LIBER SECUNDUS
|
|
I
|
|
Quid mihi vobiscum est, infelix cura, libelli,
|
2.1.1
|
ingenio perii qui miser ipse meo?
|
|
cur modo damnatas repeto, mea crimina, Musas?
|
|
an semel est poenam commeruisse parum?
|
|
carmina fecerunt, ut me cognoscere vellet
|
5
|
omine non fausto femina virque meo;
|
|
carmina fecerunt, ut me moresque notaret
|
|
iam pridem emissa Caesar ab Arte mea.
|
|
deme mihi studium, vitae quoque crimina demes;
|
|
acceptum refero versibus esse nocens.
|
10
|
hoc pretium curae vigilatorumque laborum
|
|
cepimus: ingenio est poena reperta meo.
|
|
si saperem, doctas odissem iure sorores,
|
|
numina cultori perniciosa suo.
|
|
at nunc—tanta meo comes est insania morbo—
|
15
|
saxa malum refero rursus ad icta pedem:
|
|
scilicet et victus repetit gladiator harenam,
|
|
et redit in tumidas naufraga puppis aquas.
|
|
forsitan ut quondam Teuthrantia regna tenenti,
|
|
sic mihi res eadem vulnus opemque ferat,
|
20
|
Musaque, quam movit, motam quoque leniat iram;
|
|
exorant magnos carmina saepe deos.
|
|
ipse quoque Ausonias Caesar matresque nurusque
|
|
carmina turrigerae dicere iussit Opi;
|
|
iusserat et Phoebo dici, quo tempore ludos
|
25
|
fecit, quos aetas aspicit una semel.
|
|
his precor exemplis tua nunc, mitissime Caesar,
|
|
fiat ab ingenio mollior ira meo.
|
|
illa quidem iusta est, nec me meruisse negabo—
|
|
non adeo nostro fugit ab ore pudor—
|
30
|
sed nisi peccassem, quid tu concedere posses?
|
|
materiam veniae sors tibi nostra dedit.
|
|
si, quotiens peccant homines, sua fulmina mittat
|
|
Iuppiter, exiguo tempore inermis erit;
|
|
nunc ubi detonuit strepituque exterruit orbem,
|
35
|
purum discussis aëra reddit aquis.
|
|
iure igitur genitorque deum rectorque vocatur,
|
|
iure capax mundus nil Iove maius habet.
|
|
tu quoque, cum patriae rector dicare paterque,
|
|
utere more dei nomen habentis idem.
|
40
|
idque facis, nec te quisquam moderatius umquam
|
|
imperii potuit frena tenere sui.
|
|
tu veniam parti superatae saepe dedisti,
|
|
non concessurus quam tibi victor erat.
|
|
divitiis etiam multos et honoribus auctos
|
45
|
vidi, qui tulerant in caput arma tuum;
|
|
quaeque dies bellum, belli tibi sustulit iram,
|
|
parsque simul templis utraque dona tulit;
|
|
utque tuus gaudet miles, quod vicerit hostem,
|
|
sic victum cur se gaudeat, hostis habet.
|
50
|
causa mea est melior, qui nec contraria dicor
|
|
arma nec hostiles esse secutus opes.
|
|
per mare, per terram, per tertia numina iuro,
|
|
per te praesentem conspicuumque deum,
|
|
hunc animum favisse tibi, vir maxime, meque,
|
55
|
qua sola potui, mente fuisse tuum.
|
|
optavi, peteres caelestia sidera tarde,
|
|
parsque fui turbae parva precantis idem,
|
|
et pia tura dedi pro te, cumque omnibus unus
|
|
ipse quoque adiuvi publica vota meis.
|
60
|
quid referam libros, illos quoque, crimina nostra,
|
|
mille locis plenos nominis esse tui?
|
|
inspice maius opus, quod adhuc sine fine tenetur,
|
|
in non credendos corpora versa modos:
|
|
invenies vestri praeconia nominis illic,
|
65
|
invenies animi pignora certa mei.
|
|
non tua carminibus maior fit gloria, nec quo,
|
|
ut maior fiat, crescere possit, habet.
|
|
fama Iovi superest: tamen hunc sua facta referri
|
|
et se materiam carminis esse iuvat,
|
70
|
cumque Gigantei memorantur proelia belli,
|
|
credibile est laetum laudibus esse suis.
