuc iacet umbra ducis. si saecula prima | |
| uictoris timuere minas, nunc excipe saltem | |
| ossa tui Magni, si nondum subruta fluctu | |
| inuisa tellure sedent. quis busta timebit? | 840 |
| quis sacris dignam mouisse uerebitur umbram? | |
| imperet hoc nobis utinam scelus et uelit uti | |
| nostro Roma sinu: satis o nimiumque beatus, | |
| si mihi contingat manes transferre reuolsos | |
| Ausoniam, si tale ducis uiolare sepulchrum. | 845 |
| forsitan, aut sulco sterili cum poscere finem | |
| a superis aut Roma uolet feralibus Austris | |
| ignibus aut nimiis aut terrae tecta mouenti, | |
| consilio iussuque deum transibis in urbem, | |
| Magne, tuam, summusque feret tua busta sacerdos. | 850 |
| nam quis ad exustam Cancro torrente Syenen | |
| ibit et imbrifera siccas sub Pliade Thebas | |
| spectator Nili, quis rubri stagna profundi | |
| aut Arabum portus mercis mutator Eoae, | |
| Magne, petet, quem non tumuli uenerabile saxum | 855 |
| et cinis in summis forsan turbatus harenis | |
| auertet manesque tuos placare iubebit | |
| et Casio praeferre Ioui? nil ista nocebunt | |
| famae busta tuae: templis auroque sepultus | |
| uilior umbra fores. nunc est pro numine summo | 860 |
| hoc tumulo Fortuna iacens; augustius aris | |
| uictoris Libyco pulsatur in aequore saxum. | |
| Tarpeis qui saepe deis sua tura negarunt | |
| inclusum Tusco uenerantur caespite fulmen. | |
| proderit hoc olim, quod non mansura futuris | 865 |
| ardua marmoreo surrexit pondere moles. | |
| pulueris exigui sparget non longa uetustas | |
| congeriem, bustumque cadet, mortisque peribunt | |
| argumenta tuae. ueniet felicior aetas | |
| qua sit nulla fides saxum monstrantibus illud; | 870 |
| atque erit Aegyptus populis fortasse nepotum | |
| tam mendax Magni tumulo quam Creta Tonantis. |