SATVRA V
|
|
Vatibus hic mos est, centum sibi poscere uoces,
|
5.1
|
centum ora et linguas optare in carmina centum,
|
|
fabula seu maesto ponatur hianda tragoedo,
|
|
uolnera seu Parthi ducentis ab inguine ferrum.
|
|
'quorsum haec? aut quantas robusti carminis offas
|
5
|
ingeris, ut par sit centeno gutture niti?
|
|
grande locuturi nebulas Helicone legunto,
|
|
si quibus aut Procnes aut si quibus olla Thyestae
|
|
feruebit saepe insulso cenanda Glyconi.
|
|
tu neque anhelanti, coquitur dum massa camino,
|
10
|
folle premis uentos nec clauso murmure raucus
|
|
nescio quid tecum graue cornicaris inepte
|
|
nec scloppo tumidas intendis rumpere buccas.
|
|
uerba togae sequeris iunctura callidus acri,
|
|
ore teres modico, pallentis radere mores
|
15
|
doctus et ingenuo culpam defigere ludo.
|
|
hinc trahe quae dicis mensasque relinque Mycenis
|
|
cum capite et pedibus plebeiaque prandia noris.'
|
|
non equidem hoc studeo, pullatis ut mihi nugis
|
|
pagina turgescat dare pondus idonea fumo.
|
20
|
secrete loquimur. tibi nunc hortante Camena
|
|
excutienda damus praecordia, quantaque nostrae
|
|
pars tua sit, Cornute, animae, tibi, dulcis amice,
|
|
ostendisse iuuat. pulsa, dinoscere cautus
|
|
quid solidum crepet et pictae tectoria linguae.
|
25
|
hic ego centenas ausim deposcere fauces,
|
|
ut quantum mihi te sinuoso in pectore fixi
|
|
uoce traham pura, totumque hoc uerba resignent
|
|
quod latet arcana non enarrabile fibra.
|
|
cum primum pauido custos mihi purpura cessit
|
30
|
bullaque subcinctis Laribus donata pependit,
|
|
cum blandi comites totaque inpune Subura
|
|
permisit sparsisse oculos iam candidus umbo,
|
|
cumque iter ambiguum est et uitae nescius error
|
|
diducit trepidas ramosa in compita mentes,
|
35
|
me tibi supposui. teneros tu suscipis annos
|
|
Socratico, Cornute, sinu. tum fallere sollers
|
|
adposita intortos extendit regula mores
|
|
et premitur ratione animus uincique laborat
|
|
artificemque tuo ducit sub pollice uoltum.
|
40
|
tecum etenim longos memini consumere soles
|
|
et tecum primas epulis decerpere noctes.
|
|
unum opus et requiem pariter disponimus ambo
|
|
atque uerecunda laxamus seria mensa.
|
|
non equidem hoc dubites, amborum foedere certo
|
45
|
consentire dies et ab uno sidere duci.
|
|
nostra uel aequali suspendit tempora Libra
|
|
Parca tenax ueri, seu nata fidelibus hora
|
|
diuidit in Geminos concordia fata duorum
|
|
Saturnumque grauem nostro Ioue frangimus una,
|
50
|
nescio quod certe est quod me tibi temperat astrum.
|
|
mille hominum species et rerum discolor usus;
|
|
uelle suum cuique est nec uoto uiuitur uno.
|
|
mercibus hic Italis mutat sub sole recenti
|
|
rugosum piper et pallentis grana cumini,
|
55
|
hic satur inriguo mauult turgescere somno,
|
|
hic campo indulget, hunc alea decoquit, ille
|
|
in uenerem putris; sed cum lapidosa cheragra
|
|
fregerit articulos ueteris ramalia fagi,
|
|
tunc crassos transisse dies lucemque palustrem
|
60
|
et sibi iam seri uitam ingemuere relictam.
|
|
at te nocturnis iuuat inpallescere chartis;
|
|
cultor enim iuuenum purgatas inseris aures
|
|
fruge Cleanthea. petite hinc, puerique senesque,
|
|
finem animo certum miserisque uiatica canis.