|
|
te celebrant alii, quanto decet ore, tuasque
|
|
ingenio laudes uberiore canunt:
|
|
sed tamen, ut fuso taurorum sanguine centum,
|
75
|
sic capitur minimo turis honore deus.
|
|
ah! ferus et nobis nimium crudeliter hostis,
|
|
delicias legit qui tibi cumque meas,
|
|
carmina de nostris cum te venerantia libris
|
|
iudicio possint candidiore legi!
|
80
|
esse sed irato quis te mihi posset amicus?
|
|
vix tunc ipse mihi non inimicus eram.
|
|
cum coepit quassata domus subsidere, partes
|
|
in proclinatas omne recumbit onus,
|
|
[cunctaque fortuna rimam faciente dehiscunt,
|
85
|
ipsa suo quondam pondere tracta ruunt.]
|
|
ergo hominum quaesitum odium mihi carmine, quosque
|
|
debuit, est vultus turba secuta tuos.
|
|
at, memini, vitamque meam moresque probabas
|
|
illo, quem dederas, praetereuntis equo.
|
90
|
quod si non prodest et honesti gratia nulla
|
|
redditur, at nullum crimen adeptus eram.
|
|
nec male commissa est nobis fortuna reorum
|
|
lisque decem deciens inspicienda viris.
|
|
res quoque privatas statui sine crimine iudex,
|
95
|
deque mea fassa est pars quoque victa fide.
|
|
me miserum! potui, si non extrema nocerent,
|
|
iudicio tutus non semel esse tuo.
|
|
ultima me perdunt, imoque sub aequore mergit
|
|
incolumem totiens una procella ratem.
|
100
|
nec mihi pars nocuit de gurgite parva, sed omnes
|
|
pressere hoc fluctus oceanusque caput.
|
|
cur aliquid vidi? cur noxia lumina feci?
|
|
cur imprudenti cognita culpa mihi?
|
|
inscius Actaeon vidit sine veste Dianam:
|
105
|
praeda fuit canibus non minus ille suis.
|
|
scilicet in superis etiam fortuna luenda est,
|
|
nec veniam laeso numine casus habet.
|
|
illa nostra die, qua me malus abstulit error,
|
|
parva quidem periit, sed sine labe domus:
|
110
|
sic quoque parva tamen, patrio dicatur ut aevo
|
|
clara nec ullius nobilitate minor,
|
|
et neque divitiis nec paupertate notanda,
|
|
unde fit in neutrum conspiciendus eques.
|
|
sit quoque nostra domus vel censu parva vel ortu,
|
115
|
ingenio certe non latet illa meo;
|
|
quo videar quamvis nimium iuveniliter usus,
|
|
grande tamen toto nomen ab orbe fero,
|
|
turbaque doctorum Nasonem novit et audet
|
|
non fastiditis adnumerare viris.
|
120
|
corruit haec igitur Musis accepta sub uno,
|
|
sed non exiguo crimine lapsa domus:
|
|
atque ea sic lapsa est, ut surgere, si modo laesi
|
|
ematuruerit Caesaris ira, queat,
|
|
cuius in eventu poenae clementia tanta est,
|
125
|
venerit ut nostro lenior illa metu.
|
|
vita data est, citraque necem tua constitit ira,
|
|
o princeps parce viribus use tuis!
|
|
insuper accedunt, te non adimente, paternae,
|
|
tamquam vita parum muneris esset, opes.
|
130
|
nec mea decreto damnasti facta senatus,
|
|
nec mea selecto iudice iussa fuga est.
|
|
tristibus invectus verbis—ita principe dignum—
|
|
ultus es offensas, ut decet, ipse tuas.
|
|
adde quod edictum, quamvis immite minaxque,
|
135
|
attamen in poenae nomine lene fuit:
|
|
quippe relegatus, non exul, dicor in illo,
|
|
parcaque fortunae sunt ibi verba meae.
|
|
nulla quidem sano gravior mentisque potenti
|
|
poena est, quam tanto displicuisse viro;
|
140
|
sed solet interdum fieri placabile numen:
|
|
nube solet pulsa candidus ire dies.
|
|
vidi ego pampineis oneratam vitibus ulmum,
|
|
quae fuerat saevo fulmine tacta Iovis.
|
|
ipse licet sperare vetes, sperabimus usque;
|
145
|
hoc unum fieri te prohibente potest.
|
|
spes mihi magna subit, cum te, mitissime princeps,
|
|
spes mihi, respicio cum mea facta, cadit.
|
|
ac veluti ventis agitantibus aequora non est
|
|
aequalis rabies continuusque furor,
|
150
|
sed modo subsidunt intermissique silescunt,
|
|
vimque putes illos deposuisse suam:
|
|
sic abeunt redeuntque mei variantque timores,
|
|
et spem placandi dantque negantque tui.
|
|
per superos igitur, qui dent tibi longa dabuntque
|
155
|
tempora, Romanum si modo nomen amant,
|
|
per patriam, quae te tuta et secura parente est,
|
|
cuius, ut in populo, pars ego nuper eram,—
|
|
sic tibi, quem semper factis animoque mereris,
|
|
reddatur gratae debitus Vrbis amor;
|
160
|
Livia sic tecum sociales compleat annos,
|
|
quae, nisi te, nullo coniuge digna fuit,
|
|
quae si non esset, caelebs te vita deceret,
|
|
nullaque, cui posses esse maritus, erat;
|
|
sospite sic te sit natus quoque sospes, et olim
|
165
|
imperium regat hoc cum seniore senex;
|
|
ut faciuntque tui, sidus iuvenale, nepotes,
|
|
per tua perque sui facta parentis eant;
|
|
sic adsueta tuis semper Victoria castris
|
|
nunc quoque se praestet notaque signa petat,
|
170
|
Ausoniumque ducem solitis circumvolet alis,
|
|
ponat et in nitida laurea serta coma,
|
|
per quem bella geris, cuius nunc corpore pugnas,
|
|
auspicium cui das grande deosque tuos,
|
|
dimidioque tui praesens dum respicis Vrbem,
|
175
|
dimidio procul es saevaque bella geris;
|
|
hic tibi sic redeat superato victor ab hoste,
|
|
inque coronatis fulgeat altus equis,—
|
|
parce, precor, fulmenque tuum, fera tela, reconde,
|
|
heu nimium misero cognita tela mihi!
|
180
|
parce, pater patriae, nec nominis immemor huius
|
|
olim placandi spem mihi tolle tui!
|
|
non precor ut redeam, quamvis maiora petitis
|
|
credibile est magnos saepe dedisse deos;
|
|
mitius exilium si das propiusque roganti,
|
185
|
pars erit ex poena magna levata mea.
|
|
ultima perpetior medios eiectus in hostes,
|
|
nec quisquam patria longius exul abest.
|
|
solus ad egressus missus septemplicis Histri
|
|
Parrhasiae gelido virginis axe premor;
|
190
|
Ciziges et Colchi Matereaque turba Getaeque
|
|
Danuvii mediis vix prohibentur aquis;
|
|
cumque alii causa tibi sint graviore fugati,
|
|
ulterior nulli, quam mihi, terra data est.
|
|
longius hac nihil est, nisi tantum frigus et hostes,
|
195
|
et maris adstricto quae coit unda gelu.
|
|
hactenus Euxini pars est Romana sinistri:
|
|
proxima Bastarnae Sauromataeque tenent.
|
|
haec est Ausonio sub iure novissima vixque
|
|
haeret in imperii margine terra tui,
|
200
|
unde precor supplex ut nos in tuta releges,
|
|
ne sit cum patria pax quoque adempta mihi,
|
|
neu timeam gentes, quas non bene summovet Hister,
|
|
neve tuus possim civis ab hoste capi.
|
|
fas prohibet Latio quemquam de sanguine natum
|
205
|
Caesaribus salvis barbara vincla pati.
|
|
perdiderint cum me duo crimina, carmen et error,
|
|
alterius facti culpa silenda mihi:
|
|
nam non sum tanti, renovem ut tua vulnera, Caesar,
|
|
quem nimio plus est indoluisse semel.
|
210
|
altera pars superest, qua turpi carmine lecto
|
|
arguor obsceni doctor adulterii.
|
|
fas ergo est aliqua caelestia pectora falli?
|
|
et sunt notitia multa minora tua;
|
|
utque deos caelumque simul sublime tuenti
|
215
|
non vacat exiguis rebus adesse Iovi,
|
|
de te pendentem sic dum circumspicis orbem,
|
|
effugiunt curas inferiora tuas.