|
65
|
'cras hoc fiet.' idem cras fiat. 'quid? quasi magnum
|
|
nempe diem donas!' sed cum lux altera uenit,
|
|
iam cras hesternum consumpsimus; ecce aliud cras
|
|
egerit hos annos et semper paulum erit ultra.
|
|
nam quamuis prope te, quamuis temone sub uno
|
70
|
uertentem sese frustra sectabere canthum,
|
|
cum rota posterior curras et in axe secundo.
|
|
libertate opus est. non hac, ut quisque Velina
|
|
Publius emeruit, scabiosum tesserula far
|
|
possidet. heu steriles ueri, quibus una Quiritem
|
75
|
uertigo facit! hic Dama est non tresis agaso,
|
|
uappa lippus et in tenui farragine mendax.
|
|
uerterit hunc dominus, momento turbinis exit
|
|
Marcus Dama. papae! Marco spondente recusas
|
|
credere tu nummos? Marco sub iudice palles?
|
80
|
Marcus dixit, ita est. adsigna, Marce, tabellas.
|
|
haec mera libertas, hoc nobis pillea donant.
|
|
'an quisquam est alius liber, nisi ducere uitam
|
|
cui licet ut libuit? licet ut uolo uiuere, non sum
|
|
liberior Bruto?' 'mendose colligis' inquit
|
85
|
Stoicus hic aurem mordaci lotus aceto,
|
|
'hoc relicum accipio, "licet" illud et "ut uolo" tolle.'
|
|
'uindicta postquam meus a praetore recessi,
|
|
cur mihi non liceat, iussit quodcumque uoluntas,
|
|
excepto siquid Masuri rubrica uetabit?'
|
90
|
disce, sed ira cadat naso rugosaque sanna,
|
|
dum ueteres auias tibi de pulmone reuello.
|
|
non praetoris erat stultis dare tenuia rerum
|
|
officia atque usum rapidae permittere uitae;
|
|
sambucam citius caloni aptaueris alto.
|
95
|
stat contra ratio et secretam garrit in aurem,
|
|
ne liceat facere id quod quis uitiabit agendo.
|
|
publica lex hominum naturaque continet hoc fas,
|
|
ut teneat uetitos inscitia debilis actus.
|
|
diluis elleborum, certo conpescere puncto
|
100
|
nescius examen? uetat hoc natura medendi.
|
|
nauem si poscat sibi peronatus arator
|
|
luciferi rudis, exclamet Melicerta perisse
|
|
frontem de rebus. tibi recto uiuere talo
|
|
ars dedit et ueris speciem dinoscere calles,
|
105
|
ne qua subaerato mendosum tinniat auro?
|
|
quaeque sequenda forent quaeque euitanda uicissim,
|
|
illa prius creta, mox haec carbone notasti?
|
|
es modicus uoti, presso lare, dulcis amicis?
|
|
iam nunc adstringas, iam nunc granaria laxes,
|
110
|
inque luto fixum possis transcendere nummum
|
|
nec gluttu sorbere saliuam Mercurialem?
|
|
'haec mea sunt, teneo' cum uere dixeris, esto
|
|
liberque ac sapiens praetoribus ac Ioue dextro.
|
|
sin tu, cum fueris nostrae paulo ante farinae.
|
115
|
pelliculam ueterem retines et fronte politus
|
|
astutam uapido seruas in pectore uolpem,
|
|
quae dederam supra relego funemque reduco.
|
|
nil tibi concessit ratio; digitum exere, peccas,
|
|
et quid tam paruum est? sed nullo ture litabis,
|
120
|
haereat in stultis breuis ut semuncia recti.
|
|
haec miscere nefas nec, cum sis cetera fossor,
|
|
tris tantum ad numeros Satyrum moueare Bathylli.
|
|
'liber ego.' unde datum hoc sumis, tot subdite rebus?
|
|
an dominum ignoras nisi quem uindicta relaxat?
|
125
|
'i, puer, et strigiles Crispini ad balnea defer'
|
|
si increpuit, 'cessas nugator?', seruitium acre
|
|
te nihil inpellit nec quicquam extrinsecus intrat
|
|
quod neruos agitet; sed si intus et in iecore aegro
|
|
nascuntur domini, qui tu inpunitior exis
|
130
|
atque hic quem ad strigilis scutica et metus egit erilis?