|
|
scilicet imperii princeps statione relicta
|
|
imparibus legeres carmina facta modis?
|
220
|
non ea te moles Romani nominis urget,
|
|
inque tuis umeris tam leve fertur onus,
|
|
lusibus ut possis advertere numen ineptis,
|
|
excutiasque oculis otia nostra tuis.
|
|
nunc tibi Pannonia est, nunc Illyris ora domanda,
|
225
|
Raetica nunc praebent Thraciaque arma metum,
|
|
nunc petit Armenius pacem, nunc porrigit arcus
|
|
Parthus eques timida captaque signa manu,
|
|
nunc te prole tua iuvenem Germania sentit,
|
|
bellaque pro magno Caesare Caesar obit;
|
230
|
denique, ut in tanto, quantum non extitit umquam,
|
|
corpore pars nulla est, quae labet, imperii.
|
|
Vrbs quoque te et legum lassat tutela tuarum
|
|
et morum, similes quos cupis esse tuis,
|
|
nec tibi contingunt, quae gentibus otia praestas,
|
235
|
bellaque cum vitiis inrequieta geris.
|
|
mirer in hoc igitur tantarum pondere rerum
|
|
te numquam nostros evoluisse iocos?
|
|
at si, quod mallem, vacuum tibi forte fuisset,
|
|
nullum legisses crimen in Arte mea.
|
240
|
illa quidem fateor frontis non esse severae
|
|
scripta, nec a tanto principe digna legi:
|
|
non tamen idcirco legum contraria iussis
|
|
sunt ea Romanas erudiuntque nurus.
|
|
neve, quibus scribam, possis dubitare, libellus
|
245
|
quattuor hos versus e tribus unus habet:
|
|
'este procul, vittae tenues, insigne pudoris,
|
|
quaeque tegis medios instita longa pedes!
|
|
nil nisi legitimum concessaque furta canemus,
|
|
inque meo nullum carmine crimen erit.'
|
250
|
ecquid ab hac omnes rigide summovimus Arte,
|
|
quas stola contingi vittaque sumpta vetat?
|
|
'at matrona potest alienis artibus uti,
|
|
quoque trahat, quamvis non doceatur, habet.'
|
|
nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni
|
255
|
ad delinquendum doctior esse potest.
|
|
quodcumque attigerit, siqua est studiosa sinistri,
|
|
ad vitium mores instruet inde suos.
|
|
sumpserit Annales—nihil est hirsutius illis—
|
|
facta sit unde parens Ilia, nempe leget.
|
260
|
sumpserit 'Aeneadum genetrix' ubi prima, requiret,
|
|
Aeneadum genetrix unde sit alma Venus.
|
|
persequar inferius, modo si licet ordine ferri,
|
|
posse nocere animis carminis omne genus.
|
|
non tamen idcirco crimen liber omnis habebit:
|
265
|
nil prodest, quod non laedere possit idem.
|
|
igne quid utilius? siquis tamen urere tecta
|
|
comparat, audaces instruit igne manus.
|
|
eripit interdum, modo dat medicina salutem,
|
|
quaeque iuvet, monstrat, quaeque sit herba nocens.
|
270
|
et latro et cautus praecingitur ense viator;
|
|
ille sed insidias, hic sibi portat opem.
|
|
discitur innocuas ut agat facundia causas;
|
|
protegit haec sontes, immeritosque premit.
|
|
sic igitur carmen, recta si mente legatur,
|
275
|
constabit nulli posse nocere meum.
|
|
'at quaedam vitio' quicumque hoc concipit, errat,
|
|
et nimium scriptis arrogat ille meis.
|
|
ut tamen hoc fatear, ludi quoque semina praebent
|
|
nequitiae: tolli tota theatra iube!
|
280
|
peccandi causam multis quam saepe dederunt,
|
|
Martia cum durum sternit harena solum!
|
|
tollatur Circus! non tuta licentia Circi est:
|
|
hic sedet ignoto iuncta puella viro.
|
|
cum quaedam spatientur in hoc, ut amator eodem
|
285
|
conveniat, quare porticus ulla patet?
|
|
quis locus est templis augustior? haec quoque vitet,
|
|
in culpam siqua est ingeniosa suam.
|
|
cum steterit Iovis aede, Iovis succurret in aede
|
|
quam multas matres fecerit ille deus.
|
290
|
proxima adoranti Iunonia templa, subibit
|
|
paelicibus multis hanc doluisse deam.
|
|
Pallade conspecta, natum de crimine virgo
|
|
sustulerit quare, quaeret, Ericthonium.
|
|
venerit in magni templum, tua munera, Martis,
|
295
|
stat Venus Vltori iuncta, vir ante fores.
|
|
Isidis aede sedens, cur hanc Saturnia, quaeret,
|
|
egerit Ionio Bosphorioque mari.
|
|
in Venere Anchises, in Luna Latmius heros,
|
|
in Cerere Iasion, qui referatur, erit.
|
300
|
omnia perversas possunt corrumpere mentes;
|
|
stant tamen illa suis omnia tuta locis.
|
|
quaecumque inrupit, qua non sinit ire sacerdos,
|
305
|
protinus huic dempti criminis ipsa rea est.
|
|
et procul a scripta solis meretricibus Arte
|
303
|
summovet ingenuas pagina prima manus.
|
|
nec tamen est facinus versus evolvere mollis;
|
307
|
multa licet castae non facienda legant.
|
|
saepe supercilii nudas matrona severi
|
|
et Veneris stantis ad genus omne videt.
|
310
|
corpora Vestales oculi meretricia cernunt,
|
|
nec domino poenae res ea causa fuit.
|
|
at cur in nostra nimia est lascivia Musa,
|
|
curve meus cuiquam suadet amare liber?
|
|
nil nisi peccatum manifestaque culpa fatenda est:
|
315
|
paenitet ingenii iudiciique mei.
|
|
cur non Argolicis potius quae concidit armis
|
|
vexata est iterum carmine Troia meo?
|
|
cur tacui Thebas et vulnera mutua fratrum,
|
|
et septem portas sub duce quamque suo?
|
320
|
nec mihi materiam bellatrix Roma negabat,
|
|
et pius est patriae facta referre labor.
|
|
denique cum meritis impleveris omnia, Caesar,
|
|
pars mihi de multis una canenda fuit,
|
|
utque trahunt oculos radiantia lumina solis,
|
325
|
traxissent animum sic tua facta meum.
|
|
arguor inmerito: tenuis mihi campus aratur;
|
|
illud erat magnae fertilitatis opus.
|
|
non ideo debet pelago se credere, siqua
|
|
audet in exiguo ludere cumba lacu.
|
330
|
forsan—et hoc dubitem—numeris levioribus aptus
|
|
sim satis, in parvos sufficiamque modos:
|
|
at si me iubeas domitos Iovis igne Gigantas
|
|
dicere, conantem debilitabit onus.
|
|
divitis ingenii est immania Caesaris acta
|
335
|
condere, materia ne superetur opus.
|
|
et tamen ausus eram; sed detrectare videbar,
|
|
quodque nefas, damno viribus esse tuis.
|
|
ad leve rursus opus, iuvenilia carmina, veni,
|
|
et falso movi pectus amore meum.
|
340
|
non equidem vellem, sed me mea fata trahebant,
|
|
inque meas poenas ingeniosus eram.
|
|
ei mihi quo didici? cur me docuere parentes
|
|
litteraque est oculos ulla morata meos?
|
|
haec tibi me invisum lascivia fecit, ob Artes,
|
345
|
quas ratus es vetitos sollicitare toros.
|
|
sed neque me nuptae didicerunt furta magistro,
|
|
quodque parum novit, nemo docere potest.
|
|
sic ego delicias et mollia carmina feci,
|
|
strinxerit ut nomen fabula nulla meum.
|
350
|
nec quisquam est adeo media de plebe maritus,
|
|
ut dubius vitio sit pater ille meo.
|
|
crede mihi, distant mores a carmine nostri—
|
|
vita verecunda est, Musa iocosa mea—
|
|
magnaque pars mendax operum est et ficta meorum:
|
355
|
plus sibi permisit compositore suo.
|
|
nec liber indicium est animi, sed honesta voluntas
|
|
plurima mulcendis auribus apta feret.
|
|
Accius esset atrox, conviva Terentius esset,
|
|
essent pugnaces qui fera bella canunt.
|
360
|
denique composui teneros non solus amores:
|
|
composito poenas solus amore dedi.