|
|
mane piger stertis. 'surge' inquit Auaritia, 'eia
|
|
surge.' negas. instat. 'surge' inquit. 'non queo.' 'surge.'
|
|
'et quid agam?' 'rogat! en saperdas aduehe Ponto,
|
|
castoreum, stuppas, hebenum, tus, lubrica Coa.
|
135
|
tolle recens primus piper et sitiente camelo.
|
|
uerte aliquid; iura.' 'sed Iuppiter audiet.' 'eheu,
|
|
baro, regustatum digito terebrare salinum
|
|
contentus perages, si uiuere cum Ioue tendis.'
|
|
iam pueris pellem succinctus et oenophorum aptas.
|
140
|
ocius ad nauem! nihil obstat quin trabe uasta
|
|
Aegaeum rapias, ni sollers Luxuria ante
|
|
seductum moneat: 'quo deinde, insane, ruis, quo?
|
|
quid tibi uis? calido sub pectore mascula bilis
|
|
intumuit quam non extinxerit urna cicutae?
|
145
|
tu mare transilias? tibi torta cannabe fulto
|
|
cena sit in transtro Veiientanumque rubellum
|
|
exhalet uapida laesum pice sessilis obba?
|
|
quid petis? ut nummi, quos hic quincunce modesto
|
|
nutrieras, pergant auidos sudare deunces?
|
150
|
indulge genio, carpamus dulcia, nostrum est
|
|
quod uiuis, cinis et manes et fabula fies,
|
|
uiue memor leti, fugit hora, hoc quod loquor inde est.'
|
|
en quid agis? duplici in diuersum scinderis hamo.
|
|
huncine an hunc sequeris? subeas alternus oportet
|
155
|
ancipiti obsequio dominos, alternus oberres.
|
|
nec tu, cum obstiteris semel instantique negaris
|
|
parere imperio, 'rupi iam uincula' dicas;
|
|
nam et luctata canis nodum abripit, et tamen illi,
|
|
cum fugit, a collo trahitur pars longa catenae.
|
160
|
'Daue, cito, hoc credas iubeo, finire dolores
|
|
praeteritos meditor' (crudum Chaerestratus unguem
|
|
adrodens ait haec). 'an siccis dedecus obstem
|
|
cognatis? an rem patriam rumore sinistro
|
|
limen ad obscenum frangam, dum Chrysidis udas
|
165
|
ebrius ante fores extincta cum face canto?'
|
|
'euge, puer, sapias, dis depellentibus agnam
|
|
percute.' 'sed censen plorabit, Daue, relicta?'
|
|
'nugaris. solea, puer, obiurgabere rubra,
|
|
ne trepidare uelis atque artos rodere casses.
|
170
|
nunc ferus et uiolens; at, si uocet, haut mora dicas
|
|
"quidnam igitur faciam? nec nunc, cum arcessat et ultro
|
|
supplicet, accedam?" si totus et integer illinc
|
|
exieras, nec nunc.' hic hic quod quaerimus, hic est,
|
|
non in festuca, lictor quam iactat ineptus.
|
175
|
ius habet ille sui, palpo quem ducit hiantem
|
|
cretata Ambitio? uigila et cicer ingere large
|
|
rixanti populo, nostra ut Floralia possint
|
|
aprici meminisse senes. quid pulchrius? at cum
|
|
Herodis uenere dies unctaque fenestra
|
180
|
dispositae pinguem nebulam uomuere lucernae
|
|
portantes uiolas rubrumque amplexa catinum
|
|
cauda natat thynni, tumet alba fidelia uino,
|
|
labra moues tacitus recutitaque sabbata palles.
|
|
tum nigri lemures ouoque pericula rupto,
|
185
|
tum grandes galli et cum sistro lusca sacerdos
|
|
incussere deos inflantis corpora, si non
|
|
praedictum ter mane caput gustaueris ali.
|
|
dixeris haec inter uaricosos centuriones,
|
|
continuo crassum ridet Pulfenius ingens
|
190
|
et centum Graecos curto centusse licetur.
|
|