|
|
quid, nisi cum multo Venerem confundere vino
|
|
praecepit lyrici Teïa Musa senis?
|
|
Lesbia quid docuit Sappho, nisi amare, puellas?
|
365
|
tuta tamen Sappho, tutus et ille fuit.
|
|
nec tibi, Battiade, nocuit, quod saepe legenti
|
|
delicias versu fassus es ipse tuas.
|
|
fabula iucundi nulla est sine amore Menandri,
|
|
et solet hic pueris virginibusque legi.
|
370
|
Ilias ipsa quid est aliud nisi adultera, de qua
|
|
inter amatorem pugna virumque fuit?
|
|
quid prius est illi flamma Briseidos, utque
|
|
fecerit iratos rapta puella duces?
|
|
aut quid Odyssea est nisi femina propter amorem,
|
375
|
dum vir abest, multis una petita viris?
|
|
quis nisi Maeonides Venerem Martemque ligatos
|
|
narrat, in obsceno corpora prensa toro?
|
|
unde nisi indicio magni sciremus Homeri
|
|
hospitis igne duas incaluisse deas?
|
380
|
omne genus scripti gravitate tragoedia vincit:
|
|
haec quoque materiam semper amoris habet.
|
|
numquid in Hippolyto nisi caeca est flamma novercae?
|
|
nobilis est Canace fratris amore sui.
|
|
quid? non Tantalides, agitante Cupidine currus,
|
385
|
Pisaeam Phrygiis vexit eburnus equis?
|
|
tingueret ut ferrum natorum sanguine mater,
|
|
concitus a laeso fecit amore dolor.
|
|
fecit amor subitas volucres cum paelice regem,
|
|
quaeque suum luget nunc quoque mater Ityn.
|
390
|
si non Aëropen frater sceleratus amasset,
|
|
aversos Solis non legeremus equos.
|
|
impia nec tragicos tetigisset Scylla cothurnos,
|
|
ni patrium crinem desecuisset amor.
|
|
qui legis Electran et egentem mentis Oresten,
|
395
|
Aegisthi crimen Tyndaridosque legis.
|
|
nam quid de tetrico referam domitore Chimaerae,
|
|
quem leto fallax hospita paene dedit?
|
|
quid loquar Hermionen, quid te, Schoeneïa virgo,
|
|
teque, Mycenaeo Phoebas amata duci?
|
400
|
quid Danaën Danaësque nurum matremque Lyaei
|
|
Haemonaque et noctes cui coiere duae?
|
|
quid Peliae generum, quid Thesea, quique Pelasgum
|
|
Iliacam tetigit de rate primus humum?
|
|
huc Iole Pyrrhique parens, huc Herculis uxor,
|
405
|
huc accedat Hylas Iliacusque puer.
|
|
tempore deficiar, tragicos si persequar ignes,
|
|
vixque meus capiet nomina nuda liber.
|
|
est et in obscenos commixta tragoedia risus,
|
|
multaque praeteriti verba pudoris habet;
|
410
|
nec nocet auctori, mollem qui fecit Achillem,
|
|
infregisse suis fortia facta modis.
|
|
iunxit Aristides Milesia crimina secum,
|
|
pulsus Aristides nec tamen urbe sua est.
|
|
nec qui descripsit corrumpi semina matrum,
|
415
|
Eubius, impurae conditor historiae,
|
|
nec qui composuit nuper Sybaritica, fugit,
|
|
nec quae concubitus non tacuere suos.
|
|
suntque ea doctorum monumentis mixta virorum,
|
|
muneribusque ducum publica facta patent.
|
420
|
neve peregrinis tantum defendar ab armis,
|
|
et Romanus habet multa iocosa liber.
|
|
utque suo Martem cecinit gravis Ennius ore—
|
|
Ennius ingenio maximus, arte rudis—
|
|
explicat ut causas rapidi Lucretius ignis,
|
425
|
casurumque triplex vaticinatur opus,
|
|
sic sua lascivo cantata est saepe Catullo
|
|
femina, cui falsum Lesbia nomen erat;
|
|
nec contentus ea, multos vulgavit amores,
|
|
in quibus ipse suum fassus adulterium est.
|
430
|
par fuit exigui similisque licentia Calvi,
|
|
detexit variis qui sua furta modis.
|
|
quid referam Ticidae, quid Memmi carmen, apud quos
|
|
rebus adest nomen nominibusque pudor?
|
|
Cinna quoque his comes est, Cinnaque procacior Anser,
|
435
|
et leve Cornifici parque Catonis opus,
|
|
et quorum libris modo dissimulata Perillae
|
|
nomine, nunc legitur, dicta, Metelle, tuo,
|
|
is quoque, Phasiacas Argon qui duxit in undas,
|
|
non potuit Veneris furta tacere suae.
|
440
|
nec minus Hortensi, nec sunt minus improba Servi
|
|
carmina. quis dubitet nomina tanta sequi?
|
|
vertit Aristiden Sisenna, nec obfuit illi
|
|
historiae turpis inseruisse iocos.
|
|
non fuit opprobrio celebrasse Lycorida Gallo,
|
445
|
sed linguam nimio non tenuisse mero.
|
|
credere iuranti durum putat esse Tibullus,
|
|
sic etiam de se quod neget illa viro.
|
|
fallere custodes idem docuisse fatetur,
|
|
seque sua miserum nunc ait arte premi.
|
450
|
saepe, velut gemmam dominae signumve probaret,
|
|
per causam meminit se tetigisse manum;
|
|
utque refert, digitis saepe est nutuque locutus,
|
|
et tacitam mensae duxit in orbe notam;
|
|
et quibus e sucis abeat de corpore livor,
|
455
|
impresso fieri qui solet ore, docet:
|
|
denique ab incauto nimium petit ille marito,
|
|
se quoque uti servet, peccet ut illa minus.
|
|
scit, cui latretur, cum solus obambulet, ipsas
|
|
cur totiens clausas excreet ante fores,
|
460
|
multaque dat furti talis praecepta docetque
|
|
qua nuptae possint fallere ab arte viros.
|
|
non fuit hoc illi fraudi, legiturque Tibullus
|
|
et placet, et iam te principe notus erat.
|
|
invenies eadem blandi praecepta Properti:
|
465
|
destrictus minima nec tamen ille nota est.
|
|
his ego successi, quoniam praestantia candor
|
|
nomina vivorum dissimulare iubet.
|
|
non timui, fateor, ne, qua tot iere carinae,
|
|
naufraga servatis omnibus una foret.
|
470
|
sunt aliis scriptae, quibus alea luditur, artes—
|
|
hoc est ad nostros non leve crimen avos—,
|
|
quid valeant tali, quo possis plurima iactu
|
|
figere, damnosos effugiasque canes;
|
|
tessera quos habeat numeros, distante vocato
|
475
|
mittere quo deceat, quo dare missa modo;
|
|
discolor ut recto grassetur limite miles,
|
|
cum medius gemino calculus hoste perit,
|
|
ut dare bella sequens sciat et revocare priorem,
|
|
nec tuto fugiens incomitatus eat;
|
480
|
parva sit ut ternis instructa tabella lapillis,
|
|
in qua vicisse est continuasse suos;
|
|
quique alii lusus—neque enim nunc persequar omnes—
|
|
perdere, rem caram, tempora nostra solent.
|
|
ecce canit formas alius iactusque pilarum,
|
485
|
hic artem nandi praecipit, ille trochi.
|
|
composita est aliis fucandi cura coloris;
|
|
hic epulis leges hospitioque dedit;
|
|
alter humum, de qua fingantur pocula, monstrat,
|
|
quaeque, docet, liquido testa sit apta mero.
|
490
|
talia luduntur fumoso mense Decembri,
|
|
quae damno nulli composuisse fuit.
|
|
his ego deceptus non tristia carmina feci,
|
|
sed tristis nostros poena secuta iocos.
|
|
denique nec video tot de scribentibus unum,
|
495
|
quem sua perdiderit Musa; repertus ego.
|
|
quid, si scripsissem mimos obscena iocantes,
|
|
qui semper vetiti crimen amoris habent,
|
|
in quibus assidue cultus procedit adulter,
|
|
verbaque dat stulto callida nupta viro?
|
500
|
nubilis hoc virgo matronaque virque puerque
|
|
spectat, et ex magna parte senatus adest.
|
|
nec satis incestis temerari vocibus aures;
|
|
adsuescunt oculi multa pudenda pati:
|
|
cumque fefellit amans aliqua novitate maritum,
|
505
|
plauditur et magno palma favore datur;
|
|
quoque minus prodest, scaena est lucrosa poetae,
|
|
tantaque non parvo crimina praetor emit.
|
|
inspice ludorum sumptus, Auguste, tuorum:
|
|
empta tibi magno talia multa leges.
|
510
|
haec tu spectasti spectandaque saepe dedisti—
|
|
maiestas adeo comis ubique tua est—
|
|
luminibusque tuis, totus quibus utitur orbis,
|
|
scaenica vidisti lentus adulteria.
|
|
scribere si fas est imitantes turpia mimos,
|
515
|
materiae minor est debita poena meae.
|
|
an genus hoc scripti faciunt sua pulpita tutum,
|
|
quodque licet, mimis scaena licere dedit?
|
|
et mea sunt populo saltata poemata saepe,
|
|
saepe oculos etiam detinuere tuos.
|
520
|
scilicet in domibus vestris ut prisca virorum
|
|
artificis fulgent corpora picta manu,
|
|
sic quae concubitus varios Venerisque figuras
|
|
exprimat, est aliquo parva tabella loco.
|
|
utque sedet vultu fassus Telamonius iram,
|
525
|
inque oculis facinus barbara mater habet,
|
|
sic madidos siccat digitis Venus uda capillos,
|
|
et modo maternis tecta videtur aquis.
|
|
bella sonant alii telis instructa cruentis,
|
|
parsque tui generis, pars tua facta canunt.
|
530
|
invida me spatio natura coercuit arto,
|
|
ingenio vires exiguasque dedit.
|
|
et tamen ille tuae felix Aeneidos auctor
|
|
contulit in Tyrios arma virumque toros,
|
|
nec legitur pars ulla magis de corpore toto,
|
535
|
quam non legitimo foedere iunctus amor.
|
|
Phyllidis hic idem teneraeque Amaryllidis ignes
|
|
bucolicis iuvenis luserat ante modis.
|
|
nos quoque iam pridem scripto peccavimus isto:
|
|
supplicium patitur non nova culpa novum;
|
540
|
carminaque edideram, cum te delicta notantem
|
|
praeterii totiens rite citatus eques.
|
|
ergo quae iuvenis mihi non nocitura putavi
|
|
scripta parum prudens, nunc nocuere seni.
|
|
sera redundavit veteris vindicta libelli,
|
545
|
distat et a meriti tempore poena sui.
|
|
ne tamen omne meum credas opus esse remissum,
|
|
saepe dedi nostrae grandia vela rati.
|
|
sex ego Fastorum scripsi totidemque libellos,
|
|
cumque suo finem mense volumen habet,
|
550
|
idque tuo nuper scriptum sub nomine, Caesar,
|
|
et tibi sacratum sors mea rupit opus;
|
|
et dedimus tragicis sceptrum regale tyrannis,
|
|
quaeque gravis debet verba cothurnus habet;
|
|
dictaque sunt nobis, quamvis manus ultima coeptis
|
555
|
defuit, in facies corpora versa novas.
|
|
atque utinam revoces animum paulisper ab ira,
|
|
et vacuo iubeas hinc tibi pauca legi,
|
|
pauca, quibus prima surgens ab origine mundi
|
|
in tua deduxi tempora, Caesar, opus!
|
560
|
aspicies, quantum dederis mihi pectoris ipse,
|
|
quoque favore animi teque tuosque canam.
|
|
non ego mordaci destrinxi carmine quemquam,
|
|
nec meus ullius crimina versus habet.
|
|
candidus a salibus suffusis felle refugi:
|
565
|
nulla venenato littera tincta ioco est.
|
|
inter tot populi, tot scriptis, milia nostri,
|
|
quem mea Calliope laeserit, unus ego.
|
|
non igitur nostris ullum gaudere Quiritem
|
|
auguror, at multos indoluisse malis;
|
570
|
nec mihi credibile est, quemquam insultasse iacenti
|
|
gratia candori si qua relata meo est.
|
|
his, precor, atque aliis possint tua numina flecti,
|
|
o pater, o patriae cura salusque tuae!
|
|
non ut in Ausoniam redeam, nisi forsitan olim,
|
575
|
cum longo poenae tempore victus eris:
|
|
tutius exilium pauloque quietius oro,
|
|
ut par delicto sit mea poena suo.
|
|